Laos ve Laos Tarihi

Laos, Asya'nın güneydoğusundaki Çinhindi Yarımadası'nda yer alan bir ülkedir. Denize kıyısı yoktur.

Resmi Adı: Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti.
Yönetim Biçimi: Tek partili, tek meclisli halk cumhuriyeti.
Yüzölçümü: 236.800 km2.
Nüfus: 6,521,998 (2007).
Başkent: Vyentyan.
Başlıca Kentler ve Nüfusları: (1985): Vyentyan (178.203), Savannahet (96.652), Luangprabang (68.399), Pakse (47.323).
Doğal Yapı: Çinhindi Yarımadası'nda çok dağlık bir ülkedir.
Başlıca Ürünler: Haşhaş, pirinç, mısır, kereste, kalay, kahve, deri.
Eğitim : 614 yaşları arasında zorunlu ve parasızdır.

Çok dağlık olan Laos'ta görkemli Mekong Irmağı'nın kolları derin vadilerin içinden akar (bak. MEKONG IRMAĞI). Tikağacı gibi değerli ağaçlardan oluşan ve ülkenin büyük bir bölümünü kaplayan ormanlarda kaplanlar, filler ve Asya mandaları yaşar. Afyon elde edilen haşhaş, pirinç ve mısır başlıca tarım ürünleridir (bak. AFYON). Ülkedeki maden kaynaklarının en önemlisi kalaydır. Dışarıya satılan başlıca ürünler kereste, kalay, kahve, deri ve posttur.

En yaygın dinin Budacılık olduğu Laos'ta halkın çoğu, Mekong vadisinde yaşayan çiftçilerdir. Ülkede Çinli tüccarlar da vardır. Nüfusun geriye kalanı da dağlarda ve ormanlarda yaşar. Başkent 210 bin nüfuslu Vientiane'dır. Eski krallık başkenti, daha kuzeydeki Luangprabang'dır. Laos'un dinsel başkenti sayılan bu kentte altından bir Buda heykeli vardır. Birkaç iyi karayolunun bulunduğu Laos'ta demiryolu yoktur. Vientiane, Hong Kong'a Tayland'ın başkenti Bangkok'a ve Vietnam'ın Ho Şi Minh kentine havayoluyla bağlıdır.

Bilinen ilk Laos krallığı olan Lan Xang (bir milyon fil anlamına gelir) Krallığı'nı 14. yüzyılda Prens Fa Ngum kurdu. Bir süre gelişip güçlenen krallık, zaman zaman komşularıyla yaptığı savaşlar sonucu güçten düştü ve 18. yüzyıl başında parçalandı. Daha sonra Laos, güçlü komşuları Birmanya, Siyam (bugün Tayland) ve Vietnam'ın yönetiminde kaldı ve 1893'te Fransız Çinhindi sömürgesinin bir parçası oldu. II. Dünya Savaşı (193945) sırasında önce Tayland yönetimine bırakılan Laos'u Mart 1945'te Japonlar işgal etti. Ülkede bir yandan Japonlar'a karşı direniş hareketi gelişirken, bir yandan da Fransa karşıtı Lao Issara (Özgür Laos) hareketi başladı. Savaşın sonunda Japonya yenilince Fransızlar Laos'a döndü. 1949'da Fransa, Laos'a sınırlı özerklik tanıdı. Bunu kabul etmeyen Pathet Lao (Lao ülkesi) hareketi, Vietnam'daki Viet Minh ile birlikte Fransızlar'a karşı mücadeleyi sürdürdü. Fransa ile savaşa son veren 1954 Cenevre Konferansı'nda Laos'un bağımsızlığı kabul edildi. Bağımsızlık sonrasında iç mücadele sürdü. Askeri darbelerle istikrarsız bir döneme giren ülkede, Vietnam Savaşı'ndan etkilenen ve onu etkileyen bir mücadele yaşandı (bak. VİETNAM SAVAŞI). Vietnam Savaşı 1975'te ABD'nin yenilgisiyle bitince Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti kuruldu ve yeni devlet Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti ile yakın bir işbirliğine girişti.
Dünyadaki genel gelişmeye koşut olarak, son yıllarda Laos da ekonomiyi liberalleştirme yönünde adımlar attı. Temmuz 1988'de ülke ekonomisini dışa açan yeni bir yasanın çıkartılmasından sonra, bir yıllık dönem içinde 60 yatırım projesi onaylandı. Tarımda kooperatifler ile devlet işletmelerinden aile çiftliklerine dönüş gıda üretiminde hızlı bir artışa yol açtı.

Laos'ta sosyalist yönetimin kurulmasından sonraki ilk Yüksek Halk Meclisi seçimleri 1989'da yapıldı. Laos Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkilerini düzeltmeye başladı. Tayland ile ilişkilerde düzelme olduysa da, iki ülke arasındaki sınır sorunları sürüyor ve zaman zaman çatışmaya yol açıyordu.
Aralık 1990'da yürürlüğe girmesi öngörülen yeni anayasa zamanında yetişmedi. Tasarıda Laos, "Laos Devrimci Halk Partisi'nin (LDHP) önderliğinde demokratik bir halk devleti" olarak tanımlanıyor ve "ekonomi politikalarının temel hedefi pazar ekonomisidir" deniyordu. Ülkede başlatılan siyasal ve ekonomik reformların gerektirdiği anayasal ve yasal çerçeve yavaş da olsa oluşturulmaya başlandı. Yüksek Halk Meclisi'nin Ağustos 1991'de benimsediği yeni anayasada sosyalizm sözcüğüne hiç yer verilmiyor, ama LDHP'den ülkenin tek yasal siyasal partisi olarak söz ediliyordu. Yeni anayasa cumhurbaşkanının yetkilerini genişletti. Bu göreve Kaysone Phomvihan getirildi. Phomvihan LDHP'nin kongresinde yaptığı konuşmada, ülkenin ekonomik geriliğinden sorumlu tuttuğu partiyi ve hükümeti eleştirerek ekonomik reform çağrısında bulundu. Dış ticaretini daha çok Asya ve Batı ülkeleriyle yapan Laos, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği ve Doğu Avrupa ülkelerinden gelen yardımların kesilmesinden, komşuları Vietnam ve Kamboçya kadar etkilenmedi.

kaynak: