Mehmed Emin Âli Paşa

Mehmet Emin Ali Paşa Abdülmecit ve Abdülaziz saltanatında 5 dönemde toplam sekiz yıl üç ay on dokuz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.



Âli Paşa (1815-1871), Osmanlı Devleti’nin Tanzimat dönemindeki önde gelen devlet adamlarından biridir. Islahat Fermanı'nı hazırlayarak yürürlüğe koymuştur. Asıl adı Mehmed Emin olan Âli Paşa, 5 Mart 1815’te İstanbul’da doğdu. Devlet görevine daha 15 yaşındayken Divan-ı Hümayun kâtibi olarak başladı. Daha sonra, Tanzimat döneminde dışişlerine kamu görevlisi yetiştirmek amacıyla kurulmuş olan Tercüme Odası'nda çalıştı. Abdülmecid ve Abdülaziz dönemlerinde çeşitli devlet görevlerinde bulundu; beş kez sadrazamlık, sekiz kez de hariciye nazırlığı (dışişleri bakanlığı) yaptı. Âli Paşa, ilk sadrazamlığına 1852’de getirildi. Kırım Savaşı sürerken 1855’te Mustafa Reşid Paşa’nın yerine ikinci kez sadrazamlığa getirildi. Bu görevi sırasında, büyük Avrupa devletlerinin istekleri doğrultusunda Şubat 1856’da Islahat Fermanı'nı hazırlayarak yayımladı. Bu fermanla Osmanlı uyruğundaki Müslüman olmayan halkın durumu iyileştiriliyordu. Paris Konferansı'nda Osmanlı Devleti’ni temsil eden Âli Paşa, 30 Mart 1856’da Kırım Savaşı'nı sona erdiren Paris Antlaşması’nı imzaladı. Aynı yıl sadrazamlıktan alındı. 1858’de Mustafa Reşid Paşa sadrazamken ölünce üçüncü kez bu göreve getirildi. 1861’de dördüncü kez, 1867'de de beşinci kez sadrazam oldu. Sadrazamlıktan uzak kaldığı dönemlerde hariciye nazırlığı gibi başka devlet görevlerinde bulundu.

Beşinci sadrazamlığı sırasında Sırbistan ve Girit sorunlarını çözdü. Ama Sırbistan'daki bazı yerleri Sırp yönetimine bırakması ve Girit'e özerklik tanıması sert tepkilere yol açtı. Âli Paşa, 1869’da Fuad Paşa'nın ölümü üzerine hariciye nazırlığını da üstlendi. Bu arada Mısır Valisi İsmail Paşa'nın bağımsız davranma girişimlerine karşı koydu. 1871'de ölümünden birkaç ay önce Londra Konferansı’na katıldı ve Rusya’yla çıkabilecek bir savaşı önledi. Âli Paşa, Mustafa Reşid Paşa ve Fuad Paşa ile birlikte Tanzimat döneminin üç büyük devlet adamından biriydi. Devlet yönetiminde yenileşmeci bir politika izledi ve devlet kurumlarını Avrupa’daki örneklerine uygun olarak yeniden düzenledi. İngiltere ve Fransa yanlısı olarak tanınan Âli Paşa, Osmanlı Devleti'nin Batılı devletler karşısında varlığını sürdürmesi temelinde bir dış politika izlemiştir.

Sadrazamlık dönemleri:

Abdülmecit saltanatında,

6 Ağustos 1852 - 3 Ekim 1852,
2 Mayıs 1855 - 1 Ekim 1856,
7 Ocak 1858 - 18 Ekim 1859,

Abdülaziz saltanatında,

6 Ağustos 1861 - 22 Kasım 1861,
11 Şubat 1867 - 7 Eylül 1871