Galler ve Galler Tarihi

Galler, İngiltere'nin batısında bir bölgedir. Yüzölçümü 20.768 km2, nüfusu 2.821.000'dir (1986). Başkent Cardifftir.

Sponsorlu Bağlantılar

Doğal Yapı
Galler engebeli bir bölgedir. Kuzeybatıda 6900 metre yüksekliğinde dağlar vardır. Buradaki en yüksek nokta 1.085 metre yüksekliğindeki Snowdon'dur. Bu dağlık yöre, yükseklikleri 30210 metre arasında değişen bir kıyı şeridiyle kuşatılmıştır. Galler'in ılıman ve nemli bir iklimi vardır. Yüksek bölgeler ve özellikle dağlık yerlerde şiddetli yağışlar ve kar fırtınaları görülür. Ortalama yıllık sıcaklık 10,4°C'dir.

Halk ve Kültür
Galliler Kelt halkındandır, yani İngiltere'nin eski yerlilerinin soyundan gelirler {bak.KELTLER).
18. yüzyılın sonuna kadar hemen hemen herkesin konuştuğu Gal dili, sanayileşmenin ve iç göçlerin yaygınlaşmasıyla birlikte yerini büyük ölçüde İngilizce'ye bıraktı. Ne var ki Gal dili, Galli aydınların çabalarıyla tiyatro, sanat ve edebiyatta varlığını sürdürdü.

Kentler ve Ekonomi
Nüfusun yaklaşık üçte ikisi güneyde, Güney Galler kömür havzasında yaşar. 19. yüzyılda işletilmeye başlanan bu havza, İngiltere'nin başlıca kömür kaynağıdır. Galler'in en büyük kentleri Cardiff, Swansea ve Newport'dur. Rhondda Vadisi bir kömür havzasıdır. Kırsal bölgelerdeki halk tarım ve ormancılıkla, yüksek bölgelerdeki küçük çiftliklerdeyse hayvancılıkla uğraşır. Bugün Galler'de motorlu araç üretiminden elektroniğe kadar uzanan gelişkin bir sanayi vardır. Batıdaki doğal liman Milford Haven Batı Avrupa'nın en büyük petrol rafinerilerinden ve tanker limanlarından biridir. Kuzeydoğudaki Clwyd kömür havzası, kömür üretiminin yanı sıra, çelik, tuğla, kimyasal madde, kâğıt ve dokuma sanayilerinin de bulunduğu bir bölgedir. Galler'in en önemli gelir kaynaklarının başında turizm gelir.

Tarih
1. yüzyılda Romalılar'ın fethettiği Galler de Roma egemenliği 5. yüzyıla kadar sürdü. 5. yüzyılın sonunda, Anglosaksonlar Galler'e saldırdı (bak. Anglosaksonlar). Bu yeni düşman karşısında, bölgede yaşayan Britonlar ve Goideller, Cymry adı altında birleşti. Onlara, "yabancılar" anlamında Galliler diyen Anglosaksonlar'dır.
6. yüzyılda Galler'de Hıristiyanlık yayıldı. 7. yüzyılda hemen hemen kesilen Anglosakson akınlarını, 9. yüzyılda başlayan İskandinav akınları izledi. Bölge küçük krallıklar arasında bölünmüştü. Bu krallıkların en güçlüleri kuzeyde Gwynedd, ortada Powys, güneyde Dyfed, Morgannwg ve Gwent'ti. Anglosaksonlar, Mercia Kralı Offa'nın hükümdarlığı sırasında çok büyük bir kanal açarak İngiltere ile Galler arasına sınır koydular. Offa Kanalı olarak bilinen bu kanalın kalıntılarını bugün de görmek mümkündür. Bundan sonraki üç yüzyıl içinde zaman zaman Anglosakson saldırılarına karşı birleşen Gal krallıkları İngiliz Kralı I. Edward'a karşı direnemediler ve Galler 1277'de İngiltere'nin egemenliği altına girdi. 1301'de Edward'ın oğlu Galler Prensi sanını aldı. Kral VIII. Henry'nin yönetimi sırasında çıkarılan yasalarla Galler İngiltere krallığına katıldı.
Bugün İngiliz hükümetinde Galler'den sorumlu bir bakan vardır.

Galler, İrlanda’ya yerleşmiş olan Kelt topluluğu. Bu topluluğun gaelce olarak adlandırılan dili günümüze kadar varlığını sürdürerek 1946’da Eire Cumhuriyeti’nin (İrlanda)ulusaldili haline gelmiştir.
Gaellerin kökeni de Keltlerin kökeni gibi pek iyi bilinmez. Bu halkın, zengin mitoloji edebiyatı birkaç ilgi çekici tarihsel olguya değinmekteyse de, çoğunlukla güvenilecek bir kaynak oluşturmaz; sözgelimi IX. yy’dan XII. yy’a kadâr yazılmış bir derleme olan Leabhar Gala ya da Fetihler Kitabı, böyle bir metin sayılır.Tarihçiler, Keltlerin tarihi konusunda olduğu gibi, Gaellerin tarihi konusunda da uzun bir kronoloji ile kısa bir kronoloji vermekte kararsızdırlar.
Uzun bir kronoloji vermek söz konusu olduğunda, Goideller ya da Gaellerin Asya’dan geldiklerini kabul ederler; Hint Avrupalı olan bu insanlar bir süre Kuzey Almanya’da kaldıktan sonra, II. binyılda Britanya adalarına geçmişlerdir. Kısa bir kronoloji vermek söz konusu olduğundaysa Gaellerin, İkinci Demir devrinde (İ.Ö. 450-100) yaşamış bir topluluk olduğu kabul edilir; bunlar İ.O. III. yy’a doğru İrlanda’ya yerleşerek, daha önce bölgeye yerleşmiş olan halklara (Megalitler’i diken bir halkın torunları ve İ.Ö. V. yy’a doğru yöreye gelmiş olan çeşitli Kelt toplulukları) egemen olmuşlardır. Gaellerle öbür Keltler arasında temel bir dilsel ayrım vardır.

Toplumsal ve Siyasal Düzen
Çok kalabalık bir topluluk oluşturmadıkları halde, Gaeller egemenlikleri altına aldıkları halklara kendi dillerini, törelerini, toplumsal ve siyasal düzenlerini kabul ettirmişlerdir. Bu halkın güçlü olması tarım ve özellikle de hayvancılıktan kaynaklanıyordu; söz konusu kesimlerde, daha çok kendilerine boyun eğmiş olan halkları çalıştırıyorlardı. Bir klan oluşturan Gael ailesinde kadının seçkin bir yeri vardı. Klanlar kabileyi oluşturur; kral, bir kral ailesine bağlı kişiler arasından seçilir, ama bu olgu her zaman çeşitli anlaşmazlıklara yol açardı.
Aslında kralın yalnızca manevi bir otoritesi vardı. Bununla birlikte, krallık Keltlerde ortadan kalktığı halde, Gaellerde varlığını sürdürdü.-İ.S. ilk yüzyıllarda, Gael kabilelerinin beş krallık (Ulster, Connacht, Munster, Kuzey Leinster ve Güney Leinster) halinde örgütlendikleri görüldü. Gaeller arasında kral düzeyinde, hem din adamı, hem büyücü, bazen elçi, kimi zaman da savaş önderi olan drüid yer alıyordu.

Resim kaynak: Llanddwyn Island , Anglesey, North Wales. by YorkshireSam on deviantART