Keçecizade Fuat Paşa
Ziyaretçi
Keçecizade Fuat Paşa
Sponsorlu Bağlantılar
Keçecizade Mehmet Fuat Paşa
Doğum: 1814, İstanbul
Ölüm: 1868, Nice
Osmanlı devlet adamı.
Tanzimat döneminin önde gelen üç siyasi liderinden biridir. Abdülaziz saltanatında iki kez sadrazam ve toplam on yıla yakın Hariciye Nazırlığı (dışişleri bakanlığı) yapmıştır. Siyasi başarılarının yanı sıra keskin zekâsı ve nükteleriyle ün kazanmıştır.
Yaşamı
Tanınmış şair ve alim Keçecizade İzzet Molla'nın (1785 İstanbul-1829 Sivas) oğlu, Rumeli Kazaskeri Mehmed Salih Efendi'nin torunudur. Annesi Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın torunlarındandır.
Baba ve atalarını izleyerek ilmiye mesleğine girdi; müderris (medrese hocası) diploması aldı. yanı sıra yeni kurulan ve Fransızca eğitim verilen Tıbbiye Mektebi'nde okudu.
Gençlik yılları
Divan şairi Keçecizade İzzet Molla'nın büyük oğludur. Medresede Arapça ve Farsça, Tıbbiye'de Fransızca öğrendi. 1835'te doktor çıktı. 1839'da Babıâli başmütercimi, 1841'de Londra Büyükelçiliği başkâtibi oldu. 1844'te Madrid'e ortaelçi atandı. 1849'da olağanüstü büyükelçi olarak Petersburg'a gönderildi. Babıâli tarafından bâlâ (orgeneral) rütbesiyle Sadaret müsteşarlığına atandı (1850).
Zekâsını takdir eden Mustafa Reşit Paşa'nın teşvikiyle siyasi kariyere başladı. Babıali Tercüme Kalemine girdi. 1843'te Portekiz, daha sonra Bükreş ve Petersburg elçiliklerinde bulundu. 1852'de Mısır idaresinin reformuyla ilgili müzakereler için Kahire'ye gönderildi. Kırım Savaşı'nın en kritik dönemlerinde Hariciye Nazırlığı yaptı. Paris Barış Antlaşması müzakerelerinde bulundu.
Bir süre Bursa'da kalan Fuat Paşa, burada Cevdet Paşa ile birlikte ünlü Türk grameri "Kavaidi Osmaniye"yi yazdı. Bursa dönüşünde Encümeni Daniş'e üye olarak atandı. 1852'de Mısır'a olağanüstü müfettiş olarak gönderildi. Dönüşünde hariciye nazırı oldu (Ağustos 1852). Bu sırada kutsal yerler sorunu iyice çıkmaza girmişti. Bu konuda Fransa yanlısı olan Fuat Paşa'nın Rusya aleyhine davranışları Rusya'da büyük tepki yarattı. Fuat Paşa istifa etti. Babıâli Rus isteklerini geri çevirdi ve Rusya'ya savaş açtı (1853). Bu arada Âli Paşa sadrazam oldu. Fuat Paşa'ya vezirlik rütbesi verilerek ikinci kez hariciye nazırlığına getirildi (1855). Paris Konferansı'na katılmasını önlemek amacıyla İngilizlerin padişaha baskıları üzerine, görevinden ayrıldı (1856). Meclisi Âli'de görevlendirildi.
1854'ten itibaren tanzimat reformlarını planlamakla görevlendirilen Meclis-i Ali-i Tanzimat üyeliğinde ve birkaç kez başkanlığında bulundu. Fransa'ya yakın politikasından dolayı İngiltere'nin baskısıyla 1856'da dışişleri bakanlığından uzaklaştırıldı ise de
1857'de üçüncü kez hariciye nazırlığına getirildi. Lübnan'da ve Güney Suriye'de kanlı çarpışmaları ve isyancı hareketleri önlemek üzere 1860'ta çıkan Suriye ve Lübnan isyanını bastırmakla görevlendirilerek Şam valiliğine atandı.
Bu görevinde eski Şam valisi ve Arabistan ordusu müşiri Ahmed Paşa ile Şam eşrafından birçok kişiyi idam ettirdi. Bu olaydan sonra "Ben ömrümde bir tavuk kesmemiş ve bir kuş vurmamış iken cenabı hak bakınız nelere alet etti" diyerek üzüntüsünü belirttiği rivayet edilir.
İktidar Dönemi
1860'ta Şam'a gitti ve şiddet kullanarak karışıklıkları bastırdı. Fuat Paşa Suriye'de iken Abdülmecit öldü. Tahta geçen Abdülaziz onu Meclisi Âli başkanlığına atadı (1861). Kısa bir süre sonra dördüncü kez hariciye nezaretine ve ardından da sadrazamlığa getirildi (22 Kasım 1861). Başarılı olamadığı gerekçesiyle iki yıl sonra istifa etti (6 Ocak 1863). Meclisi Vâlâyı Ahkâmı Adliye (Adliye Meclisi) başkanı, altı ay sonra ikinci kez sadrazam oldu (1 Haziran 1863). Üç yıldan fazla iktidarda kaldı. Sadrazamlıktan ayrıldıktan sekiz ay sonra beşinci kez Âli Paşa kabinesinde hariciye nazırı oldu (Şubat 1867).
Abdülaziz'in tahta geçişini izleyen sekiz yılda sadrazamlık ve hariciye nazırlığı, iki yakın müttefik ve dost olan Âli Paşa ile Fuat Paşa arasında birkaç kez el değiştirdi. Fuat Paşa 22 Kasım 1861 - 5 Ocak 1863 ve 1 Haziran 1863 - 4 Haziran 1866 tarihleri arasında 2 dönemde toplam 4 yıl sadrazamlık yaptı. Bunun yanı sıra seraskerlik (başkumandanlık) görevinde bulundu.
Abdülaziz'in Avrupa yolculuğuna katıldı. Kalp hastalığı nedeniyle bu yolculuktan yorgun ve hasta döndü. 1866'da Padişahın Mısır Hıdivi Tevfik Paşa'nın kızıyla evlenmesine itiraz ettiği için sadrazamlıktan azledildi. Bir süre açıkta kaldıktan sonra 1867'de yeniden Hariciye Nezaretine atandı. Kış aylarında doktorların tavsiyesi üzerine o kışı geçirmek üzere gittiği Nice'te öldü. Cenazesi İstanbul'a getirilerek türbesine gömüldü. Dış politika konusunda Fransız politikasından yana olduğu ileri sürülen Fuat Paşa; Reşit ve Âli paşalardan sonra Tanzimat'ın en önemli kişisidir.
Fuat Paşa yolculuğundan sağ dönemeyeceğini hissediyordu. Nitekim gidişinden önce dostu Abdurrahman Sami Paşa'ya rica edip kitâbesini hazırlatmıştı. Bu mersiye şöyledir:
"Ey zâir-i sahip nefes, Hubb-u sevdâdan meyli kes, Dünyada kalmaz hiç kes, Allah-ü bes, bâki heves.
Her ten biter bir derd ile, Geh germ ile geh serd ile, Uğraşmaya bir ferd ile, Değmez bu dünyay-ı ahes.
Ben Fuad-ı asr idim, Mesned-i ruh-u devlet idim, Nakş-ı Hümayun sadr idim, Gösterdi cahr ruyu âbes.
Dil hata oldu bir zaman, Tedrîç ile bitti tüvan, Uçtu nihâyet mürg-ü cân, Çünkü harâb oldu kafes."
Kişiliği
Fuat Paşa zayıf ve çok uzun boylu idi. İbnülemin'e göre "Kaddü kametde [boy pos] olduğu gibi talakatı lisaniyede, zerafetde, şetaretde, nükteperdazlıkda, hazır cevablıkda, pervasızlıkda da babasının tam varisi idi... Hazır cevablığı, cür'et ve cerbezesi, her şeyde sürat ve serbestiyi iltizam etmesi, aleyhinde söylenen sözlere kulak vermiyerek yalnız varacağı noktayı nasbı nazar eylemesi, muvaffakiyetini teshil etdi [kolaylaştırdı]."
Başka bir yazara göre "tamamiyle Avrupa tabı ve meşrebine malik, gayet latifegû [esprili], Paris'lilere taş çıkarırcasına zarif bir zat" idi. Yaşamının son döneminde "baston ve çaket gibi Avrupa âdat ve usuline ziyade taklid buyurması" eleştirildi.
Üçüncü Napoleon Fuat Paşa hakkında şöyle der; "Hiç bir mevzu yoktur ki, onu Fuat Paşa kadar zarif ve veciz anlatabilen bir diplomat dünyanın başka bir yerinde bulunsun."
Fuat Paşa Mevlevi tarikatine mensuptu. Eşinin ailesinin Antakya'lı ve Nusayri olduğunu Ahmet Cevdet Paşa Maruzat'ında belirtir.
Evleri
Fuat Paşa'nın Şehzade Camii karşısında muhteşem bir konağı vardı. Bu yapı 11 Aralık 1864 gecesi yanmış ve Paşa, Sadrazam Yusuf Kamil Paşa'nın Sirkeci Demirkapı'daki konağına taşınmıştı. Bir süre sonra bu konak da yandı. Bu felaket üzerine Padişah Abdülaziz Beyazıt'ta bugün İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi olarak kullanılan kâgir binayı yaptırarak paşanın kullanımına tahsis etti. Ancak bu konak 1867'de Maliye tarafından müsadere edildi.
İbnülemin, yangın ve müsadere olaylarından bahsederken Fuat Paşa için "dünyada ellibeş sene temekkün ettiyse de mekân sahibi olamadı" demektedir. Başka bir kaynağa göre ise [kaynak belirtilmeli] Paşa'nın Küçük Çamlıca'da yazlık bir köşkü olduğu, 1852 tarihinde oğlunun ölümü dolayısıyla buradan ayrılıp Bebek'teki Hekimbaşı Yalısı'na taşınması üzerine bunun boş kaldığını bildirmektedir. Paşa'nın ölümünden sonra varislerine intikal eden köşk bugün mevcut değildir.
İstanbul Sarıyerdeki Fuat Paşa yalısının kendisiyle bir alakasının olup olmadığı bilinmemektedir.
Doğum: 1814, İstanbul
Ölüm: 1868, Nice
Osmanlı devlet adamı.
Tanzimat döneminin önde gelen üç siyasi liderinden biridir. Abdülaziz saltanatında iki kez sadrazam ve toplam on yıla yakın Hariciye Nazırlığı (dışişleri bakanlığı) yapmıştır. Siyasi başarılarının yanı sıra keskin zekâsı ve nükteleriyle ün kazanmıştır.
Yaşamı
Tanınmış şair ve alim Keçecizade İzzet Molla'nın (1785 İstanbul-1829 Sivas) oğlu, Rumeli Kazaskeri Mehmed Salih Efendi'nin torunudur. Annesi Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın torunlarındandır.
Baba ve atalarını izleyerek ilmiye mesleğine girdi; müderris (medrese hocası) diploması aldı. yanı sıra yeni kurulan ve Fransızca eğitim verilen Tıbbiye Mektebi'nde okudu.
Gençlik yılları
Divan şairi Keçecizade İzzet Molla'nın büyük oğludur. Medresede Arapça ve Farsça, Tıbbiye'de Fransızca öğrendi. 1835'te doktor çıktı. 1839'da Babıâli başmütercimi, 1841'de Londra Büyükelçiliği başkâtibi oldu. 1844'te Madrid'e ortaelçi atandı. 1849'da olağanüstü büyükelçi olarak Petersburg'a gönderildi. Babıâli tarafından bâlâ (orgeneral) rütbesiyle Sadaret müsteşarlığına atandı (1850).
Zekâsını takdir eden Mustafa Reşit Paşa'nın teşvikiyle siyasi kariyere başladı. Babıali Tercüme Kalemine girdi. 1843'te Portekiz, daha sonra Bükreş ve Petersburg elçiliklerinde bulundu. 1852'de Mısır idaresinin reformuyla ilgili müzakereler için Kahire'ye gönderildi. Kırım Savaşı'nın en kritik dönemlerinde Hariciye Nazırlığı yaptı. Paris Barış Antlaşması müzakerelerinde bulundu.
Bir süre Bursa'da kalan Fuat Paşa, burada Cevdet Paşa ile birlikte ünlü Türk grameri "Kavaidi Osmaniye"yi yazdı. Bursa dönüşünde Encümeni Daniş'e üye olarak atandı. 1852'de Mısır'a olağanüstü müfettiş olarak gönderildi. Dönüşünde hariciye nazırı oldu (Ağustos 1852). Bu sırada kutsal yerler sorunu iyice çıkmaza girmişti. Bu konuda Fransa yanlısı olan Fuat Paşa'nın Rusya aleyhine davranışları Rusya'da büyük tepki yarattı. Fuat Paşa istifa etti. Babıâli Rus isteklerini geri çevirdi ve Rusya'ya savaş açtı (1853). Bu arada Âli Paşa sadrazam oldu. Fuat Paşa'ya vezirlik rütbesi verilerek ikinci kez hariciye nazırlığına getirildi (1855). Paris Konferansı'na katılmasını önlemek amacıyla İngilizlerin padişaha baskıları üzerine, görevinden ayrıldı (1856). Meclisi Âli'de görevlendirildi.
1854'ten itibaren tanzimat reformlarını planlamakla görevlendirilen Meclis-i Ali-i Tanzimat üyeliğinde ve birkaç kez başkanlığında bulundu. Fransa'ya yakın politikasından dolayı İngiltere'nin baskısıyla 1856'da dışişleri bakanlığından uzaklaştırıldı ise de
1857'de üçüncü kez hariciye nazırlığına getirildi. Lübnan'da ve Güney Suriye'de kanlı çarpışmaları ve isyancı hareketleri önlemek üzere 1860'ta çıkan Suriye ve Lübnan isyanını bastırmakla görevlendirilerek Şam valiliğine atandı.
Bu görevinde eski Şam valisi ve Arabistan ordusu müşiri Ahmed Paşa ile Şam eşrafından birçok kişiyi idam ettirdi. Bu olaydan sonra "Ben ömrümde bir tavuk kesmemiş ve bir kuş vurmamış iken cenabı hak bakınız nelere alet etti" diyerek üzüntüsünü belirttiği rivayet edilir.
1860'ta Şam'a gitti ve şiddet kullanarak karışıklıkları bastırdı. Fuat Paşa Suriye'de iken Abdülmecit öldü. Tahta geçen Abdülaziz onu Meclisi Âli başkanlığına atadı (1861). Kısa bir süre sonra dördüncü kez hariciye nezaretine ve ardından da sadrazamlığa getirildi (22 Kasım 1861). Başarılı olamadığı gerekçesiyle iki yıl sonra istifa etti (6 Ocak 1863). Meclisi Vâlâyı Ahkâmı Adliye (Adliye Meclisi) başkanı, altı ay sonra ikinci kez sadrazam oldu (1 Haziran 1863). Üç yıldan fazla iktidarda kaldı. Sadrazamlıktan ayrıldıktan sekiz ay sonra beşinci kez Âli Paşa kabinesinde hariciye nazırı oldu (Şubat 1867).
Abdülaziz'in tahta geçişini izleyen sekiz yılda sadrazamlık ve hariciye nazırlığı, iki yakın müttefik ve dost olan Âli Paşa ile Fuat Paşa arasında birkaç kez el değiştirdi. Fuat Paşa 22 Kasım 1861 - 5 Ocak 1863 ve 1 Haziran 1863 - 4 Haziran 1866 tarihleri arasında 2 dönemde toplam 4 yıl sadrazamlık yaptı. Bunun yanı sıra seraskerlik (başkumandanlık) görevinde bulundu.
Abdülaziz'in Avrupa yolculuğuna katıldı. Kalp hastalığı nedeniyle bu yolculuktan yorgun ve hasta döndü. 1866'da Padişahın Mısır Hıdivi Tevfik Paşa'nın kızıyla evlenmesine itiraz ettiği için sadrazamlıktan azledildi. Bir süre açıkta kaldıktan sonra 1867'de yeniden Hariciye Nezaretine atandı. Kış aylarında doktorların tavsiyesi üzerine o kışı geçirmek üzere gittiği Nice'te öldü. Cenazesi İstanbul'a getirilerek türbesine gömüldü. Dış politika konusunda Fransız politikasından yana olduğu ileri sürülen Fuat Paşa; Reşit ve Âli paşalardan sonra Tanzimat'ın en önemli kişisidir.
Fuat Paşa yolculuğundan sağ dönemeyeceğini hissediyordu. Nitekim gidişinden önce dostu Abdurrahman Sami Paşa'ya rica edip kitâbesini hazırlatmıştı. Bu mersiye şöyledir:
"Ey zâir-i sahip nefes, Hubb-u sevdâdan meyli kes, Dünyada kalmaz hiç kes, Allah-ü bes, bâki heves.
Her ten biter bir derd ile, Geh germ ile geh serd ile, Uğraşmaya bir ferd ile, Değmez bu dünyay-ı ahes.
Ben Fuad-ı asr idim, Mesned-i ruh-u devlet idim, Nakş-ı Hümayun sadr idim, Gösterdi cahr ruyu âbes.
Dil hata oldu bir zaman, Tedrîç ile bitti tüvan, Uçtu nihâyet mürg-ü cân, Çünkü harâb oldu kafes."
Kişiliği
Fuat Paşa zayıf ve çok uzun boylu idi. İbnülemin'e göre "Kaddü kametde [boy pos] olduğu gibi talakatı lisaniyede, zerafetde, şetaretde, nükteperdazlıkda, hazır cevablıkda, pervasızlıkda da babasının tam varisi idi... Hazır cevablığı, cür'et ve cerbezesi, her şeyde sürat ve serbestiyi iltizam etmesi, aleyhinde söylenen sözlere kulak vermiyerek yalnız varacağı noktayı nasbı nazar eylemesi, muvaffakiyetini teshil etdi [kolaylaştırdı]."
Başka bir yazara göre "tamamiyle Avrupa tabı ve meşrebine malik, gayet latifegû [esprili], Paris'lilere taş çıkarırcasına zarif bir zat" idi. Yaşamının son döneminde "baston ve çaket gibi Avrupa âdat ve usuline ziyade taklid buyurması" eleştirildi.
Üçüncü Napoleon Fuat Paşa hakkında şöyle der; "Hiç bir mevzu yoktur ki, onu Fuat Paşa kadar zarif ve veciz anlatabilen bir diplomat dünyanın başka bir yerinde bulunsun."
Fuat Paşa Mevlevi tarikatine mensuptu. Eşinin ailesinin Antakya'lı ve Nusayri olduğunu Ahmet Cevdet Paşa Maruzat'ında belirtir.
Evleri
Fuat Paşa'nın Şehzade Camii karşısında muhteşem bir konağı vardı. Bu yapı 11 Aralık 1864 gecesi yanmış ve Paşa, Sadrazam Yusuf Kamil Paşa'nın Sirkeci Demirkapı'daki konağına taşınmıştı. Bir süre sonra bu konak da yandı. Bu felaket üzerine Padişah Abdülaziz Beyazıt'ta bugün İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi olarak kullanılan kâgir binayı yaptırarak paşanın kullanımına tahsis etti. Ancak bu konak 1867'de Maliye tarafından müsadere edildi.
İbnülemin, yangın ve müsadere olaylarından bahsederken Fuat Paşa için "dünyada ellibeş sene temekkün ettiyse de mekân sahibi olamadı" demektedir. Başka bir kaynağa göre ise [kaynak belirtilmeli] Paşa'nın Küçük Çamlıca'da yazlık bir köşkü olduğu, 1852 tarihinde oğlunun ölümü dolayısıyla buradan ayrılıp Bebek'teki Hekimbaşı Yalısı'na taşınması üzerine bunun boş kaldığını bildirmektedir. Paşa'nın ölümünden sonra varislerine intikal eden köşk bugün mevcut değildir.
İstanbul Sarıyerdeki Fuat Paşa yalısının kendisiyle bir alakasının olup olmadığı bilinmemektedir.
Vikipedi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Biyografi Konusu: Keçecizade Fuat Paşa nereli hayatı kimdir.
