Kalori nedir ? Bilimsel olarak bir gram suyun ısısını bile bir derece arttırabilmek için gereken enerji miktarına kalori denir. Kalori; (simgesi cal) atmosfer basıncında 1 gram suyun sıcaklığını 14,5°C'den 15,5 °C'ye çıkarmak için gerekli olan enerji miktarıdır.
Kilokalori (bazen kilogramkalori veya büyük kalori de denir) 1000 kaloridir. 1925'lerden beri kalori, joule terimi ile belirlenmektedir. Bir kalori yaklaşık 4,184 joule'ye eşittir. Enerji birimi olarak kalori, bir tesir elde edecek şekilde bir maddeye ısının verildiği veya eklendiği fen ve mühendislik dallarında ısı miktarını belirlemek için kullanılır. Maddelerin ısı kapasiteleri, erime ve buharlaşma ısıları ve kimyevi değişmeye bağlı reaksiyon ısıları daima kalori terimi ile açıklanır. Örneğin 4 kibrit çöpü yakıldığında 1 kalori enerji açığa çıkar.
Beslenmede Konuşulan Kalori Nedir ?
Bilimsel olarak kalori nedir sorusunu yanıtlarken bunun 1 gram suyun ısısını 1 derece yükseltmek için gerekli enerji miktarı olduğunu söyledik. Gıda ve fizik dalı ile uğraşanlar arasında enerjinin birimi ile ilgili garip bir anlaşmazlık var.
Beslenme konularında kaloriden bahsedilirken yiyeceklerin kalori değeri genellikle kilokalori terimi ile ifade edilir ve genellikle kilo söylenmeyip sadece kalori olarak belirtiliyor. Gıda uzmanlarının 1 kalori dedikleri değer aslında bilimsel olarak 1.000 kalori yani 1 kilokaloridir.
Kısaltmalar:
Kalori (Calorie) : cal
Jul (joule) : j
Kilokalori (kilocalorie) : kcal
Kilojul (Kilojoule) : kj.
Beslenmede bahsedilen kalori nedir? Besinlerin içinde bulunan, vücudumuzun kullanabileceği enerji miktarıdır. Sindirim sırasında besinler vücutta parçalanır. Bölünmüş olan bu parçalar daha sonra glikoza (bedenin fonksiyonları için gereken yakıta) dönüşür. Kalori sayma kavramı ilk olarak 1918 yılının çok satanlar listesinde yer alan Lulu Hunt Peters’in Diet and Health With Key to the Calories adlı kitabında yer aldı. Kitapta kilo kontrolü için faydalı metotlar da yer alıyordu. O günden beri bu konuda yeni bilgiler ediniyoruz.
Her makinenin çalışması için kendine göre bir yakıt gereklidir. Vücudumuz da bir makinedir ve büyüme, kendini yenileme, enerji depo etme gibi yaşamsal görevlerini yürütebilmek için, yakıt olarak besin alır.
Yani kalori nedir sorusunu yanıtlarken şu benzetmeyi kullanabiliriz; bir arabanın yakıtı benzinse, insanın yakıtı da kaloridir.
Bu yakıtın ya da besinin yanmasıyla ortaya çıkan enerji birimine kalori denir. Bazı besinler öbürlerinden daha çok kalori verirler. Örneğin yağ, aynı ağırlıkta şekerin iki katı kadar kalori vermektedir.
Kalori gereksinimi, kişinin hacmine, ağırlığına, işine, sağlık durumuna, hatta iklime göre değişir. Vücudun ihtiyacı olan kalori miktarı, söz konusu kimsenin yaptığı işle ilgilidir. Örneğini, yaklaşık olarak 50 kiloluk bir kimsenin her gün için 1680 kaloriye ihtiyacı vardır. Fakat bu durum, tam bir dinlenmeyle geçirilen, hiçbir iş yapılmayan bir gün içindir. Eğer masa başı işi gibi yorucu olmayan bir şişte çalışılıyorsa, vücudun kalori ihtiyacı her gün için ortalama 3360 kaloriye çıkar. Ağır işte çalışılıyorsa, vücudun sağlıklı ve gerektiği gibi çalışması 6720 kalori ihtiyacı doğurur. Özetle, bir oduncu çok enerji harcayacağından, çok kaloriye gereksinimi vardır. Bedensel olarak değil de, kafasıyla, bir büroda çalışan kişinin gereksinimiyse daha azdır.
Yapılan araştırmalara göre kalori yakarak kilo vermek konusunda ulaşılan ortalama değerler; 1 kilo vermek için 7000 kalori yakmak gerektiğidir.15 gün boyunca günlük 500 kalori daha az tükettiğiniz de 1 kg büyük olasılıkla 1 kilogram verirsiniz. Büyük olasılıkla dedim çünkü teoride gerçek olan bu hesaplama gerçek yaşamda kalorinin yanlış hesaplanması nedeniyle tutmayabiliyor. Kalori yakmanın tek yolu daha az yemek değil tabii ki, bunu daha çok hareket ederek de yapabilirsiniz. En iyi yolu da düzenli yapılan hem ağırlık çalışması hem de kardiyo barındıran egzersizler yapmaktır. Bu konuda bodytr.com’u kendinize rehber edinebilirsiniz.
Nefes almak ta dahil olmak üzere Yaptığımız her hareket için enerjiye ihtiyaç duyarız. Bu enerjiyi de yiyeceklerden karşılıyoruz.
Ancak aldığımız kalori miktarı harcadığımızdan çoksa karaciğerimizde harcanmayan kalori şeker olarak depolanır. Böylece enerji harcamak için hiç durmadan yemek yememize gerek kalmaz.
Ancak karaciğerde çok fazla şeker birikince karaciğer bu şekerin bir kısmını kısa bir süreliğine depolamak üzere (kaslardaki glikojen depoları) kaslara aktarır. Eğer kaloriler buradayken de kullanılmazsa daha uzun süre depolamak için yağa dönüşür.
Gördüğünüz gibi vücutta, kalori ihtiyacına göre kalori alımını dengeleyen duyarlı bir mekanizma vardır. Vücudunuzun yakıt olarak gerektiğinden çok kalori alırsanız, kilonuz artar. Vücudunuzun yakacağından daha az kalori alırsanız, zayıflarsınız. Esasında zayıflamayla ilgili söylenen tonla söz ve tonla diyet bu temel gerçekten hareketle çıkmıştır.
Kalori nedir sorusunun yanıtını verirken bu kalorilerin nasıl ölçüldüğünü de kısaca anlatalım. Kalorimetre denilen bir alet bu işi yapar, kalorimetre nedir? Kalori yukarda da anlattığımız gibi enerjidir, bu enerji yiyeceklerin yakılması ile açığa çıkar. Yiyeceklerin kalori miktarını ölçen ve kalorimetre adı verilen alet, bir su tankı ve onun içine batırılmış, yüksek basınçlı oksijen bağlantısı olan çelik bir kaptan oluşan basit bir düzenektir.
Kalorisi ölçülecek maddeler çelik bir kaba konulur, oksijen verilerek tutuşturulur. Yanma bitince kabı çevreleyen sudaki ısı yükselmesi ölçülür. Derece olarak ısı yükselme miktarı ile kilogram olarak suyun ağırlığı çarpılınca sonuç doğrudan (gıda uzmanlarının kullandığı) kalori miktarını verir.
İnsanlar bu şekilde yiyeceklerin kalori miktarlarını ölçerken bir şeyin farkına vardılar. Hangi yiyeceğin içinde olurlarsa olsunlar bütün protein türlerinin bir gramları aynı miktarda kalori veriyorlardı. Aynı şeyler yağlar ve hidrokarbonlar için de geçerliydi. Protein ve karbonhidratların her bir gramı 4, yağların ise 9 kalori içeriyordu.
Bu yüzden yiyecekleri tek tek yakarak kalori miktarlarını ölçmeyi mecbur kalmadıkları sürece bıraktılar. Bir yiyecekte kaç gram yağ, protein ve karbonhidrat olduğu biliniyorsa iş kolaydı. Protein ve karbonhidrat gramajlarını 4, yağınkini ise 9 ile çarparak yiyeceğin toplam kalori miktarı bulunabiliyordu.
Aslında kalorimetre ile insan vücudu arasında küçük bir fark vardır. Kalorimetrede yiyeceğin tümü yakılır. Vücutta ise yağın yüzde 2’si, karbonhidratın yüzde 5′i, proteinin de yüzde 8′i sindirilip parçalanmadan yani enerjiye dönüşmeden vücuttan çıkar gider. Hassas bir değerlendirmelerde bu farkı hesaba katmak gerekir.
Aşağıdaki tablo ortalama değerlere göre hazırlanmıştır. Bu tabloda fazladan iş yapmadan (tam olmasa da dinlenme durumu gibi) geçirilen bir günde insanın günlük kalori ihtiyacı verilmiştir:
AĞIRLIK
BOY
TOPLAM Kg Kal (gr)
Kg Kal/Kg
BEBEK
0-6 ay 6 60 - 117
6 ay-1 yıl 9 71 - 108
ÇOCUK
1-3 yaş 13 86 1300 100
4-6 yaş 20 110 1800 90
7-10 yaş 30 135 2400 80
ERKEK
11-14 yaş 44 158 2800 64
15-18 yaş 61 172 3000 49
19-24 yaş 67 172 3000 49
25-50 yaş 70 172 2700 39
50 den fazla 70 172 2400 39
KADIN
11-14 yaş 44 155 2400 55
15-18 yaş 54 162 2100 39
19-24 yaş 58 162 2100 36
25-50 yaş 58 162 2000 34
50 den fazla 58 162 1800 31
Gebelikte 2100 67
Emzirme dönemi 2300
Kalori nedir, ne demektir?
