Yunusgiller (Delphinidae)

ThinkerBeLL

VIP VIP Üye

2 Mayıs 2010 Mesaj #1

VIP VIP Üye

Yunusgiller (Delphinidae)
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

Yunusgiller (Delphinidae) familyasının bir üyesi olan Pasifik beyaz yanlı yunusu (Lagenorynchus obliquidens)

Ad: PacificWhiteSidedDolphine.jpg
Gösterim: 191
Boyut: 36.4 KB

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
  - Sınıf: Mammalia (Memeliler)
    - Takım: Cetacea (Balinalar)
      - Alt takım: Odontoceti (Dişli balinalar)
        Familya: Delphinidae (Yunusgiller), Gray, 1821

Yunusgiller (Delphinidae), balinalar (Cetacea) takımına dahil olan dişli balinalar (Odontoceti) alt takımının tüm okyanus yunusları üyelerini içeren bir familyasıdır.
Yukarıdaki tanımdan anlaşılacağı üzere, yunusgiller familyasının üyeleri esasen açık denizlerde yaşar ve böylece, "yunus" adı ile anılan başka bir dişli balina grubu olan nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasının türlerinden ayrılırlar. Irrawaddy yunusu (Orcaella brevirostris) gibi bazı türler ise daha çok kıyı şeritlerinde ve nehir kıyılarında bulunan istisna yunusgillerdir.
Bu familya, memeliler (Mammalia) sınıfına dahil olmasına ve dolayısıyla da kendisini oluşturan türlerin balık olmamasına rağmen, Türkçe'de yunusbalığıgiller olarak da anılabilir.
Yunusgiller familyası içindeki görece büyük altı tür, bu familya içinde sınıflandıkları için aslında yunus olsalar da daha çok "balina" adı ile anılır. Bu canlılar şunlardır:

Cüce katil balina (Feresa attenuata)
Kısa yüzgeçli kara balina (Globicephala macrorhynchus)
Uzun yüzgeçli kara balina (Globicephala melas)
Katil balina (Orcinus orca)
Elektra balinası (Peponocephala electra)
Yalancı katil balina (Pseudorca crassidens)

Yunusgiller familyasındaki türler, haliç yunusundaki gibi 1,2 m uzunluk ve 40 kg ağırlıktan katil balinadaki gibi 7 m ve 4,5 tona kadar değişen büyüklüklere sahiptir. Çoğu türün ağırlığı ise 50 - 200 kg aralığındadır. Dünyanın tüm denizlerinde bulunan bu canlılar, daha çok kıta levhaları üzerindeki görece sığ denizlerde yaşarlar. Hepsi etçildir ve sıklıkla balık ve mürekkep balığı ile beslenirler.

Sınıflama
Yunusgiller (Delphinidae) familyasının balinalar (Cetacea) takımı içindeki yeri ve türlere kadar olan ayrıntılı sınıflaması aşağıda sunulmuştur.

Takım: Cetacea - Balinalar
- Alt takım: Odontoceti - Dişli balinalar
  - Familya: Delphinidae - Yunusgiller
    - Cins: Cephalorhynchus
      - Tür: Alaca yunus (Cephalorhynchus commersonii)
      - Tür: Şili yunusu (Cephalorhynchus eutropia)
      - Tür: Benguela yunusu (Cephalorhynchus heavisidii)
      - Tür: Beyaz başlı yunus (Cephalorhynchus hectori)
    - Cins: Delphinus
      - Tür: Uzun burunlu bayağı yunus (Delphinus capensis)
      - Tür: Tırtak (Delphinus delphis)
    - Cins: Feresa
      - Tür: Cüce katil balina (Feresa attenuata)
    - Cins: Globicephala
      - Tür: Kısa yüzgeçli kara balina (Globicephala macrorhynchus)
      - Tür: Uzun yüzgeçli kara balina (Globicephala melas)
    - Cins: Grampus
      - Tür: Boz yunus (Grampus griseus)
    - Cins: Lagenodelphis
      - Tür : Sarawak yunusu (Lagenodelphis hosei)
    - Cins: Lagenorhynchus
      - Tür: Atlantik beyaz yanlı yunusu (Lagenorhynchus acutus)
      - Tür: Beyaz burunlu yunus (Lagenorhynchus albirostris)
      - Tür: Siyah çeneli yunus (Lagenorhynchus australis)
      - Tür: Kum saati yunusu (Lagenorhynchus cruciger)
      - Tür: Pasifik beyaz yanlı yunusu (Lagenorhynchus obliquidens)
      - Tür: Gölgeli yunus (Lagenorhynchus obscurus)
    - Cins: Lissodelphis
      - Tür: Lissodelphis borealis - Kuzey gerçek balina yunusu
      - Tür: Lissodelphis peronii - Güney gerçek balina yunusu
    - Cins: Orcaella
      - Tür: Orcaella brevirostris - Irrawaddy yunusu
      - Tür: Orcaella heinsohni - Avustralya küçük yüzgeçli yunusu
    - Cins: Orcinus
      - Tür: Orcinus orca - Katil balina
    - Cins : Peponocephala
      - Tür: Peponocephala electra - Elektra balinası
    - Cins: Pseudorca
      - Tür: Pseudorca crassidens - Yalancı katil balina
    - Cins: Sotalia
      - Tür: Sotalia fluviatilis - Haliç yunusu
    - Cins: Sousa
      - Tür: Sousa chinensis - Pasifik kambur yunusu
      - Tür: Sousa plumbea - Hint kambur yunusu
      - Tür: Sousa teuszii - Atlantik kambur yunusu
    - Cins: Stenella
      - Tür: Stenella attenuata - Pantropik benekli yunusu
      - Tür: Stenella clymene - Atlantik dönücü yunusu
      - Tür: Stenella coeruleoalba - Çizgili yunus
      - Tür: Stenella frontalis - Atlantik benekli yunusu
      - Tür: Stenella longirostris - Dönücü yunus
    - Cins: Steno
      - Tür: Steno bredanensis - Pürüzlü dişli yunus
    - Cins: Tursiops
      - Tür: Tursiops aduncus - Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu
      - Tür: Tursiops truncatus - Şişe burunlu yunus, afalina

Yakın tarihli moleküler çözümlemeler, henüz aksi kabul ediliyor olsa da yunusgillere dahil çeşitli cinslerin tek soylu olmadığını göstermiştir. Dolayısıyla, başta Stenella ve Lagenorhynchus için geçerli olan bu durum nedeniyle, yunusgiller familyasının sınıflamasında ileriki yıllarda önemli değişiklikler olabilir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!

Cevapla

ceren33

Ziyaretçi

31 Ocak 2012 Mesaj #2

Ziyaretçi

Yunus, balinalar (Cetacea) takımının dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içindeki yunusgiller (Delphinidae) familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır.

Sponsorlu Bağlantılar

Başta kıta sahanlıklarının görece sığ denizleri olmak üzere, tüm Dünya denizlerinde ve bazı nehirlerde bulunan yunuslar etçil canlılardır ve genellikle balık ve mürekkep balığı ile beslenirler. Yunusgiller (Delphinidae) familyası, balinalar (Cetacea) takımı içindeki en kalabalık familyadır ve evrim süreci açısından da görece yenidir: üyeleri yaklaşık 10 milyon yıl önce, Miyosen devrinde ortaya çıkmıştır. Yunusların hayvanlar âleminin en zeki canlılarından olduğu kabul edilir ve arkadaş canlısı genel görünümleri ile oyuncu tavırları, onları insanların gözünde popüler bir yere koyar.

Yunuslar ve balinalar diğer tüm memeliler gibi ciğerleri ile solunum yaparlar. Bu, onların su içinde iken balıklar gibi nefes alıp veremeyecekleri anlamına gelir. Bu nedenle nefes almak için düzenli olarak su yüzeyine çıkarlar. Başlarının üstünde hava alıp vermelerini sağlayan bir delik bulunur. Burası öyle tasarlanmıştır ki hayvan suya daldığında delik bir kapak tarafından otomatik olarak örtülür ve içeri su kaçması önlenir. Su yüzeyine çıkıldığında ise, kapak yine otomatik olarak açılır.

Yunuslar her nefes alışlarında ciğerlerinin % 80- 90'ını havayla doldururlar. Oysa çoğu insan için bu oran ancak % 15'i bulur. Yunuslar için nefes almak insanlarda veya diğer kara memelilerinde olduğu gibi bir refleks değildir, iradeli bir harekettir. Yani biz nasıl yürümeye karar veriyorsak, yunuslar da nefes almaya karar verir. Bu, hayvanın suda uyurken boğularak ölmemesi için alınmış bir tedbirdir. Yunus uykusu sırasında beyninin sağ ve sol yarım kürelerini yaklaşık on beş dakika arayla nöbetleşe kullanır. Bir yarım küre uyurken, diğer yarım küre yüzeye çıkarak hayvanın nefes almasını kontrol eder. Yunusların ağızlarındaki gagaya benzer çıkıntı ise sudaki hareketlerini kolaylaştıran bir başka tasarımdır. Hayvan bu yapı sayesinde suyu daha iyi yarmakta ve daha az enerji harcayarak, daha hızlı yüzebilmektedir. Modern gemilerin burunlarında da yunus ağzına benzer bir çıkıntı vardır. Bu hidrodinamik tasarım, gemilerin hızını da aynen yunuslarınki gibi artırmaktadır.

Yunuslar çok büyük gruplar halinde yaşar. Güvenli bir koruma için dişiler ve yavrular böyle bir grubun ortasında yer alır. Grubun hasta üyesi yalnız bırakılmaz, ölene kadar grubun içinde tutulur. Bu güçlü dayanışma bağı, yeni bir yavru gruba katıldığı ilk günden itibaren başlar. Yunus yavruları önce kuyrukları dışarı çıkacak biçimde doğarlar. Bu sayede doğum tamamlanana kadar yavrunun havasızlıktan ölmesi önlenmiş olur. En son yunusun başı doğum kanalından çıkar çıkmaz, ilk nefesini alması için hızla su yüzeyine çıkarılır. Genellikle, yardım amacıyla anne yunusa bir başka dişi yunusda eşlik eder.

Anne yunus doğumdan sonra hemen yavrusunu emzirir. Süt emmek için dudağı olmayan yavru, annesinin karnındaki bir yarıktan çıkan iki süt kaynağından beslenir. Bu bölgeye ufak ağız darbeleriyle dokunduğunda süt fışkırır. Yavru her gün onlarca litre süt içer. Bu sütün % 50'si yağdan meydana gelir (ineklerde ise sütün sadece % 15'i yağdır). Bu yoğun kıvam sayesinde, yavrunun vücut ısısını dengelemek için ihtiyaç duyduğu yağlı deri tabakası hızla oluşur. Hızlı dalışlar esnasında diğer dişiler yavruyu aşağı doğru iterek yardımcı olurlar. Ayrıca, yavruya avlanmayı ve sonarını kullanmayı da öğretirler. Bu yıllarca süren bir eğitim safhasıdır. Bazıları yıllarca sevdikleri bir aile üyesinin peşinden ayrılmazlar. 30 sene boyunca bu böyle devam edebilir.

yunus12ar8

Yunuslar insanlarla kıyaslanamayacak kadar derin sulara dalabilirler. Bu konudaki rekor Balinagillerden amber balığına aittir. Amber balığı bir nefes alışla 3000 metre derine dalış yapabilir. Gerek yunuslar gerekse balinalar bu tip dalışlara uygun bir tasarımda yaratılmışlardır. Palet şeklindeki kuyruklar suya dalmayı ve yüzeye çıkmayı oldukça kolaylaştırır.

Dalış için yaratılmış bir başka tasarım da hayvanın ciğerlerinde gizlidir: Hayvan derine daldıkça üzerindeki suyun ağırlığı, yani basıncı artar. Bu basıncı dengelemek için, ciğerlerinin içindeki hava basıncını da giderek artırır. Ancak bu hava basıncı giderek çok yüksek derecelere çıkar. Aynı basınç bir insan ciğerine uygulansa, ciğer yırtılıp parçalanacaktır. İşte bu tehlikeye karşı yunusun vücudunda çok özel bir koruma yaratılmıştır: Yunusların akciğerlerindeki bronşlar ve hava kesecikleri, basınca karşı son derece dayanıklı kıkırdak halkalarla korunmuştur.

Yunusların vücutlarındaki bir diğer yaratılış örneği ise, vurgun tehlikesine karşı alınan tedbirdir. Dalgıçlar su yüzeyine hızlı çıkışlarda basınç farkından kaynaklanan bu tehlikeyle karşılaşırlar. Vurgunun nedeni, akciğerlere çekilmiş olan havanın ani bir biçimde kana karışarak damarların içinde hava kabarcıkları oluşturmasıdır. Bu baloncuklar kan dolaşımındaki düzeni bozarak ölüm tehlikesi meydana getirir. Balinalar ve yunuslar ise bizler gibi akciğerleriyle solumalarına karşın böyle bir problemle asla karşılaşmazlar. Bunun nedeni, derinlere dalarken insanlar gibi dolu ciğerle değil, boş ciğerle hareket etmeleridir. Ciğerleri hava ile dolu olmadığı için, bu havanın basınç değişikliği nedeniyle kana karışması ve dolayısıyla "vurgun yeme" tehlikesi ile karşı karşıya kalmazlar.

Ama asıl soru burada ortaya çıkar: Eğer ciğerlerini hava ile doldurmuyorlarsa, oksijensiz kalıp boğulmaktan nasıl kurtulurlar?

Bu sorunun cevabı, bu canlıların kaslarındaki yüksek orandaki "miyoglobin" proteinidir. Bu miyoglobin proteinleri, çok yüksek miktarda oksijen molekülünü kendi üzerlerine bağlar ve muhafaza ederler. Yani canlı için gereken oksijen, ciğerdeki havada değil, doğrudan kasların içinde saklanır. Yunuslar ve balinalar bu sayede uzun süre nefes almadan yüzer ve diledikleri kadar da derine dalabilirler. İnsanlarda da miyoglobin proteini vardır, ama çok daha az oranda olduğu için, aynı yüzme serbestliğini sağlamamaktadır. Yunus ve balinalara özel olan bu biyokimyasal ayarlama, elbette bilinçli bir tasarımın açık delilidir. Allah, her canlı gibi deniz memelilerini de içinde bulundukları şartlara en uygun vücut yapılarıyla yaratmıştır.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 1 üye beğendi.

Cevapla

pusula

Ziyaretçi

29 Mart 2012 Mesaj #3

Ziyaretçi

Şişe burunlu yunus

Uzun süredir Çin’in Yangtze nehrinde incelemelerde bulunan bir heyet, şişe burunlu bir tatlı su yunusunun neslinin tükendiğini duyurdu. Bilim insanlarına göre, Beiji türü yunusun yeryüzünden silinmesinin başlıca sorumlusu insanlar.

Kaynak

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

MsXLabs Üye Girişi

Yunusgiller (Delphinidae)