Yutak Nedir - Yutağın Yapısı ve Görevleri

YUTAK
MsXLabs.org

Beden orta çizgisi üstünde, boyun omurlarının önünde yeralan, kafa tabanından yemek borusuna doğru uzanan, kas ve zarlardan yapılı bir kanaldır: Önde, yukardan aşağı doğru burun boşlukları, ağız boşluğu ve gırtlakla ilişkilidir.

Ağız ve özellikle burun solunumu yutaktan geçerse de, asıl görevi yutmayla ilgilidir.

ANATOMİ

YUTAĞIN GENEL GÖRÜNÜMÜ
Çok sayıda ve geniş ön açıklıkları nedeniyle yutak, yukarda kafa tabanına yapışmış, önden açık bir yarım silindir biçimindedir. Omurlar önü aralık ya da yutakardı aralığı denen aralıkla ayrıldığı boyun omurlarının önünden aşağı iner ve ilk 5 boyun omurunun gövdelerine uyar. Yutağın dış yüzeyi yanlarda da, yutak yanı aralığı denen ve içinde gevşek bağdokusu bulunan bir aralıkla komşudur. Yutağın boyun parçası her iki yanda şahdamarı eksenine uyarak, aşağıda önce ana şahdamarıyla, sonra dış ve iç şahdamarlarıyla, yukarda da iç şahdamarıyla komşudur. Ayrıca, yutağın çeperleri tiroyit kıkırdak ve dil kemiğiyle yan yanadır. Yutak, üst bölümünde alt çenenin arkasından geçerek, kafa tabanına kadar uzanır. Aşağıda yüzüksü kıkırdak düzeyine kadar iner; sonra yemek borusuyla devam eder ve 5. ve 6. boyun omurlarının birleşme yerine uyar. Yutağın burun ve ağız bölümleri arasında kapayıcı bir organ yeralır: Ağız tavanının arka bölümünü yapan yumuşak damak. Yumuşak damak, her iki yanlardaki kaslarıyla kafa tabanına, dile, yutak ve gırtlak iskeletine bağlıdır. Yumuşak damak kasılınca, yutağın ağız parçası ile burun boşlukları arkasındaki parça arasına gerilerek, lokmaların yutağın burun parçasını geçmesine engel olur (yutkunma eylemi).

Yutağın burun parçasını incelemek için arkadan burun muayenesi uygulanır.

YUTAK KASLARI
Yutak, içerde ve dışarda bir akörtüyle (apo-nevroz) kaplı kaslardan oluşmuştur. Yutak kasları yatay kasları, yarım çember biçimi ya da büzücü kasları,kafa tabanından inen dikey ya da kaldırıcı kasları kapsar.

Büzücü kaslar

Üç tanedirler. Birleşerek yutak oluğunu oluştururlar:

— yutak üst büzücü kası, yutağın burun parçasına uyar; kamamsı kemiğin kanatsı çıkıntılarının arka kenarlarına yapışır;

— orta büzücü kas, yutağın ağız parçasına uyar; dil kemiğinin boynuzları üstüne yapışır;

— alt büzücü kas, yutağın gırtlak parçasına uyar; yukarda tiroyit kıkırdağın arka bölümüne, aşağıda yüzüksü kıkırdağa yapışır.

Yüzüksü kıkırdak-yutak kası
Tiroyit kıkırdağa yapışan demet çok daha kalındır. Yüzüksü kıkırdak-yutak kası ya da yemek borusu ağzı kası adını taşır. Aşağıda, yutak ile yemek borusu arasındaki geçişi belirler.

Kaldırıcı kaslar
Büzücü kasların her iki yanından, onların dışında olarak aşağıya inerler. Yukarda yutak-dikensi çıkıntı kası aracılığıyla, damak kemiği düzeyinde de yutak-damak kası aracılığıyla dikensi çıkıntıya yapışırlar.

Yutağın akörtüleri
Yukarda anlatılan kasları sararlar: Dışarda kalındırlar, içerde incedirler ve malpigi tipinde epiteli olan bir mukozayla kaplıdırlar.

Yutak (Pharynx)
Ağız boşluğu, yemek borusu diğer taraftan burun boşluğu ve gırtlak ile bağlantı kuran yutak, sindirim ve solunum sistemlerinin ortak bölümüdür. Kafa tabanından 6. boyun omuru düzeyine kadar uzanır. Huniye benzeyen yutağın kafatası tabanına tutunan bölümü geniş olduğu hâlde aşağıya doğru daralarak C6’nın alt kenarı hizasında yemek borusu ile devam eder. Fibromusküler duvar yapısına sahip yutağın iç boşluğu cavum pharynx olarak adlandırılır.
Farenksin burun boşluğu, ağız boşluğu ve gırtlakla bağlantısı vardır. Bu nedenle farenks üç bölümde incelenir.

Nasopharynx (pars nasalis):
Farenksin burun boşlukları arkasında kalan kısmıdır, kafa tabanından yumuşak damak hizasına kadar uzanır. Farenksin tavanında tonsilla pharyngea (farenks bademciği) bulunur.

Orapharynx (pars oralis):
Bu bölüm yumuşak damaktan başlayıp hiyoid kemiğe kadar uzanır. Tonsilla palatina ve tonsilla lingualis bu bölümde bulunur.

Laryngopharynx (pars loryngea):
Farenksin gırtlağın arka kısmında kalan ve özefagus (yemek borusu) ile birleşen kısmıdır. C 3-C 6 düzeyinde yer alır. Laryngopharynxin özefagusla devam eden bölümünde anotomik bir darlık bulunur.
Farenks üç tabakadan meydana gelmiştir. Bunlar; tunika mucosa, tunika muscularis ve bağ dokusundan meydana gelen adventitiadır.