Hastalıklardan korunma yolları nelerdir?

Alınacak bazı temel önlemlerle birçok hastalıktan korunmak mümkündür. Özellikle alınacak bu önlemler soğuk algınlığının ve gribin yaygın olduğu soğuk kış aylarında ve sonbaharda daha önemli hale gelmektedir. Aşağıda hastalılardan korunmak için alınabilecek önlemleri bulabilirsiniz.

1. Elleri yıkamak: Ellerin yıkanması hastalıklardan korunmak için en temel kurallardan birisidir. Ellerin temiz tutulması virüslerin de vücudumuzdan uzak durmasına yardımcı olacaktır. Ellerin sık sık yıkanmasında fayda vardır. Çünkü virüsler ellerimiz yoluyla ağızdan bize ve bizden de başka insanlara yayılırlar. Yemeklerden önce eller mutlaka yıkanmalıdır. Eller sabun ve sıcak suyla iyice yıkanmalıdır. Ayrıca dışarıdan eve girildiği zaman ilk yapılacak şey ellerin yıkanmasıdır.

Her gün ellerimiz kağıt ve demir paralara değmektedir. Paralardaki mikroplar had safhadadır. Tüm bunları dikkate aldığımızda elerin sık sık yıkanması gerekir. Ayrıca ellerin ağız, yüz ve göz bölgesinden uzak tutulması gerekir. Ailedeki tüm bireyler ve özelikle çocuklar bu konuda bilinçli olmalıdırlar.

2. Ev temizliği: Evde sık kullanılan yerler özellikle dezenfekte edilmelidir. Kapı kolları, masa üstleri, bilgisayar klavyeleri, telefon, elektrik düğmeleri ve evde paylaşılan diğer şeyler mutlaka dezenfekte edilerek temizlenmelidir. Bunun için virüs öldürücü dezenfektanlar kullanılabilir. Ya da su içine çamaşır suyu koyularak gerekli temizlik işlemi yapılabilir.

Ayrıca yemek yerken kullanılan çatal, bıçak ve tabakların başkası tarafından paylaşılmaması ve bunların sıcak ve sabunlu suyla iyice yıkanması gerekir.

3. Grip aşısı olmak: Grip mevsiminde virüslere karşı koruma sağlamak için tüm aile bireylerinin grip aşısı olmalarında fayda vardır. Okulda, işte ve kalabalığın olduğu her yerde virüsler kolayca insandan insana geçebilmektedir. Okul çağındaki çocuklara ise 6 yaşından itibaren grip aşısı yaptırılabilir. Dolayısıyla her yıl grip mevsiminde ( ekim-kasım aylarında ve hatta daha erken olabilir ) grip aşısını olmak grip ve soğuk algınlıklarına karşı büyük oranda koruma sağlayacaktır.

4. Evde sigara içmek: Evde sigara içilmesi özellikle çocuklar için oldukça risklidir. Sigara dumanı çocuklarda solunum problemleri riskini artırarak daha fazla soğuk algınlığı sorunları yaşamalarına sebebiyet verir. Evde sigara dumanına maruz kalmayan çocuklarda soğuk algınlıkları, sigara dumanına maruz kalan çocuklara göre daha az görülmektedir.

5. Öksürmek ve hapşırmak: Öksürürken ve hapşırırken mutlaka kol bükülerek ağız ve burun kısmı kolumuzla kapatılmalıdır. Öksürürken ağız ve burun elle kapatılmamalıdır. Bunu evdeki tüm aile bireyleri uygulamalıdır. Çocuklara da bu öğretilmelidir. Eğer elle kapatılacak olursa öksürük veya hapşırıktan sonra eller sıcak ve sabunlu suyla iyice yıkanmalıdır.

6. Hasta kişilerden uzak durmak: Hem kendimizi hem de çocukları soğuk algınlığı veya grip geçiren kişilerden zak tutmak gerekir. Bu tür hastalıların başkalarının kaptığı virüsten bulaşabileceğini unutmamak gerekir. Dolayısıyla bu tür hastalık geçiren kişilerden mümkün odluğunca uzak durmak ve hatta özellikle grip mevsiminde kapalı ve kalabalık ortamlarda bulunmamak gerekir. Eğer grip ve soğuk algınlığı belirtileri var ise evde iyice dinlenmek de oldukça önemlidir.

7. Güçlü bağışıklık sistemi: Özellikle bebeklerin emzirme döneminde mutlaka anne sütü ile beslenmesi ( en az 6 ay ) bebeklere grip gibi hastalıklara karşı koruma sağlayacaktır. Anne sütündeki antikorlar mikroplara karşı bebekte direnç oluşturacaktır. Ayrıca anne sütü bebeğin bağışıklık sistemini de güçlendirmektedir.

Daha büyük yaştaki çocuklara ise mutlaka dengeli bir beslenme programı uygulanmalı, onlarında egzersiz yapmalarını sağlamalı ve uyku düzenlerine dikkat etmelidir. Çocuğun uykusunu iyice almış olması önemlidir.

Hastalığı yapan organizmalar, virüsler, bakteriler, riketsialar, mantarlar olabilir. Bütün bulaşıcı hastalıklar bir veya birkaç yolla insana geçebilme özelliğindedir. İnsandan insana, hayvandan insana olduğu gibi, topraktan insana da bulaşma gerçekleşebilir.

Bulaşıcı Hastalıkların Bulaşma Yolları
* Öksürürken, aksırırken yada konuşurken ağızdan çıkan damlacıkların başkası tarafından teneffüs edilmesiyle (verem, boğmaca ve çeşitli solunum yolu hastalıkları);
* Doğrudan deri temasıyla ve cinsel temasla;
* Hastanın kullandığı çamaşır, yatak eşyası ve yiyecek eşyaları gibi malzemeler vasıtasıyla;
* Hayvanların insandan insana veya hayvanlardan insanlara hastalık taşımasıyla (örneğin sıtma);
* Hastalandırıcı mikroplarla kirlenmiş yiyecekler ve içeceklerin alınmasıyla (Suyla bulaşan hastalıkların başlıcaları tifo, dizanteri, kolera ve paratifo olarak sayılabilir. Yiyeceklerle de besin zehirlenmeleri ve gastroenteritler meydana gelebilir.);
* Hastalıklı bir anneden hamilelik sırasında veya doğum esnasında bebeğe hastalık bulaşmasıyla (Frengi, kızamıkçık, belsoğukluğu mikrobunun yaptığı göz iltihabı bu yolla bulaşabilir.).

Suni olarak meydana getirilen bağışıklıkta, kişiye zayıflatılmış, ölü mikroplar veya mikrop maddeleri verilir. Bunlara karşı hastalık belirtileri hâsıl olmaksızın antikor teşekkül eder. Böylece kişinin hastalığa karşı korunması sağlanır. Birçok hastalığa karşı kullanılan aşılar böyledir. Aşılar her bulaşıcı hastalıkta tesirli olmayıp, ancak belli sayıda hastalıkta tesirlidir.

Hastalığa yakalanma ihtimali daha yüksek olanlar şunlardır:
* Bulaşıcı hastalıklar salgın olduğu yerlere gidenler,
* Üç aylıktan daha küçük bebekler,
* Ailesinde bulaşıcı hastalık taşıyan kişi bulunanlar,
* Yaşlı ve yatalak olanlar,
* Kanser gibi bağışıklık sistemini felce uğratan bir hastalığı olanlar,
* Bağışıklığı bastırıcı ilaçları kullananlar.

Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları
Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için yapılacak en etkili yol bulaşıcı hastalık zincirini oluşturan halkalardan birini koparmaktır. Kısaca belirtecek olursak, bulaşıcı hastalık zincirinin halkaları olan kaynak, bulaşma yolu ve sağlam kişi arasındaki irtibat kesilecek olursa hastalığın bulaşması önlenir. Dolayısıyla hastalıklardan korunmak için alınacak önlemler de kaynağa, bulaşma yoluna ve sağlam kişiye yöneliktir Hastalıklardan korunmak için alınacak önlemleri aşağıdaki gibi açıklayabiliriz.

Kaynağa yönelik önlemler:
Bulaşıcı hastalık zincirinin ilk halkasını oluşturan kaynağa yönelik olarak alınacak önlemleri kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
+ Bulaşıcı hastalıklar salgınlara neden olduğundan en kısa sürede sağlık kuruluşlarına bildirilmelidir. Böylece hastalık, salgınlara neden olmadan sağlık ekiplerince gerekli önlemler alınır.
+ Bulaşıcı hastalığı taşıyan, diğer bir ifadeyle kaynak olan hastalar tecrit edilerek hastalığın diğer insanlara bulaşması önlenir. Bulaşıcı hastalıklara yakalanan kişiler genellikle hastanelerin tecrit odalarında tedavi edilir Böylece hastalığın yayılması önlenir. Örneğin; kolera, tifo, veba ve kuduz gibi bulaşıcı hastalıkları taşıyan hastalar tecrit edilerek önlem alınır. Bulaşıcı hastalıkların kendilerine özgü kuluçka sürelerinin olduğunu daha önce belirtmiştik. Bulaşıcı hastalığın kuluçka süresi kadar hastanın sağlam kişilerden tecrit edilmesine (ayrılmasına) karantina adı verili
+ Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını sağlayan taşıyıcılar tespit edilir. Daha sonra taşıyıcılarla ilgili önlemler alınır.
+ Bulaşıcı hastalığa yakalanan hastalar ile taşıyıcıların tedavi edilmesiyle hastalığın yayılması önlenmiş olur
+ Bazı hastalıklar hem hayvanlarda hem de insanlarda görülür. Örneğin, kuduz böyle bir hastalıktır. Bu gibi durumlarda hastalığı taşıyan hayvanlar, hastalığı insanlara bulaştırmaması için öldürülür.
+ Kaynağa yönelik önlemlerden bir diğeri de hastalık kaynağının belirlenmesidir. Kaynağın belirlenmesi alınacak önlemleri kolaylaştırır.
Bulaşma yollarına yönelik önlemler: Bulaşma yollarının neler olduğunu daha önce açıklamıştık Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için kaynağa yönelik önlemlerin yanında bulaşma yollarının neler olduğu tesit edilerek gerekli önlem alınır. Bulaşma yollarının doğrudan bulaşma ve dolaylı bulaşma olduğunu açıklamıştık Doğrudan bulaşma yollarına ait önlemler her hastalık için özeldir. Örneğin, cinsel ilişki ve hava yolu ile bulaşan hastalıklar için alınacak önlemler farklı olup her hastalığın kendine özeldir. Yine dolaylı bulaşma yolları için gerekli önlemlerin alınması ile enfeksiyon zinciri koparılır. Yapılan genel açıklamalardan sonra bulaşma yollarına yönelik önlemleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
+ Hastalığın hava, temas vb. yollarla diğer kişilere bulaşması nedeniyle, bulaşıcı hastalığa yakalanan kişilerin tecrit edilmesi alınacak önlemlerden birisidir.
+ Hastalığın bulaşmasını sağlayan vektörlerin doğal olarak üreyip çoğaldığı yerler kimyasal ve biyolojik yöntemler uygulanarak yok edilir. Örneğin, sıtma hastalığının insanlara bulaşmasını sağlayan sivrisineklerle mücadele, sivrisineğin ürediği bataklıkların kurutulması, ilaçlama veya sivrisinek larvalarını yiyen balıkların kullanılmasıyla yapılır.
+ Hastalıkların oluşmasına neden olan etkenin dezenfeksiyon ile öldürülmesi şeklinde bir önlem uygulanır. Dezenfeksiyonla mikroorganizmaların öldürülmesi için kullanılan maddelere, dezenfektan maddeler denir. Dezenfektan maddelerin yanında bir de antiseptik maddeler vardır. Antiseptik maddeler mikroorganizmaların üremesini önler. Eğer çeşitli yollarla mikroorganizmaların tamamı öldürülüyorsa buna da sterilizasyon denir.
+ Bulaşma yollarının birçoğunu sağlık ve çevre koşulları oluşturur Dolayısıyla, sağlıksız çevre koşullarının düzeltilmesi için yapılan bütün çalışmalar çeşitli hastalıkların bulaşmasını önler. Bu amaçla evsel atıklardan olan çöpler ve lağım suları insanların sağlığını tehlikeye atmayacak şekilde zararsız duruma getirilmelidir. Çöpler kokuşarak mikrop saçmadan toplanmalıdır. Yine lağım sularının içme sularına karışması önlenmelidir. İçme sularının mikroplardan arındırılması hastalıkların bulaşmasını önler.
+ Nezle ve grip gibi hava yoluyla bulaşabilen hasta kişilerden uzak durmak gerekir.
+ Cinsel temasla bulaşan hastalıklara yönelik alınacak önlemlerden en geçerli olanı tek eşliktir. Diğer bir ifadeyle düzenli aile hayatıdır.
+ Bir kısım hastalıkların bulaşması ise eşyalarla olmaktadır. Bu nedenle alınacak önlemler de eşyalara yönelik olmalıdır. Dolayısıyla kişinin kullandığı havlu, sabun, diş fırçası, tarak vb. eşyalar kendine özel olmalıdır. Başkalarının eşyaları kullanılmamalıdır.
+ Doğal afetlerde ortaya çıkabilecek bulaşıcı hastalıklara örnek olarak; tifo, tifus, dizanteri, kızıl, kızamık, boğmaca, suçiçeği, zatürree, ishal, hepatit, verem, sıtma ve kuduzu sayabiliriz. Barınma, temizlik, çöp ve katı atıkların toplanması, temiz ve sağlıklı beslenme ve temiz çevre ihtiyaçlarının yeterince karşılanamaması bu bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Bütün bunları önlemek için yukarıda sayılan ihtiyaçların tam ve sağlıklı olarak karşılanabilmesi için herkesin kurallara uyarak yaşaması gerekmektedir.

Sağlam kişiye yönelik önlemler:
Enfeksiyon zincirinin koparılması için alınması gereken önlemlerden birisi de sağlam kişiye yönelik olanlardır. Sağlam kişiye yönelik önlemleri şöyle sıralayabiliriz; Kişiye yönelik önlemler; bağışıklama, ilaçla koruma, erken tanı, beslenme, aile planlaması, kişisel temizlik ve sağlık eğitiminden oluşur. Kişiye yönelik önlemlerin daha iyi anlaşılması için aşağıdaki gibi kısaca açıklayabiliriz.

Bağışıklama:
Sağlam kişinin bulaşıcı hastalıklara yakalanmaması için bağışıklanması gerekir. Bağışıklama yoluyla kişilerin hastalıklara direnç kazanması sağlanır. Vücudun hastalıklara karşı savunma gücünün artması ve direnç kazanmasına bağışıklık denir. Bağışıklığın kazanılması doğal yolla olduğu gibi aşı ve hastalıkların geçirilmesiyle de olur. Doğal bağışıklık kalıtsal olarak yeni nesillere geçer. Doğal bağışıklık türe özgürdür. Diğer bir ifadeyle bazı hastalıklara karşı bazı ırklar doğal olarak bağışıklık gösterir. Örneğin, siyah ırk olan zenciler verem hastalığına karşı doğal bağışıklık gösterir. Sonradan bağışıklığın kazanılması, kişinin doğrudan doğruya hastalık geçirmesiyle veya aşı yaptırmakla olur. Aşı ile bağışıklama yapılırken sağlam kişiye hastalık yapma özelliği olmayan zayıflatılmış veya öldürülmüş hastalık mikrobu verilir. Böylece kişi hastalanmadan önce gerekli önlem alınmış olur.

İlaçla koruma:
Bulaşıcı hastalıkların sık görüldüğü bölgelere giden kişiler, önceden ilaç alarak koruma sağlarlar. Örneğin, sıtmanın sık görüldüğü bölgelere giden kişiler önceden sıtmaya karşı ilaçları kullanarak gerekli önlemi alır. Aynı şekilde salgın hastalıkları görüldüğü yerlere giden insanlar ve sağlık ekipleri de gerekli ilaçları aldıktan sonra salgın bölgelerine gitmeleri gerekir.

Erken tanı:
Bulaşıcı hastalıkların erken tanısının yapılması ile bu hastalıkların, sağlam kişilere bulaşarak salgın haline gelmesi önlenir. Örneğin, akciğer röntgenlerinin çekilmesi sırasında veremin teşhis edilmesi ile gerekli önlemler alınarak, veremin salgın yapması önlenir.
Beslenme: Yeterli ve dengeli beslenmek bir çok hastalığın ortaya çıkmasını önler. Yeterli ve dengeli beslenmekle vücudun hastalıklara karşı direnci artar. Hastalık mikroplarının zayıf düşmüş vücutta daha kolay hastalık meydana getireceği unutulmamalıdır. Örneğin, verem hastalığının yetersiz beslenen toplumlarda daha sık görülmesi gibi.

Aile planlaması:
Kişiye yönelik önlemlerden biri de aile planlamasıdır. Kalabalık ailelerde genelde ekonomik nedenlerden dolayı hayat standardı düşüktür. Bu nedenle kalabalık ailelerde bazı hastalıklar daha sık görülür. Aynı şekilde doğum yapan annenin sağlık durumu da olumsuz etkilenir. Bütün bu nedenlerden dolayı aile planlaması da kişiye yönelik önlemler arasında yer alır.

Kİşisel temizlik:
Kişisel temizliğin yapılmasıyla bir çok hastalığın bulaşması önceden önlenmiş olur. Örneğin tuvaletlerden sonra ellerin bol sabunlu suyla yıkanmasıyla bazı hastalıkların bulaşması önlenir. Kirli ellerle kapı kollarına musluklara vb. yerlere temas edilmesiyle hastalık mikropları bulaşır. Bu yerlere dokunan başka bir kişiye dolaylı olarak hastalık bulaşır. Aynı şekilde banyo yapmak, tırnakları kesmek gibi kişisel temizliklerin yapılması hastalıkların önlenmesini sağlar.

Sağlık eğitimi:
Buraya kadar açıkladığımız sağlıklı kişiye yönelik önlemlerin yanında gerekli sağlık eğitiminin verilmesi de oldukça önemlidir. Kişinin sağlığını kazanması ve devam ettirmesi için gerekli sağlık eğitimi verilmelidir. Ayrıca kişinin sağlık kuruluşlarından yeterince yararlanması sağlanmalıdır. Bütün bunların yanında kişiye sağlıklı hayatın sağlıklı bir çevre ile mümkün olabileceği öğretilmeli. Diğer bir ifadeyle kişiye çevre bilinci kazandırılmalıdır.

KRONİK HASTALIKLARDAN KORUNMAK İÇİN
Kronik hastalıklar insanları uzun süre etkileyen hastalıklar. Hafif düzeyde görülebileceği gibi şiddetli düzeyde de etkileyebilir. Daha uzun bir zaman diliminde ortaya çıkabilir ve iyileşmeleri oldukça uzun bir zaman alabilir. Hatta ömür boyu bile sürebilir. Kronik hastalıklara özellikle yol açan belli başlı etkenler vardır. Kronik hastalıklardan korunmak, kronik hastalıları önlemek için bu etkenlerden mümkün olduğunca kaçınmak ve daha sağlıklı yaşam şekli değişiklikleri yapmak gerekir.

Kronik hastalıklardan korunmak için aşağıdaki önlemleri alabilirsiniz.
1. Kronik hastalıklara karşı sigara içmeyin. Sigara içmeniz kalp hastalığı, kanser gibi kronik hastalık risklerinizi oldukça artırır. Bu hastalıklara karşı korunmak ve bunları önlemek için yapabileceğiniz en önemli şey sigaradan uzak durmak ve eğer sigara içiyorsanız sigarayı bırakmaktır. Ayrıca başkalarının içtiği sigara dumanına da mümkün olduğunca maruz kalmamaya dikkat edin.

2. Kronik hastalıklardan korunmak için mutlaka düzenli olarak egzersiz yapın ve günlük yaşamda daha hareketli olun. Egzersiz ve hareketli olmanın faydaları arasında sağlıklı kiloda olmak, ruh sağlığını geliştirmek, kemikleri güçlendirmek, vücuttaki dolaşımı geliştirmek gibi birçok fayda bulunmaktadır. Tüm bu faydalar diyabet, kalp hastalığı, osteoporoz, ateroskleroz gibi kronik hastalıklardan korunmaya yardımcı olurlar. Daha hareketli olmanın yanında her gün 30 dk lık egzersiz yapın. Egzersizi haftada en az 4 – 5 gün yapmaya çalışın.

3. Kronik hastalıklardan korunmak için alkol içmeyin. En azından mümkün olduğunca azaltın. Alkol birçok sağlık sorununa yol açabilir. Örneğin karaciğer sirozu gibi ciddi bir kronik hastalık riski ortaya çıkabilir. Karaciğer sirozu karaciğerin uygun bir şekle fonksiyon görememesine neden olur.

4. Kronik hastalıkları önlemek için sağlıksız besinlerden mümkün olduğunca kaçının. Sağlıksız besinler kronik hastalık riskinizi artırır. İşlenmiş besinler, hazır gıdalar, rafine edilmiş şeker, işlenmiş yağlardan mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Sağlıksız besinler ve sağlıksız beslenme obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet gibi kronik hastalıkların riskini artırır.

5. Kronik hastalıklardan korunmak için bol lif tüketin. Lif sindirim sisteminizi daha iyi çalışmasına yardımcı olur. Lif içerene besinler kabızlığı önleyebilir ve kabızlık sorununu giderebilir. Ayrıca lif kolon kanseri, diyabet, böbrek taşı ve divertikülit gibi kronik hastalık riskini azaltır. Lif kaynağı olarak sebze, meyve, tam tahıllar, fasulyegiller ve yulaf kepeği tüketin.

6. Kronik hastalıklara karşı yeterince uyumayı ihmal etmeyin. Cinsel yollarla bulaşan hastalıklara karşı önlemlerinizi alın.