Abdülmelik bin Mervan (Abdülmelik)
Ziyaretçi
Abdülmelik bin Mervan
Sponsorlu Bağlantılar
Abdülmelik (Arapca عبد الملك بن مروان) (Abdülmelik bin Mervan)
Doğumu: 646
Ölümü; 705
Emeviler'in beşinci halifesi.
Abdülmelik hakkında kısa bilgiler:
Abdulmelik Emeviler halifeliğini eline geçirdikten sonra Hicaz ve Irak'da hala önemli olan Abdullah bin Zubeyir sorunun halletmeye karar verdi. Bu sorunu halleden unsur Abdulmelik'in önce Hicaz'a gönderdiği ordu komutanı ve sonra Irak valisi yaptığı Haccac bin Yusuf adlı Arap komutan oldu.
Haccac Şam'da Abdulmelik'in veziri olan Ravh bin Zenba'nin hizmetinde iken temayüz etmişti. Abdulmelik'in Musab bin Zubeyr üzerine Irak'a göndereceği askerler arasındaki isyanı hemen bastırmış ve bu ordunun Irak seferinde ordunun artçılarına komuta etmişti.
691de Abdulmelik tarafından bu Suriyeli ordudan 12.000 kişilik bir güce komutan tayin edilmiş ve Hicaz'da halifeliğini ilan edip yıllarda oradan hüküm süren Abdullah bin Zübeyr üzerine gitme ve bu isyanı bastırma gorevi verilmişti. Haccac once kendi doğum yeri olan Taifi eline geçirdi ve burayı kendine üs yaptı. Burada, Abdulmelik'in isteğine göre, bin Zübeyr ile müzakerelere geçti ve Hicaz'da ve bin Zubeyr'in merkezi olan Mekke'de savaş çıkıp kan dökülmesini önlemeye çalıştı. Müzakereler sürüncemeye girince Haccac Abdulmelik'ten bin Zübeyr'e hücum için izin ve ordusuna Suriyeden takviye asker istedi ve Abdulmelik bunları kabul etti. Haccac o yılki hac görevini yapmak için bin Zübeyr'den Mekke'ye gitme izini istedi ama bunu bin Zubeyr kabul etmedi. Bunun uzerine Haccac yeni takiyeli ordusuyla Hac mevsimi Mekke'ye hücuma geçti. Abdullah bin Zübeyr'in ordusu Arafat'ta mağlup edilerek Mekke'yi kuşatmaya aldı. 7 ay süreyle Mekke kuşatılıp, şehir etrafında bulunan tepelerden mancınıklarla bombardımana tutuldu. Şehir halkından birçok kişi öldü ve Kabe bu bombardımanda yıkıldı. Aralarında bin Zubeyr'in iki oğlu da bulunan 10.000 kişi taraf değiştirip Abdulmelik'i halife olarak kabul etti. Ekim 692de küçük oğlu ile birlikte bin Zübeyr Kabe civarında savaşmakta iken öldürüldüler ve böylece Kabe, Mekke ve Hicaz Abdulmelik eline geçti.
Sonra Hicaz valigini ustelenen Haccac oranin halki tarafindan cok siddetli ve zalim idaresi ile devamli sikayete konu oldu. Bu arada Haccac Kabe yeniden yaptırdı.
Hacca'in Hicaz'da basarilarini goren Halife Abdulmalik bu sefer onu Irak yoresine vali olarak atadi ve idare ettigi bolgede Haccac'a her turlu sahsi idare tyetkiyi verdi. Haccac bu yeni gorevine basladigi zaman bircok kisi Basra ve Kufe'yi terk etmeyi tercih ettiler. Fakat Haccac buna izin vermeyecegini ilan etti ve hemen zor kullanarak bu yoreleri terk edenleri geri dondurdu. Yeni gocleri de yasak etti. Bundan sonra epeyce uzun bir muddet Haccac devamli ve ciddi askeri mucadelelere giriserek idare ettigi bolgedeki dinsel isyanlari bastirdi. Bu dinsel isyanlar arasinda Salih bin Musarrih'in isyani ve Salih'in oldurulmesinden sonra Sabib tarafindan devam ettirilen isyan da bulunmaktaydi. Bu isyancilar arka arkaya kendi uzerlerine Hacca tarafindan gonderilen askeri gucleri yenik dusurduler ve hatta Kufe'yi bil ellerine gecirdiler. Fakat Haccac'in bitmez tukenmez baskisi ve Andulmelik'in Haccac'a devamli Suriye'den ordu takiveyesi saglamasi sonunda Haccac'in galip gelip isyanlarai bastirmasiyal sonuc buldu.
699 ve 701 arasinda Abdulrahman bin Muhammed bin Astat'in Irak'ta cikardigi isyan da Hacca tarfindan bastirildi. Ayni zamanda Turkistan'a giren Hacca'in eyalet ordulari buralari da Emevi devletine kattilar. Abdulrahman Haccac'in devamli olarak Zundil'in topraklaraina hucumlarda bulunmasi dolayisiyla isyan gecmisti. Abdulrahman Irak'ta Suriyeden takiveli Haccac guclerine karsi yenik dusunce doguya Turkistan'a kacti ve Haccac ordularai onu takip etti. Orada bir sehir kapilarini Abdulrahman'a kapadi. Diger bir sehir ise Abdulrahman'i takalayip hapse koydu. Zundil bu sehrin uzerine yuruyup Abdulrahman'i hapisten kurtardi. Fakat sonradan Zundil ile Abdulrahman'in arasi acildi. COk gecmeden Abdulrahman olunce; zundil onun kesik kafasini Haccac'a gonderdi ve o da bunu Sam'a Abdulmelik'e gonderdi.
Bizans ile antlaşma ve savaş
Bizans İmparatoru II. Justinianos Abdülmelik ile aynı zamanda 685de tahta geçmişti. Daha önceki imparator IV. Konstantin'in galibiyetleri dolayısıyla Emeviler-Bizans sınırları nisbeten barışcıl idi. Fakat yeni Bizans imparatoru hemen doğu Anadolu, Ermenistan, Gürcistan ve kuzey Suriye üzerine hucumlara geçti. Fakat Bizanslı'ların ilerlemesini Abdulmelik idaresindeki Emevi ordusu önleyebildi.
Bunun üzerine 688de Emevi Abdülmelik ile Bizanslı II. Justinianos, kendilerinden daha önceki İmparator IV. Konstantin ve Halife Muaviye zamanında yapılan antlaşmaya atıf yaparak, aralarında bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşma başta Bizans'ın Emevilere verdiği yıllık tazminatı yükseltti. O zaman Emeviler işgali altında olan Kıbrıs adasina atıfla Emevilere bu ada dolayısıyla Bizans eskisi gibi yılda 1.000 Bizans altını tazminat ödüyecek ve bunun yanında ek tazminat olarak o yıl içinde olan Cuma günü sayısı kadar (yaklaşık 50 küsur) esir ve at verecekti. Kıbrıs adası vergileri birlikte toplanacak ve eşit olarak bölüşülecekti. Bu nedenle adanın askerden arınması ve atanan ortak valiler tarafından ortakça özerk olarak idare edilecekti. Böylece Kıbrıs bir Emevi-Bizans kondominiyum idaresi altına girmiş olmaktaydı ve bu kondominiyum idaresi Emeviler devleti ortadan kalktından sonra ta 868de sona ermiştir. Bu antlaşmanın diğer bir şartına göre Lübnan Dağlarında yaşayan (günümüz Maronilerinin cedleri olduğu kabul edilen) ve devamlı Emevilere hücum eden Hristiyan Mardaitlerin büyük bir kısmı Bizans'a göç ettirileceklerdi. En son şart olarak Ermenistan ve Gurcistan'in doğu bölgelerinden toplanacak vergiler de iki ülke arasında eşit paylaşılacaktı, ama bu bir kondominiyum idaresi önerilmemekteydi.
Ama çok gecmeden Emeviler ve Bizanslılar arasında Gürcistan ve Ermenistan üzerindeki anlaşmazlık ve çarpışmalar yeniden başladı. 691de büyuk bir Emeviler ordusu Doğu Anadolu üzerine yürüdü ve (şimdi Sivas ve Amasya arasında bulunan Sulusaray mevkinde) Sebastapolis Muharebesi yapıldı. Bu savaşta 20.000 kadar İslav asıllı Anadolu'ya yeni göç ettirilmiş ahaliden toplanan Bizans askeri, Leontios komutasındaki Bizans ordusunu terk etti ve Emeviler büyük bir askerî zafer kazandılar. Bundan sonra şimdiki Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan Abdülmelik'in eline gecti.
Kuzey Afrika'da seferler
Halife Abdulmelik'in hukumdarligi doneminde Emeviler birkac basarisiz tgirisimden sonra Kuzey Afrika'daki topraklarini daha emniyet altina alip genisletmeyi basardilar.
683da "Kuseyle" adli bir muslumanliga donmus ve muslumanlar arasinda yetismis olan lider altinda Berberler ve Bizanslilar Emevileri Ifrikiyye adi verdikleri Kuzey Afrika'dan ve ozellikle Emevi Arap ussu olan Keyrevan'dan atmayi basarmisti. Bu sehirde yasayan Arap asillilarin cogu da Misir' goc etmislerdi.
686da halife Abdulmalik Ifrikiye'yi fetheden unlu Arap komutan Ukbe bin Nafi'nin ordusunda bulunmus olan Zuheyr bin Kays el Belevi komutasindaki bir Arap ordusu yine Ifrikiyye'ye gonderdi. Bu ordu Bizansli Hristiyan ve Berberlerden kurulu olan Kusayila'nin komutasi altinda olan mahalli orduyu Keyrevan'in bulundugu ovada yapilan Mamma Muharebesinde buyuk bir yenilgiye ugratti ve Kusyle olduruldu Boylece Keyrevan ve Ifrikiye tekrar Emevi Araplarin eline gecti.
Fakat bu kalici olmadi. Bizanslilar ozellikle Sicilya'da buluna donamalari ve topladiklarai gucleri ile Ifrikiye'de Berka'ya bir cikartma yaptilar. Cok gecmeden sahil bolgelerini ellerine gecirdiler. Bu arada Keyrevan'dan guneye cekilmis olan Berberler de hucuma gecti. Zubeyr bin Kays Keyrevan'da kalmayi emniyetli bulmayarak Misir'a yuruyusle cekilme uzere sahile gelip Bizanslilarain merkez edindikleri Derne uzerine yurudu. Fakat kucuk orduyla kalabalik Bizans birlikleri karsisinda tutunamayan Arap ordusu tumuyle imha edildi ve boylece 688de Emeviler Ifrikiye'den ikinci bir defa atilmis oldular.
Abdulmelik buna cok uzulmus ama Abdullah bin Uzeyr ile mesgul oldugu icin Ifrikiyye valisi tayin ettigi Hasan bin en-Numan'a hic destek saglayamis ve bu kiside Misir'da beklemistir. Ifrikiyye'de Bizanslilara Kartaca ve sahillerde hakimiyetlerini devam ettirmisler ve ic kisimlarda Kuseyle oldugu icin Berberler arasinda gelecegi gorme yetenegi oldugu iddia edilen Kahine adiyla bilinen bir Berberi kadin idareyi ele almisti. Bu durum 5 yil Abdulmelik Abdullah bin Uzeyr gailesini ortadan kaldirincaya kadar devam etmistir.
692de Abdullah bin Uzeyr elimine edildikten sonra Abdulmelik Ifrikiyye'yi tekrar eline gecirmesi icin Hasan bin en-Numan emrini 40.000 kisili bir Arap ordusu vermistir. 693de Hasan bin en-Numan Trablus'u tahkimli us yaparak Keyrevan uzerine yurumustur. Bu sehri eline gecirdikten sonra Bizanslilara merkezi olan Kartaca uzerine yurumustur. Kartaca onunde yerlesmis bulunan buyuk bir Bizans ordusyla yaptigi muharebede Bizanslilari yenik dusurup Kartaca'ya girip sehri talan edip cok sayida esir almistir. Kacan Bizanslilar "Satrufe" ve "Benzert"de yen ordulara kurmuslarsa da Araplar bu orduya da galip gelip bu iki sehir ele gecirmislerdir. Bundan sonra Hasan bin en-Numan Keyrevan'a donmus ve 694 yilini o sehirde gecirmistir.
695de Hasan bin en-Numan Kahine ve Berberler uzerine sefere cikmistir. Kahine'nin Berber ordusuyla kesin savas "Meskiye Vadisi Muharebesi"'nde olmus. Bu muharebeyi Berberler kazanmistir. Buyuk kayiplar veren Hasan bin en-Numan sahilde Berka sehrine sigimnmistir. Buradan Abdulmelik'e haber gondererek takviye guc istemistir. Abdulmelik zamani gelince bu takviyenin gelecegini bildirmis ama bu guc bes yil gelmemistir. Berberler Keyrevan ve Ifrikiyye'nin tumunu idareleri altina almislardir. 697de de Bizans imparatoru Leontias Kartaca'ya Bizans donanmasini gondererek sehri tekrar Bizans eline gecirmistir. Boylece ucuncu defa Araplar Ifrikiyye'i ve merkezi Keyrevan'ni birakmak zorunda kalmislardir.
702de Abdulmelik Ifrikiyye'ye cok guclu bir Arap ordusu gonderdi. Bu ordunun gelis uzerine Kahine emri ile Berberler butun ulkeyi yakip yikip yasanmiyacak hale getirme politikasina giristiler. Terablugraptan ta Tanca'ya kadar her taraf harabeye dondu ve bir zamanlar Roma'nin zahire kaynagi olan Kuzey Afrika'da hicbir sey yetismez oldu. Hristiyanlar Kuzey Afrika'yi buyuk bir gocle terk ettiler. Hassan yeni ordusuyla Kahine ve Berber ordusunu kovalamaya basladi. Sonundan iki ordu arasinda yapilan bir muharebede Araplar galip geldi ve Kahine kyakalanip oldurulerek bir cesedi civardaki kuyuya atildi ve bu muharabenin adi "Bir-Kahine (Kahine Kuyusu) Muharebesi" olarak tarihlere gecti.
Hassan bin en-Numan Keyrevan'a cekildi. Keyrevan'da yeni bir camii yaptirdi. Sonra Bizanslilara uzerine sefere cikarak Kartaca'yi ikinci defa aldi. Fakat Bizanslilarain sehri terkettmek icin yaris girdiklerine gorunce sehri yakip yiktirdi ve oturulamaz bir hale getirtti. Yeni yerleske olarak Kartaca'nin 12 mil guneydogusunda Bizanslilarai "Titis" dedikleri ufak koyu secti ve bu Tunus ismini aldi. Hassan cok gecmeden burada Misir'dan gemi yapma isci ve ustalari getirterek Tunus'da bir tersane yaptirdi.
Fakat Halife Abdulmelik ile Misir valisi olan kardesi Abdulaziz bin Mervan arasinda kimin Ifrikkiye'yi idare edecegi uzerinde bir anlasmazlik cikti. Misir valisi tam Hassan bin en-Numan ganimetler ve halifeye hediyelerle Sam'a gitmeye hazirlanirken onu azletti ve yerine Musa bin Nusayr'i vali yaptigini ilan etti. Bu idareci sorunu iki kardes arasinda buyuk bir ihtilaf mevzu oldu. Sonunda Abdulaziz bin Mervan ve cok gecmeden Abdulmelik bin Mervan 905de olduler vali secme meselesi yeni halife I. Velid bin Abdulmelik'in kararina kaldi.
Reformları
Abdulmelik halifeligi sirasinda pek cok reform uygulamistir. Bunlar arasinda sunlar onemlidir: Arapça dilini tum Emeviler ulkesinde devlet ve hukumet idaresini resmi dili olarak olarak kabul edilmistir. Ilk ressmi darphaneyi kurdurtmus; burada eskiden ulkede kullanilan Bizans ve Sassani baskisi sikkeler yerine butun Emeviler idaresindeki ulkede gecen ve ustunde hic resim bulunmayan tekornek Emeviler sikkeleri darpettirmistir. Ulakla posta sistemini yeniden organize edip Emeviler idaresindeki tum ulkeleri kapsamasini uygulattirmistir. Ibni Zubeyr tarafindan yikilip yeni bir sekilde yaptirilan ve Haccac'in kusatmasinda 883de yikilmis olan bu yeni Kaabe'yi 893de yeniden temeline yiktirmis ve geleneksel kub seklinde yeniden yaptirmistir. Kaabe siyah ortusunun (sitare) her yil yeni olarak ipekli kumastan ve uzeri altin islemeli olarak Sam'da yapilmasi gelenegini ortaya cikartmistir.
Sanat ve mimari eserleri
Abdülmelik tarafından Kudüs'te inşa ettirilen Kubbet-üs-Sahra
Ölümü
Abdulmelik'in hukumdarligini son yillari nisbeten baris icinde gecmistir.
Abdulmelik oglu Velid'in kendine varis olmasini istemekteydi. Fakat babasi Mervan'a olurken verdigi soe gore varisini kardesi "Abdulaziz bin Mervan" olmasi gerekmekteydi ve devlet riacalindan aldigi nasihatlara uyan Abdulmelik kendi isteklerini zorlalamadi. Fakat o zaman Misir valisi olan kardesi Abdulaziz'le arazlari acilmaya basladi ve Ifrikiyye valisi Hassan bin en-Numan'in Abdulaziz tarafindan azil edilmesi bu aciktan yapilmayan rekabete bir gosterge idi. Fakat sonunda Abdulaziz bin Mervan 12 Mayis 705de oldu ve iki kardes arasini acan veliahtlik sorunu boylece cozuldu. Abdulmelik bundan sonra iki oglu olan Velid ile Suleyman'in sirayla kendine varis halife olacaklarni ilan etti. Gercekten tarihciler Abdulmelik'e "Halifeler Babasi" unvani vermekte cok dogrudurlar, cunku dort oglu da sirayla (Velid, Süleyman, II. Yezid ve Hişam]] halife olmuşlardır.
Abdülmelik 8 Ekim 705de "Sinn-en-Nabra Kasrı"nda ölmüştür.
Vikipedi
Doğumu: 646
Ölümü; 705
Emeviler'in beşinci halifesi.
Abdülmelik hakkında kısa bilgiler:
- Emeviler
- Hüküm süresi: 685 – 705
- Tam adı: Abdülmelik bin Mervan
- Doğum tarihi: 646
- Ölüm tarihi: 705
- Önce gelen: I. Mervan
- Sonra gelen: I. Velid
- Hanedan: Emevi
- Babası: I. Mervan
Abdulmelik Emeviler halifeliğini eline geçirdikten sonra Hicaz ve Irak'da hala önemli olan Abdullah bin Zubeyir sorunun halletmeye karar verdi. Bu sorunu halleden unsur Abdulmelik'in önce Hicaz'a gönderdiği ordu komutanı ve sonra Irak valisi yaptığı Haccac bin Yusuf adlı Arap komutan oldu.
Haccac Şam'da Abdulmelik'in veziri olan Ravh bin Zenba'nin hizmetinde iken temayüz etmişti. Abdulmelik'in Musab bin Zubeyr üzerine Irak'a göndereceği askerler arasındaki isyanı hemen bastırmış ve bu ordunun Irak seferinde ordunun artçılarına komuta etmişti.
691de Abdulmelik tarafından bu Suriyeli ordudan 12.000 kişilik bir güce komutan tayin edilmiş ve Hicaz'da halifeliğini ilan edip yıllarda oradan hüküm süren Abdullah bin Zübeyr üzerine gitme ve bu isyanı bastırma gorevi verilmişti. Haccac once kendi doğum yeri olan Taifi eline geçirdi ve burayı kendine üs yaptı. Burada, Abdulmelik'in isteğine göre, bin Zübeyr ile müzakerelere geçti ve Hicaz'da ve bin Zubeyr'in merkezi olan Mekke'de savaş çıkıp kan dökülmesini önlemeye çalıştı. Müzakereler sürüncemeye girince Haccac Abdulmelik'ten bin Zübeyr'e hücum için izin ve ordusuna Suriyeden takviye asker istedi ve Abdulmelik bunları kabul etti. Haccac o yılki hac görevini yapmak için bin Zübeyr'den Mekke'ye gitme izini istedi ama bunu bin Zubeyr kabul etmedi. Bunun uzerine Haccac yeni takiyeli ordusuyla Hac mevsimi Mekke'ye hücuma geçti. Abdullah bin Zübeyr'in ordusu Arafat'ta mağlup edilerek Mekke'yi kuşatmaya aldı. 7 ay süreyle Mekke kuşatılıp, şehir etrafında bulunan tepelerden mancınıklarla bombardımana tutuldu. Şehir halkından birçok kişi öldü ve Kabe bu bombardımanda yıkıldı. Aralarında bin Zubeyr'in iki oğlu da bulunan 10.000 kişi taraf değiştirip Abdulmelik'i halife olarak kabul etti. Ekim 692de küçük oğlu ile birlikte bin Zübeyr Kabe civarında savaşmakta iken öldürüldüler ve böylece Kabe, Mekke ve Hicaz Abdulmelik eline geçti.
Sonra Hicaz valigini ustelenen Haccac oranin halki tarafindan cok siddetli ve zalim idaresi ile devamli sikayete konu oldu. Bu arada Haccac Kabe yeniden yaptırdı.
Hacca'in Hicaz'da basarilarini goren Halife Abdulmalik bu sefer onu Irak yoresine vali olarak atadi ve idare ettigi bolgede Haccac'a her turlu sahsi idare tyetkiyi verdi. Haccac bu yeni gorevine basladigi zaman bircok kisi Basra ve Kufe'yi terk etmeyi tercih ettiler. Fakat Haccac buna izin vermeyecegini ilan etti ve hemen zor kullanarak bu yoreleri terk edenleri geri dondurdu. Yeni gocleri de yasak etti. Bundan sonra epeyce uzun bir muddet Haccac devamli ve ciddi askeri mucadelelere giriserek idare ettigi bolgedeki dinsel isyanlari bastirdi. Bu dinsel isyanlar arasinda Salih bin Musarrih'in isyani ve Salih'in oldurulmesinden sonra Sabib tarafindan devam ettirilen isyan da bulunmaktaydi. Bu isyancilar arka arkaya kendi uzerlerine Hacca tarafindan gonderilen askeri gucleri yenik dusurduler ve hatta Kufe'yi bil ellerine gecirdiler. Fakat Haccac'in bitmez tukenmez baskisi ve Andulmelik'in Haccac'a devamli Suriye'den ordu takiveyesi saglamasi sonunda Haccac'in galip gelip isyanlarai bastirmasiyal sonuc buldu.
699 ve 701 arasinda Abdulrahman bin Muhammed bin Astat'in Irak'ta cikardigi isyan da Hacca tarfindan bastirildi. Ayni zamanda Turkistan'a giren Hacca'in eyalet ordulari buralari da Emevi devletine kattilar. Abdulrahman Haccac'in devamli olarak Zundil'in topraklaraina hucumlarda bulunmasi dolayisiyla isyan gecmisti. Abdulrahman Irak'ta Suriyeden takiveli Haccac guclerine karsi yenik dusunce doguya Turkistan'a kacti ve Haccac ordularai onu takip etti. Orada bir sehir kapilarini Abdulrahman'a kapadi. Diger bir sehir ise Abdulrahman'i takalayip hapse koydu. Zundil bu sehrin uzerine yuruyup Abdulrahman'i hapisten kurtardi. Fakat sonradan Zundil ile Abdulrahman'in arasi acildi. COk gecmeden Abdulrahman olunce; zundil onun kesik kafasini Haccac'a gonderdi ve o da bunu Sam'a Abdulmelik'e gonderdi.
Bizans ile antlaşma ve savaş
Bizans İmparatoru II. Justinianos Abdülmelik ile aynı zamanda 685de tahta geçmişti. Daha önceki imparator IV. Konstantin'in galibiyetleri dolayısıyla Emeviler-Bizans sınırları nisbeten barışcıl idi. Fakat yeni Bizans imparatoru hemen doğu Anadolu, Ermenistan, Gürcistan ve kuzey Suriye üzerine hucumlara geçti. Fakat Bizanslı'ların ilerlemesini Abdulmelik idaresindeki Emevi ordusu önleyebildi.
Bunun üzerine 688de Emevi Abdülmelik ile Bizanslı II. Justinianos, kendilerinden daha önceki İmparator IV. Konstantin ve Halife Muaviye zamanında yapılan antlaşmaya atıf yaparak, aralarında bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşma başta Bizans'ın Emevilere verdiği yıllık tazminatı yükseltti. O zaman Emeviler işgali altında olan Kıbrıs adasina atıfla Emevilere bu ada dolayısıyla Bizans eskisi gibi yılda 1.000 Bizans altını tazminat ödüyecek ve bunun yanında ek tazminat olarak o yıl içinde olan Cuma günü sayısı kadar (yaklaşık 50 küsur) esir ve at verecekti. Kıbrıs adası vergileri birlikte toplanacak ve eşit olarak bölüşülecekti. Bu nedenle adanın askerden arınması ve atanan ortak valiler tarafından ortakça özerk olarak idare edilecekti. Böylece Kıbrıs bir Emevi-Bizans kondominiyum idaresi altına girmiş olmaktaydı ve bu kondominiyum idaresi Emeviler devleti ortadan kalktından sonra ta 868de sona ermiştir. Bu antlaşmanın diğer bir şartına göre Lübnan Dağlarında yaşayan (günümüz Maronilerinin cedleri olduğu kabul edilen) ve devamlı Emevilere hücum eden Hristiyan Mardaitlerin büyük bir kısmı Bizans'a göç ettirileceklerdi. En son şart olarak Ermenistan ve Gurcistan'in doğu bölgelerinden toplanacak vergiler de iki ülke arasında eşit paylaşılacaktı, ama bu bir kondominiyum idaresi önerilmemekteydi.
Ama çok gecmeden Emeviler ve Bizanslılar arasında Gürcistan ve Ermenistan üzerindeki anlaşmazlık ve çarpışmalar yeniden başladı. 691de büyuk bir Emeviler ordusu Doğu Anadolu üzerine yürüdü ve (şimdi Sivas ve Amasya arasında bulunan Sulusaray mevkinde) Sebastapolis Muharebesi yapıldı. Bu savaşta 20.000 kadar İslav asıllı Anadolu'ya yeni göç ettirilmiş ahaliden toplanan Bizans askeri, Leontios komutasındaki Bizans ordusunu terk etti ve Emeviler büyük bir askerî zafer kazandılar. Bundan sonra şimdiki Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan Abdülmelik'in eline gecti.
Kuzey Afrika'da seferler
Halife Abdulmelik'in hukumdarligi doneminde Emeviler birkac basarisiz tgirisimden sonra Kuzey Afrika'daki topraklarini daha emniyet altina alip genisletmeyi basardilar.
683da "Kuseyle" adli bir muslumanliga donmus ve muslumanlar arasinda yetismis olan lider altinda Berberler ve Bizanslilar Emevileri Ifrikiyye adi verdikleri Kuzey Afrika'dan ve ozellikle Emevi Arap ussu olan Keyrevan'dan atmayi basarmisti. Bu sehirde yasayan Arap asillilarin cogu da Misir' goc etmislerdi.
686da halife Abdulmalik Ifrikiye'yi fetheden unlu Arap komutan Ukbe bin Nafi'nin ordusunda bulunmus olan Zuheyr bin Kays el Belevi komutasindaki bir Arap ordusu yine Ifrikiyye'ye gonderdi. Bu ordu Bizansli Hristiyan ve Berberlerden kurulu olan Kusayila'nin komutasi altinda olan mahalli orduyu Keyrevan'in bulundugu ovada yapilan Mamma Muharebesinde buyuk bir yenilgiye ugratti ve Kusyle olduruldu Boylece Keyrevan ve Ifrikiye tekrar Emevi Araplarin eline gecti.
Fakat bu kalici olmadi. Bizanslilar ozellikle Sicilya'da buluna donamalari ve topladiklarai gucleri ile Ifrikiye'de Berka'ya bir cikartma yaptilar. Cok gecmeden sahil bolgelerini ellerine gecirdiler. Bu arada Keyrevan'dan guneye cekilmis olan Berberler de hucuma gecti. Zubeyr bin Kays Keyrevan'da kalmayi emniyetli bulmayarak Misir'a yuruyusle cekilme uzere sahile gelip Bizanslilarain merkez edindikleri Derne uzerine yurudu. Fakat kucuk orduyla kalabalik Bizans birlikleri karsisinda tutunamayan Arap ordusu tumuyle imha edildi ve boylece 688de Emeviler Ifrikiye'den ikinci bir defa atilmis oldular.
Abdulmelik buna cok uzulmus ama Abdullah bin Uzeyr ile mesgul oldugu icin Ifrikiyye valisi tayin ettigi Hasan bin en-Numan'a hic destek saglayamis ve bu kiside Misir'da beklemistir. Ifrikiyye'de Bizanslilara Kartaca ve sahillerde hakimiyetlerini devam ettirmisler ve ic kisimlarda Kuseyle oldugu icin Berberler arasinda gelecegi gorme yetenegi oldugu iddia edilen Kahine adiyla bilinen bir Berberi kadin idareyi ele almisti. Bu durum 5 yil Abdulmelik Abdullah bin Uzeyr gailesini ortadan kaldirincaya kadar devam etmistir.
692de Abdullah bin Uzeyr elimine edildikten sonra Abdulmelik Ifrikiyye'yi tekrar eline gecirmesi icin Hasan bin en-Numan emrini 40.000 kisili bir Arap ordusu vermistir. 693de Hasan bin en-Numan Trablus'u tahkimli us yaparak Keyrevan uzerine yurumustur. Bu sehri eline gecirdikten sonra Bizanslilara merkezi olan Kartaca uzerine yurumustur. Kartaca onunde yerlesmis bulunan buyuk bir Bizans ordusyla yaptigi muharebede Bizanslilari yenik dusurup Kartaca'ya girip sehri talan edip cok sayida esir almistir. Kacan Bizanslilar "Satrufe" ve "Benzert"de yen ordulara kurmuslarsa da Araplar bu orduya da galip gelip bu iki sehir ele gecirmislerdir. Bundan sonra Hasan bin en-Numan Keyrevan'a donmus ve 694 yilini o sehirde gecirmistir.
695de Hasan bin en-Numan Kahine ve Berberler uzerine sefere cikmistir. Kahine'nin Berber ordusuyla kesin savas "Meskiye Vadisi Muharebesi"'nde olmus. Bu muharebeyi Berberler kazanmistir. Buyuk kayiplar veren Hasan bin en-Numan sahilde Berka sehrine sigimnmistir. Buradan Abdulmelik'e haber gondererek takviye guc istemistir. Abdulmelik zamani gelince bu takviyenin gelecegini bildirmis ama bu guc bes yil gelmemistir. Berberler Keyrevan ve Ifrikiyye'nin tumunu idareleri altina almislardir. 697de de Bizans imparatoru Leontias Kartaca'ya Bizans donanmasini gondererek sehri tekrar Bizans eline gecirmistir. Boylece ucuncu defa Araplar Ifrikiyye'i ve merkezi Keyrevan'ni birakmak zorunda kalmislardir.
702de Abdulmelik Ifrikiyye'ye cok guclu bir Arap ordusu gonderdi. Bu ordunun gelis uzerine Kahine emri ile Berberler butun ulkeyi yakip yikip yasanmiyacak hale getirme politikasina giristiler. Terablugraptan ta Tanca'ya kadar her taraf harabeye dondu ve bir zamanlar Roma'nin zahire kaynagi olan Kuzey Afrika'da hicbir sey yetismez oldu. Hristiyanlar Kuzey Afrika'yi buyuk bir gocle terk ettiler. Hassan yeni ordusuyla Kahine ve Berber ordusunu kovalamaya basladi. Sonundan iki ordu arasinda yapilan bir muharebede Araplar galip geldi ve Kahine kyakalanip oldurulerek bir cesedi civardaki kuyuya atildi ve bu muharabenin adi "Bir-Kahine (Kahine Kuyusu) Muharebesi" olarak tarihlere gecti.
Hassan bin en-Numan Keyrevan'a cekildi. Keyrevan'da yeni bir camii yaptirdi. Sonra Bizanslilara uzerine sefere cikarak Kartaca'yi ikinci defa aldi. Fakat Bizanslilarain sehri terkettmek icin yaris girdiklerine gorunce sehri yakip yiktirdi ve oturulamaz bir hale getirtti. Yeni yerleske olarak Kartaca'nin 12 mil guneydogusunda Bizanslilarai "Titis" dedikleri ufak koyu secti ve bu Tunus ismini aldi. Hassan cok gecmeden burada Misir'dan gemi yapma isci ve ustalari getirterek Tunus'da bir tersane yaptirdi.
Fakat Halife Abdulmelik ile Misir valisi olan kardesi Abdulaziz bin Mervan arasinda kimin Ifrikkiye'yi idare edecegi uzerinde bir anlasmazlik cikti. Misir valisi tam Hassan bin en-Numan ganimetler ve halifeye hediyelerle Sam'a gitmeye hazirlanirken onu azletti ve yerine Musa bin Nusayr'i vali yaptigini ilan etti. Bu idareci sorunu iki kardes arasinda buyuk bir ihtilaf mevzu oldu. Sonunda Abdulaziz bin Mervan ve cok gecmeden Abdulmelik bin Mervan 905de olduler vali secme meselesi yeni halife I. Velid bin Abdulmelik'in kararina kaldi.
Reformları
Abdulmelik halifeligi sirasinda pek cok reform uygulamistir. Bunlar arasinda sunlar onemlidir: Arapça dilini tum Emeviler ulkesinde devlet ve hukumet idaresini resmi dili olarak olarak kabul edilmistir. Ilk ressmi darphaneyi kurdurtmus; burada eskiden ulkede kullanilan Bizans ve Sassani baskisi sikkeler yerine butun Emeviler idaresindeki ulkede gecen ve ustunde hic resim bulunmayan tekornek Emeviler sikkeleri darpettirmistir. Ulakla posta sistemini yeniden organize edip Emeviler idaresindeki tum ulkeleri kapsamasini uygulattirmistir. Ibni Zubeyr tarafindan yikilip yeni bir sekilde yaptirilan ve Haccac'in kusatmasinda 883de yikilmis olan bu yeni Kaabe'yi 893de yeniden temeline yiktirmis ve geleneksel kub seklinde yeniden yaptirmistir. Kaabe siyah ortusunun (sitare) her yil yeni olarak ipekli kumastan ve uzeri altin islemeli olarak Sam'da yapilmasi gelenegini ortaya cikartmistir.
Sanat ve mimari eserleri
Abdülmelik tarafından Kudüs'te inşa ettirilen Kubbet-üs-Sahra
Ölümü
Abdulmelik'in hukumdarligini son yillari nisbeten baris icinde gecmistir.
Abdulmelik oglu Velid'in kendine varis olmasini istemekteydi. Fakat babasi Mervan'a olurken verdigi soe gore varisini kardesi "Abdulaziz bin Mervan" olmasi gerekmekteydi ve devlet riacalindan aldigi nasihatlara uyan Abdulmelik kendi isteklerini zorlalamadi. Fakat o zaman Misir valisi olan kardesi Abdulaziz'le arazlari acilmaya basladi ve Ifrikiyye valisi Hassan bin en-Numan'in Abdulaziz tarafindan azil edilmesi bu aciktan yapilmayan rekabete bir gosterge idi. Fakat sonunda Abdulaziz bin Mervan 12 Mayis 705de oldu ve iki kardes arasini acan veliahtlik sorunu boylece cozuldu. Abdulmelik bundan sonra iki oglu olan Velid ile Suleyman'in sirayla kendine varis halife olacaklarni ilan etti. Gercekten tarihciler Abdulmelik'e "Halifeler Babasi" unvani vermekte cok dogrudurlar, cunku dort oglu da sirayla (Velid, Süleyman, II. Yezid ve Hişam]] halife olmuşlardır.
Abdülmelik 8 Ekim 705de "Sinn-en-Nabra Kasrı"nda ölmüştür.
Vikipedi
Biyografi Konusu: Abdülmelik bin Mervan (Abdülmelik) nereli hayatı kimdir.
