İspanya Veraset Savaşı

İspanya Veraset Savaşı

İspanya’nın son Habsburg kralı II. Carlos’un 1700’de vâris bırakmadan ölmesi üzerine İspanya tahtına kimin geçeceği konusunda çıkan çatışma (1701-14).

İspanya tahtı üzerinde hak iddia eden İngiltere, Felemenk Cumhuriyeti ve Fransa veraset sorununu çözüme bağlamak amacıyla Ekim 1698’de I. Paylaşım Antlaşması’nı imzalamışlardı. Antlaşmaya göre II. Carlos’un ölümünden sonra, Bavyera elektörünün oğlu Prens Josef Ferdinand İspanya’yı, İspanyol Felemenki’ni ve İspanyol sömürgelerini alacak, İspanya’ya bağlı İtalyan toprakları Avusturya (Milano Düklüğü) ile Fransa (Napoli ve Sicilya) arasında paylaşılacaktı.

Ama Şubat 1699’da Josef Ferdinand öldü. Bunun üzerine 11 Haziran 1699’da İngiltere ile Fransa, Mart 1700’de de Hollanda tarafından imzalanan ikinci bir antlaşmayla İspanya, İspanyol Felemenki ve İspanyol sömürgeleri Kutsal Roma-Germen imparatoru I. Leopold’ün ikinci oğlu Arşidük Karl’a, Napoli, Sicilya ve İtalya’daki öteki İspanyol tçprakları da Fransa’ya bırakıldı. Ama tüm İspanyol topraklarının bölünmeksizin Karl’a verilmesini isteyen Leopold antlaşmayı imzalamadı. İspanya’nın paylaşılmasına kesinlikle karşı olan İspanyol soyluları da bu antlaşmayı reddetti.

Bunun üzerine II. Carlos, yalnızca Bourbon hanedanının İspanya’ya bağlı toprakların tümünü eksiksiz elinde tutabileceği konusunda ikna edildi. II. Carlos 1700 sonbaharında düzenlediği vasiyetnameyle bu toprakları Fransa kralı XIV. Louis’nin torunu Anjou dükü Philippe’e bıraktı. II. Carlos 1 Kasım’da öldü. XIV. Louis 24 Kasım’da torununu V. Felipe adıyla İspanya kralı (İspanya’nın ilk Bourbon kralı) ilan etti, ardından da İspanyol Felemenki’ni işgal etti. Bunun üzerine İngiltere, Felemenk Cumhuriyeti ve İmparator Leopold Fransa’ya karşı bir ittifak kurdular (7 Eylül 1701). Daha sonra bu ittifaka Prusya, Hannover, öteki Alman devletleri ve Portekiz de katıldı. Bavyera ve Köln elektörleri ile Mantova ve Savoia (İtalya) dükleri ise Fransa ile ittifaka girdiler. Savoia 1703’te taraf değiştirdi. XIV. Louis’nin güçlü rakibi Ingiltere kralı III. William 1702’de öldü, ama yerine geçen Kraliçe Anne yönetimindeki İngiltere hükümeti savaş konusunda aynı kararlılığı sürdürdü. Marlborough dükü John Churchill hem Kraliçe Anne’in hükümetinde, hem de savaş alanında önderliği üstlenmişti. Churchill’in 1711’de görevden uzaklaştırılmasından sonra, imparatorluk generali Savoie (Fransa) prensi Eugene onun yerini başarıyla doldurdu.

Marlborough ile Eugene’in savaş alanında gösterdikleri üstün başarı 1704-09 arasında Ingiltere ve Avusturya’ya Fransa karşısında bir dizi zafer kazandırdı. Almanya’da Fransızlarla Bavyeralıların giriştiği ortak saldırı 1704’te Blenheim’da bastırıldı. Fransızlar 1706 Ramillies ve 1708 Oudenaarde çarpışmalarından sonra Felemenk’ten atıldılar. Torino’yu kuşatma girişimlerinin gene Eugene’in harekâtlarıyla başarısızlığa uğratılmasından sonra (7 Eylül 1706) Fransızlar İtalya’dan da püskürtüldüler. Fransa karşısında ittifakın sonuç alamadığı tek kara savaşı İspanya’da gerçekleşti; V. Felipe burada durumunu başarıyla korudu.

XIV. Louis 1708’de savaşlara son vermenin yollarını aramaya başladı; artık İspanya tahtının Habsburg hanedanına bırakılmasını da kabul ediyordu. Ama İngilizler, XIV. Louis’nin, ordusuyla İspanya’ya girerek kendi torununu İspanya’dan çıkartması gibi gerçekçilikten uzak bir talepte ısrar ediyorlardı. Bunu reddeden Louis görüşmeleri kesti ve savaşı sürdürdü. 1711’deki iki gelişme olayları Fransa’nın lehine çevirdi. 17 Nisan 1711’de Arşidük Kari, Habsburg hanedanının elindeki tüm Avusturya topraklarının vârisi oldu. İngilizlerle Felemenklilerin Karl’a İspanya’nın verasetini de kazandıracak ve böylelikle V. Karl’ın (Şarlken) eski imparatorluğunu canlandıracak bir savaşı sürdürmeye niyetleri yoktu. İngiltere’de Marlborough dükünün düşmanları kraliçeyi etkilemeyi ve 31 Aralık 1711’de kendisini komutanlıktan aldırmayı başardılar.

İttifakın çökmesi üzerine 1712’de barış görüşmeleri başladı. Eski müttefikler arasındaki çıkar çatışmaları yüzünden, her biri Fransa ile ayrı ayrı görüşmeye oturdu. İlk grup antlaşma Nisan 1713’te Utrecht’te imzalandı. Gerek bu antlaşmalarda, gerek daha sonraki Rastatt ve Baden antlaşmalarında II. Carlos’un vasiyetnamesi hiçe sayılarak, mirası antlaşmaları yapan devletler arasında paylaştırıldı. Bu antlaşmalar sonucunda XIV. Louis’nin torunu Ispanya kralı olarak kaldıysa da Utrecht Antlaşmaları Britanya’nın ve sömürge imparatorluğunun Fransa ve İspanya karşısında güçlenişinin simgesi oldu.