Sibirya nerededir?

Rusya Federasyonunun, Ural Dağlarından Pasifik Okyanusuna kadar uzanan topraklarına verilen isim. Sibirya, Kazakistan Cumhuriyeti ve Orta Asya’yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km2lik bir yüzölçüme sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon insan yaşar. Kuzeyinde, Kuzey Buz Denizi, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ve batısında Ural Dağları bulunur. Sibirya esas olarak üç bölgeye ayrılır; Batı Sibirya, Doğu Sibirya ve Rusya Uzak Doğusu.

Sibirya
MsXLabs.org & Temel Britannica

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibir­ya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya Federasyonu'nun yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağlan'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Kuzey Buz Denizi var­dır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 mil­yondur.
Sık ormanları, büyük ırmakları, buzlarla kaplı ovalarıyla ünlü bu bölge, doğa koşulları yüzünden yüzyıllar boyunca gelişememiş ve nüfusu artmamıştır. Sibirya'da kışlar uzun ve çok soğuk, yazlar ise kısa ve çok sıcak geçer. Dünyanın en soğuk yerlerinden biri olarak bilinen Antarktika kıtasında kışlan sıcaklık —78,3°C'ye, Sibirya'nın kuzeydoğusundaki Verhoyansk ve Oymyakon'da ise —67,7°C'ye düşer.
Sibirya'nın en kuzeyinde tundralar yer alır. Buralarda kış dokuz ay sürer ve yazın yalnızca toprağın üzerindeki buzlar erir. Daha güneyde iğneyapraklı ağaçlardan oluşan ve tayga adı verilen geniş orman kuşağına rastlanır.
Sibirya doğal yapısına göre batıdan doğuya doğru üç ana bölüme ayrılır. Ural Dağları'nın doğusundan başlayan Batı Sibirya Ovası geniş bataklıklarla kaplıdır. Obi Irmağı ve kolları bu ovadan geçer. Orta Sibirya Yaylası batıda Yenisey Irmağı'ndan do­ğuda Lena Irmağı'na kadar uzanır. Büyük bölü­mü deniz düzeyinden 450 metre yüksektedir. Güneyde Moğolistan sınınna doğru yüzey enge­belidir. Bu bölgede yer alan Baykal Gölü, Asya ve Avrupa'dalri tatlı su göllerinin hepsinden daha büyük ve daha derindir (1.620 metre). Doğu Sibirya Yaylası'nda ise dağlar, sıradağlar, yaylalar ve kuzeye doğru uzanan vadiler bu­lunur. Sibirya'daki bütün büyük ırmaklar kuzeye doğru akar.

Tarım ve Sanayi
Sibirya'nın yalnızca güney bölümlerinde çift­çilik yapılır. Özellikle güneybatıda tahıl üreti­mi yapılan büyük devlet çiftlikleri vardır. Patates, keten ve çeşitli sebzelerin yanı sıra buğday, mısır, çavdar, yulaf ve arpa üretilir. At, sığır, domuz ve kümes hayvanları besle­nir. Yenisey otlaklarında koyun sürüleri yayı­lır. Ne var ki, bu hayvanlann çoğunu yılın hemen hemen yansında kapalı yerlerde tut­mak gerekir. Kuzeyde rengeyiği beslenir ve samur gibi kürklü hayvanlar avlanır. Büyük Okyanus kıyısı boyunca önemli balıkçılık merkezleri bulunur.
Sibirya dünyanın en zengin kerestelik or­man bölgesidir; birçok yerinde bıçkı atölyele­ri ve kereste dağıtım depolan bulunur. Ana ürün kereste olmakla birlikte Sibirya'da de­ğerli maden kaynaklan da vardır. Tomsk'un güneyindeki Kuznetsk sanayi bölgesi kömür üretimine dayalıdır. Rusya Federasyonu'nda çıkarılan altının çoğu Sibirya ırmakları dolaylarından elde edilir. En kuzeyde yer alan Norilsk'te nikel, Kuzey Buz Denizi kıyısındaki Kolima'da ka­lay, en doğudaki Amur bölgesinde demir, kurşun ve başka metaller ile kömür çıkarılır. Sahalin Adası'nda kömür ve petrol, Batı Sibirya Ovası'nda da petrol ve doğal gaz yatakları vardır.
Sibirya'da son 40 yıl içinde birçok büyük madencilik ve sanayi yerleşim bölgesi kurul­muştur. Bu bölgelere elektrik enerjisi sağla­mak için Sibirya'daki ırmakların yukarı çığır­ları üzerinde barajlar yapılmıştır. Yenisey Ir­mağı üzerindeki Krasnoyarsk'ta ve daha do­ğuda yer alan Angara Irmağı üzerindeki Bratsk'ta dünyanın en büyük hidroelektrik santralları kuruludur.
Sibirya'nın başlıca kentleri Urallar'da Nijni Tagil, Sverdlovsk ve Çelyabinsk ile Omsk, Novosibirsk, Krasnoyarsk, Irkutsk, Barnaul, Kemerovo, Novokuznetsk, Çita, Habarovsk ve Vladivostok'tur. Bu kentlerin çoğu Rusya Federasyonu'nun Avrupa bölümünü Büyük Okyanus kıyılarına bağlayan Trans-Sibirya Demiryolu üzerindedir. Bu ana hattın uzağındaki bölgeler, bir bölü­mü elektrikli olan yeni hatlarla desteklen­mektedir. Büyük Okyanus kıyısındaki başlıca liman, buzkıran gemilerinin yıl boyu açık tuttuğu Vladivostok'tur. Dış ticaret Vladivostok yakınlarındaki Nahodka üzerin­den yürütülür. Yaz ayları boyunca, Kuzey Deniz Yolu'nu kullanan gemiler Kuzey Buz Denizi kıyılarında ve Sibirya ırmaklarının ağızlarına yakın yerlerde kurulmuş yerleşim bölgeleri arasında mal taşır.

Tarih
Sibirya tarihöncesi çağlarda uzun bir dönem boyunca buzlar altında kaldı. Bölgede, don­duğu için bozulmadan olduğu gibi kalmış mamut ölüleri bulunmuştur. Daha sonraki dönemlerde Sibirya pek çok tarihöncesi kül­türün doğum yeri oldu. Sibirya'da İÖ 24000-22000 arasına tarihlenen ve dünyanın en eski sanat yapıtları kabul edilen, mamut dişinden ya da rengeyiği boynuzundan yapılmış hey­kelcikler bulunmuştur.
Daha sonraki yüzyıllarda Sibirya'nın deği­şik kesimlerinde Hunlar, Kırgızlar, Moğollar ve başka halklar egemenlik kurdu. İS 13. yüzyılda ise Sibirya'nın güneyi bütünüyle Cengiz Han'ın kurduğu Moğol İmparatorluğu'nun yönetimine girdi. 13.-16. yüzyıllarda Sibirya'nın batısında Altınordu Devleti bulu­nuyordu (bak. altınordu devleti). Bu devle­tin yıkılışıyla birlikte ortaya bağımsız hanlık­lar çıktı. Tatarca'da "uyuyan toprak" anla­mındaki Sibirya adı, Tatarlar'ın Altınordu topraklarında kurduğu Sibir (Sibirya) Hanlığı'ndan gelir. Bu sırada doğuya doğru yayıl­maya başlayan Ruslar 1582'de Yermak Timofeyeviç adlı bir Kazak'ın önderliğinde Tatarlar'ı yenilgiye uğrattılar. Yermak'ın ölümü üzerine Ruslar Sibirya'yı terk ettilerse de çarlıktan destek alan avcılar ve kâşifler Urallar'ı aşarak iç kesimlere yöneldiler. Doğuya doğru ilerlerken kaleler yaptılar ve 1630'da Lena Irmağı'na vardılar. 1639'da Büyük Ok­yanus kıyısına ulaştılar. Çok geçmeden Bay­kal Gölü çevresinde yaşayan ve Rus egemen­liğine direnen Moğol kökenli Buryatlar'a boyun eğdirdiler. Rus Çarı I. Petro'nun (1672-1725) yönetime gelmesinden sonra, devletin tehlikeli bulduğu adi ve siyasal suçlu­lar sürgün ve kürek cezalarını çekmek üzere Sibirya'ya gönderildiler. Serflikten kurtulmak isteyen pek çok köylü ise Batı Sibirya'ya yerleşti. 1891-1904 arasında tamamlanan Trans-Sibirya Demiryolu bölgeye yerleşimi hızlandırdı. 1900'den sonra sürgünlerin sayısı azalırken, nüfusta artış görüldü. Sibirya 1922'de Rus Sovyet Federe Sosyalist Cumhu­riyeti sınırları içine alındı. Bu tarihten sonra sanayinin gelişmesi ve doğal kaynakların de­ğerlendirilmesi için özel çaba gösterildi. Tüm bu çabalara karşın Sibirya'da hâlâ el değme­miş zengin maden kaynakları vardır.