(Miralay) Mehmet Sadık Bey

SADIK BEY (Mehmet), Miralay Sadık da denir, türk asker ve siyaset adamı (İstanbul 1860 - ay. y. 1941). Harbiye'yi süvari mülazımı olarak bitirdi (1882). Suriye, Trablus ve Makedonya'da görev yaptı. Manastırda miralay rütbesiyle Süvari alay komutanıyken gizli ittihat ve Terakki cemiyeti'ne girdi (1906). ikinci meşrutiyetin ilanı üzerine (1908) Selanik'te toplanan ittihat ve Terakki kongresi'ne Manastır delegesi olarak katıldı. Debre mutasarrıflığına atandı. Değerinin yeterince anlaşılmadığı gerekçesiyle 1911 kongresinden sonra İttihat ve Terakkiden ayrılarak muhalefet saflarına katıldı; emekliye ayrılıp politikaya girdi. Hürriyet ve itilaf fırkası kurucusu oldu; ikinci başkan seçildi. 1912 seçimlerinde (sopalı seçim) ittihat ve Terakki' nin başarısı üzerine kendisine bağlı subaylarla BabIâli'yi basıp bir hükümet darbesiyle iktidarı ele geçirmeyi planladtysa da baş gösteren Balkan savaşı buna olanak bırakmadan ittihat ve Terakki iktidardan düştü. Savaşın sonuna doğru sadrazam olan Mahmut Şevket Paşa’ya karşı girişilen suikasttan sonra (1913) ittihatçılar muhaliflerini sürerlerken Paris'e kaçtı. Ordan Mısır'a geçti. İngilizlerle yakın ilişki içinde oldu. Mondros mütarekesi’nin ardından İstanbul’a döndü (1919). Yeniden kurulmuş Hürriyet ve itilaf fırkası tarafından bir-kahraman gibi karşılandı. Kısa süre sonra da bu fırkanın başkanlığına getirildi (1920). Bir kongre darbesiyle İngiliz muhipleri cemiyeti yönetimini de ele geçirdi (1921). Ancak bir süre sonra bu cemiyetin yönetimini Sait Molla'ya kaptırdı. Damat Ferit Paşa hükümetinde istediği bakanlık koltuğu kendisine verilmedi; âyan üyeliğine atanmayı da kabul etmedi. Böylece hem İstanbul'daki Damat Ferit hükümetine hem de Anadolu'daki Kurtuluş savaşı veren TBMM hükümetine muhalif bir tutum takındı. Kurtuluş savaşı'nın başarıya ulaşması ve Refet Paşa komutasındaki türk öncü kuvvetlerininin İstanbul’a girmesi üzerine pek çok işbirlikçi arasında İngiliz yüksek komiserliğine sığındı (1922). ingilizler'in sağladığı bir gemiyle Romanya'ya gitti. Lozan antlaşmasından sonra 1924’te TBMM'nin çıkardığı Yüzellilikler listesi'ne alındı. Yüzellilikler'in affından sonra da yurda dönmedi. Ancak yeğeni İbrahim Alaattin Gövsa'nm aracılığı ile dönemin Cumhurbaşkanı ismet İnönü'den güvence aldıktan sonra (1940) İstanbul'a döndüyse de, kalp yetmezliğinden, döndüğü günün gecesi öldü.