Duodenum (onikiparmak bağırsağı) ülseri, mideden salgılanan asidin, onikiparmak bağırsağında oluşturduğu yaralardır. İnce bağırsağın 25 cm.lik ilk bölümüne onikiparmak bağırsağı denir. Genellikle 30-50 yaşları arasında daha sık görülen ve erkekleri kadınlara göre 3-4 kat daha fazla etkileyen bir hastalıktır.
Mide-bağırsak sisteminde görülen ülserlerin başlıca nedeni mide asididir. Onikiparmak bağırsağı gıdaların mideden sonra hemen geçtiği bölümdür ve burada midedeki gibi koruyucu bir mukus tabakası da yoktur. Bu nedenle midesinde asit üretimi fazla olan kişilerde ülser genellikle onikiparmak bağırsağında oluşur.
Normalde duodenumun tabakaları midede üretilmiş asidin etkilerinden korunur. Bazı durumlarda ise bu koruma yeterli olmaz ve yiyeceklerle temas eden iç yüzeyde yüzeysel yaralar yani duodenal ülserler oluşur. Bazen bu iç yüzeydeki yaralar kanayabilir veya daha da derinleşerek perferasyona yani bağırsak delinmesine sebep olabilir. Ayrıca duodenumda daralması veya tıkanma olabilir. Bu nedenle duodenum ülseri ciddi sonuçlara yol açabilecek, dikkate alınması gereken bir hastalıktır.
Ülserin başlıca sebebi helicobacter pylori bakterisi ve düzenli antiromatizmal ilaç kullanılmasıdır. Ayrıca genetik yatkınlık, stres, çok miktarda sigara, çay, kahve veya asit yapıcı meşrubat içilmesi ve alkol tüketimi de ülsere yol açan diğer sebeplerdir.
Ülser bazı hastalarda hiçbir belirti olmadan aniden bir kanamayla ortaya çıkabilir. Duodenum ülserlerinde ağrı, yemeklerden belirli bir süre sonra ya da açlık hissedildiği zaman ortaya çıkar. Kişiler sık acıkır, acıkınca da ağrıları artar. Ağrı karnın özellikle üst bölgesinde olup, yanma da hissedilir.
Yanma hissi gece boyunca ve bazen de hastayı uykudan uyandıracak kadar şiddetli olabilir. Yemek yemek ve mide asidini azaltıcı ilaçlar ağrıyı geçici olarak hafifletir.
Ülserin en kesin tanı yöntemi endoskopidir. Tedavi için mide asidini azaltıcı ilaçların yanı sıra helicobakter için antibiyotik kullanılması gerekir. Tedavi bittikten iki ay sonra da helicobakter testi ile mikrobun yok olup olmadığına bakılır. Romatizmal ilaçlara bağlı ülserler sadece asit baskılayıcı ilaçlarla tedavi edilir. Nadiren ciddi kanama, onikiparmak bağırsağı delinmesi, mide çıkışındaki tıkanma ve tedaviyle sonuç alınamayan ülserlerde ameliyat gerekebilir.