Medler

Medler ve Persler
MsXLabs.org & Temel Britannica

Sponsorlu Bağlantılar

Bugünkü İran'ın kuzeybatısı olan bölgeye eskiden Medler ülkesi anlamına gelen Medya denirdi. Med kabilesinin adı ilk kez İÖ 836'da, Asur Kralı II. Şalmanezer'e haraç ödemeye başladıkları zaman duyuldu. Asur İmparatorluğu'ndan ayrılıp kendi krallıklarını kurmaları bundan yaklaşık 200 yıl sonraya rastlar. İÖ 612'deyse Asurlular'ın başkenti olan Ninova'yı yakıp yıkarak Asur İmparatorluğu'nun kuzeyini ele geçirdiler.
İlk Persler de bugünkü İran'ın güneybatısında yaşayan bir kabileydi. Krallarından biri olan Kiros (Kuruş), Med kralına karşı ayaklandı ve Medler'i yenilgiye uğratarak İÖ 550'de başkent Ekbatan'ı aldı. Kiros bununla yetinmeyerek Anadolu'daki zengin Lidya ülkesini, Yunan kentlerini ve Babil topraklarını da ele geçirdi. Babil Kralı Nabukadnezar'ın tutsak olarak Babü'e götürdüğü Yahudiler'i serbest bırakarak kendi topraklarına dönmelerine izin verdi.
Yetenekli bir kumandan olan Kiros yaklaşık 20 yılda önemli başarılar elde etti. O zamana kadar verimli ırmak vadilerinde rahat bir yaşam sürmeye alışmış toplumlar, Kiros' un komutası altındaki güçlü kuvvetli, ok atmada usta dağcılar karşısında çaresiz kaldılar. Gene de Kiros, ele geçirdiği yerlerdeki halka iyi davrandı, alıştıkları biçimde yaşamalarına izin verdi.
Kiros'un oğlu Kambyses İÖ 525'te Mısır'ı ele geçirdikten sonra Anadolu kıyısındaki Yunan adalarını ve Kıbrıs'ı da aldı. Ne var ki, acımasız bir hükümdardı ve sonunda delirerek kendi canına kıydı. Onun ölümünden sonra baş gösteren bir karışıklık döneminin ardından Darius tahta çıktı.
Darius kendisini, Çin dışında o güne kadar görülmemiş büyüklükte bir imparatorluğun başında buldu. Bu imparatorluk Anadolu'yu ve bugünkü Ortadoğu'nun büyük bir bölümünü kapsıyor, hatta Hindistan'a kadar uzanıyordu. Darius, imparatorluğu "satraphk" diye bilinen 20 eyalete ayırarak her birinin ödeyeceği haracı belirledi. Persler, saf altın ve gümüş çubuklar yerine ilk kez madeni para kullanmaya başladılar. Gene Darius zamanında Persler ilk kez parşömene mürekkeple yazı yazdılar. Taş ve kil üzerine yazılan çiviyazısından değişik bir tür yazı geliştirdiler.
Darius, Sicilya ve İtalya kıyılarını keşfetti. Kaptanlarından biri Hint Okyanusu'nu aştı. Yaklaşık İÖ 516'da Tuna Irmağı'nı geçerek İskitler'e saldıran Darius Rusya'ya kadar ilerledi. Mısır'da, Nil Irmağı ile Kızıldeniz arasında bir kanal açtırarak gemilerini buradan Kızıldeniz'e geçirdi.
Pers İmparatorluğu'nun zayıflayıp çökmesi büyük ölçüde Yunan kentlerinin yükselişine bağlıdır. Darius, Yunanlılarla savaşmak için komutanlar gönderdiyse de, bu girişimler başarısızlıkla sonuçlandı. Sonunda, İÖ 490' daki Maraton Savaşı'nda Persler yenilgiye uğradı.
Darius'un oğlu Kserkses babasının yerine geçti ve Yunanistan'a büyük bir sefer düzenledi. Ordunun Atina'yı ele geçirmesine karşın, donanma Salamis Savaşı'nda (İÖ 480) Atina donanmasına yenildi. Pers ordusu İÖ 479'da Plataya'da yenilgiye uğradı. Bundan sonra Pers İmparatorluğu günden güne topraklarını yitirdi, yöneticilerin güçsüzlüğünden yararlanan satraplar başkaldırdı. Bir süre için imparatorluk eski gücüne yeniden kavuştuysa da İÖ 334'te Büyük İskender ülkeyi ele geçirdi.
Persler'in dini ve yasaları eskiçağda yaşamış toplulukların çoğundan daha ileriydi. Persler tektanrılı dinlerin öncüsüydü; İÖ 7. yüzyılın sonlarında ve 6. yüzyılın başlarında yayılan Zerdüşt dinine inanırlardı. Bu dinde tapınak ya da önünde tapınılan putlar yoktu. Zerdüşt iyi ile kötünün hep birbiriyle savaştığını, tapındığı tanrının Persler'in olduğu kadar tüm insanlığın da tanrısı olduğunu söylerdi.

Medler
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

M.Ö. 728 – M.Ö. 550 li yıllarda, büyük göçlerde Arya'dan gelerek önce Hazar Denizi ile Urumiye Gölü arasındaki bölgeye yerleşen, sonra Kuzey Batı İran'ın bugünkü Azerbaycan bölgesine ve buradan da Doğu ve Orta Anadolu'da yaşamış kavim. Bu bölge Yunancada Medya diye adlandırılmıştır. M.Ö. 6. yüzyılda Aran eyaletinden (Azerbaycan) Orta Asya ve Afganistan'a kadar hüküm süren imparatorluk kurmuşlardır.
Bununla beraber Kürtler, Lurlar ve İsfehaniler de Medlerden geldiklerini iddia etmektedirler.
Medler ya da kimi araştırmacılara göre Meotlar birkaç bilinen özel isim dışında Med dili hakkında pek bilgi yoktur, ama şüphesiz Avestan ve İskit diline yakındır. O günlerde Perslerle Medlerin birbiriyle anlaşabildikleri dillerinin hemen hemen aynı olduğu sonucuna varabiliriz.
Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya Medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli MED aşiretler federasyonu, M.Ö. 625'lerde Asur İmparatorluğu'nu yıkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin gevşek federasyonu, yükselen Aryen-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığıiçin bir geçiş rolünü oynar.
Med kralı Astiyag"ın yeğeni Kiros"un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M.Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.

Ad: 180px-Med-Persepolis.jpg
Gösterim: 1211
Boyut: 14.5 KB

Xerxes sarayında bir Medli kabartması, Persepolis.

Medler (Modern Persçe'de مادها, Mādḥā) günümüz İran'ının Batı, Kuzey ve Kuzeybatı'sında ve kabaca günümüz Tahran, Hamedan, Azerbaycan, Isfahan'nin kuzeyi, Zanjan ve Kürdistan'da yaşamış kadim bir İran halkıdır. Bu bölge Greklerce (yunancada) Media (Μηδία) olarak tanımlanmıştır. M.Ö. 6'ncı yy.'da, Medler günümüz Azerbaycan'ından kuzeye, Orta Asya ve Afganistan'a dek uzanan bir imparatorluk kurmuşlardır.
Medler İran'ın bir imparatorluk ve bir millet olarak kurulmasına, ve altın çağına Büyük Kurush döneminde ulaşan, ilk birleşik Pers / Med İmparatorluğu'nun oluşmasına önayak olmuşlardır. Bu durum (Aryani kültürel ve milli birlik) Pers İmparatoru Achaemenid'in büyükbabası Med Şâhı Astyages'i öldürerek Pers İmparatorluğu'nu kurmasına dek devam etmiştir. Bu noktaya dek, bütün İranlılar Mede veya Mada (Med) olarak adlandırılmıştır. Med kralı Astiyag"ın yeğeni Kiros"un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M.Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.
Bazı kaynaklarda Kürt olarak yazılan bilgilerin kaynağı olmadığından yorumlarla genellikle Kürtlerin atası diye yazılır.

Ad: 180px-Med_Face.jpg
Gösterim: 882
Boyut: 8.1 KB

Medli yüzü (kabartmadan yakın detay)

Medler, isimlerini medyadan almış olan, günümüz İran'ında hüküm sürmüş bir halktır. Tarihçiler tarafından, Toros-Zagros dağ sistemi içinde ve Fırat-Dicle arasında yaşadıkları için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandırılmışlardır.
Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli MED aşiretler federasyonu, M.Ö. 625'lerde Asur İmparatorluğu'nu yıkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin gevşek federasyonu, yükselen Aryen-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığıiçin bir geçiş rolünü oynar.
Med kralı Astiyag"ın yeğeni Kiros"un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M.Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.
Kadim zamanlarda Medler diğer İranlılar'la karışık olarak evlendiler, özellikle Persler'le. Bu nedenle birçok modern İranlı Medlerin torunlarıdır. Bunula birlikte, Medler günümüz Kürt'lerinin ataları olarak kabul edilmektedirler.
Bazı kişisel isimler dışında, Medlerin dili hemen hemen hiç bilinmemektedir, fakat şüphesiz Avesta ve İskit dilleri ile ve modern Kurmanci veya Kürt dili [kaynak yok] ile büyük ölçüde benzerlikler göstermektedir; bazı araştırmalarda Persler ve Medlerin birbiri ile iletişim kurabildikleri gözlemlenmiştir.

Herodot'un Altı Med Kabilesi
Herodot, i. 101, altı Med aşiretinin ismini listeler:

Böylelikle Deioces Medleri tek bir millet çatısı altında topladı, ve tek başına onlarda hüküm sürdü. Şimdi bunlar şu aşiretlere bayanmaktaydı: Busaeler, Paretaseniler, Struşatlar, Arizantiler, Budiiler, ve Magiler.

Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62).

"Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından Aryanlar olarak anılmış; fakat Karadenizliler (Colchian), Atina'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi."

Medler, Herodot'un Tarihi (7.7). Medea Yunan Mitolojisi'nde Karadeniz-Trakyalı Jason'un karısı ve Argonautlar'ın büyücüsüdür.

Medler'e İlk Tarihsel Referanslar
Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, hemen hemen hiçbir çağdaş bilgiye, nede Medya'nın kendisine ait bir yazıt veya anıta sahip değiliz. Herhangi bir tarihsel değeri bulunmayan, Ctesias'ın anlattığı bir hikaye dışında (dokuz kralın isminin bulunduğu, M.Ö. 880'lerde Diod'da korunan Nineveh'in yok edilmesi gerektiğini söyleyen Arbaces ile başlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafından kopyalandı; isimlerin bazılarının yerel geleneklerden türetildiği düşünülmekte).
Josephus Medler ile ilişkilidir. (Tev. Madai) Japheth'in oğlu Madai Tevrat'ta bulunan bir kişiliktir. "Şimdi Grekler tarafından Media olarak anılan, Madeanlardan gelen Madai'den Japhet'in oğulları olan Javan ve Madai" Yahudiler'in Antik Tarihi, I:6.
Strabo, Ptolomeus, Herodot, Polybius, ve Pliny gibi öteki tarihçilere göre, Mantiane, Martiane, Matiane, Matiene gibi isimler Medya'nın Kuzey kısımlarını adlandırmak için kullanılmıştır.
İranlı elementlerin diğer kabileleri yöneten İranlı isimleri taşıyan prenslerin vesilesi ile nasıl yavaş yavaş nasıl egemen hale geldiğini rahatlıkla görebiliriz. Fakat Gelae, Tapuri, Cadusii, Amardi, Utii ve kuzey Medya ve Hazar kıyılarındaki diğer aşiretler İranlıların egemenliği altında değildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), Anariaci'yi bu aşiretler arasında saymışlardır; fakat "Aryan-olamayan" anlamına gelen onların ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aşireti ifade etmek için kullanılıyordu. Medler, Mada' halkı, (Grek formunda Μῆδοι, İyonik Μᾶδοι), ilk olarak M.Ö. 836'da görülür. İlk kayıtlar Assurlu fatih Shalmaneser III'ün "Amadai"'de Zagros'a karşı olan savaşlarla bağlantılı olarak övüldüğüne rastlanmaktadır. Onun halefleri Medler'e karşi pek çok seferlerde bulunmuştur (Madai).
Bu erken dönemde, Medler başka bir bozkır aşireti ile birlikte anılmıştır: baskın bir grup olan İskitler'le. Bunlar yerel idareciler altında birçok farklı kasaba ve bölgeye ayrışmıştı; Assurlar'ın yazıtlarındaki isimlerde, Zerdüşt'ün Zerdüştilik dinine inandıkları gözlemlenmektedir.
M.Ö. 800 yılındaki bir Assur askeri raporunda 28 Med şefinin ismi listelenmiştir, fakat bunlardan yalnızca birisi İranlı olarak tanımlanmıştır. M.Ö 700 yılındaki bir başka rapor 26 isim listeler; bunlardan, 5'i İranlı olarak gözükmektedir, diğerleri değildir.

MsXLabs Üye Girişi

Medler