Prens Sabahaddin

Sosyolog ve siyâsetçi. 1877'de İstanbul'da doğdu. Babası Damad Mahmud Celâleddin Paşa, annesi Seniha Sultandır. Özel bir eğitim gördü, Fransızca öğrendi. 1899 yılında babası, Paris'e kaçarken, Sabahaddin'i de berâberinde götürdü. İlk gençlik yıllarını siyâsî huzursuzluklar içinde geçirdi. Fransa'daki Jön Türklerin içindeki bir grubun başına geçti. Bir taraftan da Le Play Sosyoloji Okulunun temsilcileri ile temas kurdu. Onların fikirlerini inceledikten sonra, benimseyerek hayâtı boyunca müdâfaa etti. İkinci Meşrûtiyetin îlânından sonra yurda döndü. Sevenleri ve partililer tarafından kahraman gibi karşılandı. Sosyal ve siyâsî görüşleri; Birinci İzah, İkinci İzah, Üçüncü İzah adları ile yayınlandı. İttihat ve Terakki mensupları ile anlaşmazlığa düştü. Ahrar Fırkası, Prens Sabahaddin'in "adem-i merkeziyet" görüşünü benimsedi. Hürriyet ve Îtilâf Fırkası da adem-i merkeziyet fikrini savunuyordu. Prens Sabahaddin, 31 Mart olaylarından sonra tutuklandı. Mahmud Şevket ve Hurşid paşaların araya girmesiyle serbest bırakıldı. Mahmud Şevket Paşanın vurulmasına adı karışınca, Paris'e kaçtı. Savaş bitince 1919'da yurda döndü. Memlekette bulunduğu müddetçe, siyâsî ve sosyal görüşlerini açıklayan yazılar yazdı. Fakat bu uzun süre devâm etmeyip, 1920'de tekrar Avrupa'ya gitti. Cumhûriyetin îlânından sonra Osmanlı Hânedânı Türkiye'den çıkarılınca, bir daha yurda dönmedi ve İsviçre'de yerleşti. Orada, 1948 yılında öldü.
Sabahaddin Bey, Durkheim Okulu mensuplarının kollektif şuura önem veren görüşlerine karşılık, ferdi müdâfaa ederek, onun görevlerini, fertler arasındaki davranışları, birbirlerine karşı vazîfelerini konu olarak incelemiştir. O zamanki Osmanlı Devletinin, çeşitli din ve ırklardan meydana gelen yapısını düşünmeyerek, merkeziyetçi idâre yerine adem-i merkeziyet fikrini müdâfaa etti.
Avrupalılar tarafından Prens denilen ve öyle tanınan Sabahaddin Beyin, Osmanlı Hânedanı ile ilgisi anne tarafındandır. Sabahaddin Bey, düzgün konuşan ve yazan, fikirlerini iyi müdâfaa eden bir sosyolog olarak bilinir ve tanınır. Türkiye'de görüş ve düşünceleri pek az taraftar bulmuştur.

.

Prens Sabahattin (1877 İstanbul-1940 Neuchâtel/İsviçre)
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Sponsorlu Bağlantılar

Osmanlı sosyoloğu ve siyaset adamı. Abdülmecit'in kızı Seniha Sultan ile Damat Mahmut Celalettin Paşa'nın oğludur. Sarayda yetişti. II. Abdülhamit'e karşı çıkan babasıyla birlikte Paris'e gitti (1899). II. Abdülhamit'e karşı mücadele eden Jön Türkler ile ilişki kurdu; onların içindeki bir grubun önderi oldu. Le Play ve Edmond Demoulins'in sosyolojiye ilişkin yapıtlarını inceledi. Onların etkisinde kaldı. Jön Türkler içinde özel teşebbüs ve merkeze bağlı olmayan yönetim akımını yaymaya başladı. I. Meşrutiyet'in ilânı üzerine İstanbul'a geldi, düşüncelerini gerçekleştirmek amacıyla dernekler kurdu, bu konuda Padişah'a önerilerde bulundu. İttihat ve Terakki Cemiyeti ile anlaşmazlığa düştü, Sadrazam Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesine adı karışınca Paris'e kaçtı (1913). I. Dünya Savaşı sonunda İstanbul'a döndü (1919). 1920'de yeniden Avrupa'ya gitti. Osmanlı hanedanı mensupları sınır dışı edilince bir daha Türkiye'ye gelemedi, İsviçre'ye yerleşti. Siyasî görüşlerini La Play ve Demoulins sosyolojilerine dayandırdı. Ona göre devletin ve toplumun temelinde birey bulunur. Birey, toplum için değil; tersine toplum, birey için vardır. Her türlü sosyal kurumlardan önce birey gelir. Devlet, bireyin mutluluğunu sağlamakla yükümlüdür. Buna göre Türkiye'nin kurtuluşu da, bireye öncelik tanıyan özel teşebbüsçülük ve merkeze bağlı olmayan yönetim biçimidir. Tüm toplum kurumlarında bireycilik teşvik edilmeli, eğitim de buna uygun bir biçimde düzenlenmelidir. Bu görüşlerini "Türkiye Nasıl Kurtarılabilir" (1911) adlı yapıtında açıkça ortaya koydu.