Kolesterol Nedir?

PROF. DR. KENAN DEMİRKOL, AKILLI BESLENMENİN MATEMATİĞİNİ ANLATTI
"Damar tıkayan kolesterol değil, şeker!"Gazetelerden kesip buzdolabına astığınız bütün "kibrit kutusu kadar" reçetelerini çöpe atın! Prof.Dr. Kenan Demirkol, A'dan Z'ye akıllı beslenmenin matematiğini anlatıyor... Şeker, vücudumuzu, demir paslanır gibi paslandırıyor, eskitiyor; çocuklarımızın hücrelerini 12 yaşında yaşlandırıyor. Şekeri, gıda sanayiinden söküp atmak zor ama, işe evlerimizin kapısından başlayabiliriz! Prof. Dr. Kenan Demirkol genel cerrah. Muayenehanesinin kapısında "prof." yazmıyor.

"Ben üniversitede hocayım, burada hekim" diyor. Söz bir ara "kronometreli doktorlara" geldiğinde, yani 15 dakika muayene süresini aşınca ikinci vizite ücretini alanlara çok şaşırdı. Çünkü kendisi saat takmıyor, "dalgınlıkla saatime bakar da hastayı tedirgin ederim" diye. Uzmanlık alanı, beslenmeyle yakından ilgili olan sindirim sistemi organları. Ancak Demirkol bir "akıllı beslenme" uzmanı. Bunu bir insanın tüm bedenine ilişkin olduğu kadar, siyasi ve toplumsal boyutlarıyla da ele alıyor. Peki beslenme nedir? İlk aklımıza gelen, şişmanlık-zayıflık. Özellikle kadınlarda modasına göre sıfır bedenle, 90-60-90 arasında değişen ölçülerde olmak ya da olmamak. Doğru mudur? "Kibrit kutusu kadar" reçetelerini bir yana bırakıp, Demirkol'a: "Neden düşmandır şu ünlü üç beyaz?" diye sorduk. O, şekerle başladı.

"ŞEKER TÜKETİMİYLE HASTALIK ARTIŞ EĞRİSİ PARALEL"
DEMİRKOL- Kısmen ya da tümüyle beslenme alışkanlıkları sonucu oluşan kronik, aslında önlenebilir hastalıklar, çok büyük bir toplum sağlığı sorunu haline gelmiştir. ABD'de 20 yaş üstü erişkinlerin yüzde 65'i ya şişman ya daha da ileri aşamada. 64 milyon insanın koroner kalp hastalığı, 11 milyon insanın şeker hastalığı, 37 milyonun kolesterol yüksekliği vardır. Ülkemizde kalp hastalığı sıklığı bu boyuta henüz gelmemiş gözükse bile, şeker hastası sayısının dört milyon olduğu göz önünde bulundurulursa, yakın zamanda vahim bir tablo ile karşı karşıya kalacağımız açıktır. Ne zaman ki şeker pancarından şeker üretilmesi Avrupa'da ortaya çıktı, soğuk iklimlerde de şekere dönüşebilecek bir besin maddesi keşfedildi, toplumların şeker tüketimi arttı. Toplumların şeker tüketiminin artış eğrisiyle, hastalıkların artış eğrisi bire bir örtüşüyor. Çünkü; şeker sadece kalorisiyle, şişmanlatıcı etkisiyle zarar vermiyor, doğrudan kimyasal yapısıyla da çok tehlikeli. "Şeker yiyeyim oradan aldığım kaloriyi başka yerden kısarım" demek çok yanlış. İnsan vücudunun şeker almasına gereksinim yoktur.

"12 YAŞINDA YAŞLANDIRIYOR"
- Çocukların enerjiye ihtiyacı var diye belli miktarlarda yemeleri doğru değil mi?- Asla doğru değil.- Peki enerji ihtiyacımızı nasıl karşılayacağız?- Taş devri döneminde insanlar hayvan avlar ve bitki toplar. Şeker sadece meyvede var. Meyve esas olarak bir kültür bitkisi. Doğal ortam sebze ağırlıklıdır. İnsan eli ne kadar fazla değmişse bir gıda maddesine, o oranda olumsuzlaşıyor. O dönemde, insanların kan şekeri 60 dolayındaymış. Bu devirlere geldikçe şekerle tanışıyor ve alışkanlıkları değişiyor. Dolayısıyla ortalama kan şekeri de değişiyor. Şimdi 100'lerdeyiz, 120'de şeker hastalığı. Biliyorsunuz şimdi şeker hastalığı iki türlü. Bir doğumsal genetik özelliklerle alakalı tip 1 diabet. Bir de edimsel tip 2 diabet. Pankreas organının artık yeterince insülin üretememesiyle ortaya çıkar. Yaşlanma süreci olarak kabul edilir. 60'lı yaşlarda görülmesi beklenir. Ama şu anda 12 yaşındaki çocuklarda tip 2 diabet var. Sağlıklı beslenmede şekerin hiç yeri yok. Tamamen bir damak alışkanlığıdır.

"KANSER HÜCRESİ DE ŞEKERLE BESLENİYOR"
- Ama, beyin sadece glikozla beslenmiyor mu?
- Doğru. Ancak, bu glikozu her türlü karbonhidrat içeren bitkiden vücut elde ediyor. Kanser hücresi de şekerle besleniyor. Özellikle kemoterapi gören asla şeker yememeli. Şeker pancarından veya şeker kamışından elde ettiğimiz şeker 'sakaroz', iki ayrı molekülden oluşan bir birleşik moleküldür. Sakarozu biz yer yemez vücudumuzda glikoz ve fruktoza ayrışır. Glikoz kan şekerimizin de adıdır. Hemen kana karışır ve kan şekerini yükseltir. Vücudumuz şekerin zararlı olduğunu bildiği için korkudan hemen insülin salgılar. Çok fazla miktarda şeker yemişsek, gereğinden fazla insülin salgılanır. İnsülin o şekeri hemen alır vücudun bir enerji açığı varsa kısmen enerjiye dönüştürür. Ama insan vücudu çok tasarruflu bir biyolojik bünye.

Çok az enerjiyle çok işler yapabilir. Mutlaka yediğiniz şekerde bir fazlalık olacaktır. Bu fazla şeker, insülin aracılığı ile ya kas ve karaciğerdeki şeker depolarına götürülecek ki, vücudumuzun şeker deposu 120 gram kadardır. Orası da sürekli doludur, hiç boş kalmıyoruz çünkü. İnsülin bu şekeri alacak ve yağa dönüştürecek. Dolayısıyla sizin yediğiniz şeker vücudun değişik bölgelerinde yağlanmalara sebep olacak. İnsülin salgılandığı için bir de tokluk hormonu salgılanır. Hiç olmazsa şekerin glikoz bölümü bir derecede tokluk yarattığı için daha fazla şeker yemenizin de önüne geçmiş olur. Şekerin ikinci bölümü olan fruktoz; çok az oranda insülin salgılatır. Dolayısıyla sınırsızca yiyebiliriz.

Fruktoz günde 15 gram kadar vücudumuzda metabolize edilebiliyor. Değişik kimyasal süreçlerin içine katılabiliyor. Bu da 30 gram şekerdir. Günde bundan fazla yenirse karaciğerde trigliserite dönüşür. Trigliserit kan yağıdır. Bu hem karaciğer yağlanmasına, hem damar sertliğine, hem de vücudumuzun yağlanmasına yol açar. Bugün Amerika'da alkole bağlı sirozdan daha çok, karaciğer yağlanmasına dayalı sirozdan karaciğer nakli gereksinimi duyuluyor.

"MEYVE YİYORSAN, ŞEKER YEME"
- Yiyeceklere ve içeceklere bunu tercüme edersek.
- Bir kutu meşrubatta 35 gram; 200 gram meyvede 30 gram şeker vardır. İnsanoğlunun 200 gram meyve dışında hiç şeker yememesi gerekir. Diyelim ki çok aşerdiniz, 2 parça çikolata yediniz, o gün meyve yemeyin. Bir matematik yapmak zorundayız. Elbette, meyveden elde etmiş olduğumuz bir takım vitamin ve antioksidanları da feda etmiş oluyoruz.
- Meyvelerin şeker oranları farklı değil mi?- İncir ve muz en çok şeker içerenler. Ama onun dışındaki meyveler aşağı yukarı aynı.
- Okuyucularımız söyleşimizden sonra bir reçete çıkartabilirler mi? Bunu yemeyeceğim, şunu yemeliyim diyebilir mi? Bu sistemin içindeyken, nasıl başaracaklar bunu?

"HAYVANLARA YAPTIĞIMIZ..."
- Ben kendim yapmadığım şeyleri topluma anlatamam. Ben böyle ve de çok keyifli yaşıyorum. Sunulanlar içinde sağlıklı beslenmeyi bir şekilde yapmak mümkün. - Aslında hayvanlar yapabildiklerine göre.- Hayvanlar yapamıyor bu işi, Çünkü; hayvanları biz besliyoruz. Tıkıyoruz ahırlara "şunu yiyeceksin" diye hayvanlara hayvanlık yapıyoruz. - Oysa tavuklar bütün gün eşelenir durur, ihtiyacı olanı seçer yerdi. Filler örneğin hastalandığı zaman belli ağacın yapraklarını gider yermiş ilaç niyetine. - Evet bu tüm hayvan aleminde var. Kaliforniya Valisi bütün o rambo görüntüsüyle Amerika'da en aklı başında valilerden biri oldu. İki büyük atılımı oldu. Bir tanesi; okullarda meşrubat satışını yasakladı. İki; patates cipsinin üzerinde, "öldürücüdür" yazısı konuyor.

AMERİKA'NIN MISIRINI TÜKETECEĞİZ DİYE...
- Cips deyince öteki düşmana mı geçiyoruz?- Yok, bir konu daha var. Son yıllarda yeni akım mısırdan şeker elde etmek. 1920'li yıllarda Amerikan başkanı "benim köylüm mısırdan kalkınacak" fetvasında bulundu. Gerçekten de çok büyük teşvikler verildi. Göz alabildiğince mısır ekildi. Dünya mısır ekiminin yüzde 40'ı Amerika'dadır. Bunu sadece hayvan yemi yaparak ya da başka yollarda tüketemeyince değerlendirme yolları arandı. Japonlar mısırdan şeker elde etmeyi keşfetti. Amerika hemen balıklama atladı bu yöntemin üzerine. Artık şeker endüstriyel. Sıvı olduğu için paketlenip satılamaz. Ama her türlü dondurma, meşrubat, şerbette kullanılıyor. Bakıyorsunuz şimdi baklavacı artık şerbetini kendisi yapıp dökmüyor. Kartal'dan fabrikadan hazır fruktoz şerbeti geliyor.

KOLESTEROL DÜŞMANLIĞI
- Ama bunun daha sağlıklı olduğu yazılıp çiziliyor. - Maalesef. Şimdi bilgi çağındayız ya! Bence bilgiye ulaşmanın en zor olduğu çağdayız. Çünkü, ekonomik kazanç kaygısı her türlü bilginin üzerine binmiş durumda. O kadar büyük bir rant var ki, gerçeğe ulaşmanın en zor olduğu dönemi yaşıyoruz. Biraz önce dediğimiz gibi 15 gramdan fazla fruktoz yağa dönüşüyor ve bizi hasta ediyor. Nasıl demir paslanınca eskir, bu paslanmanın bilimsel adı oksitlenmedir. Vücudumuzdaki hücreler de oksitlenir ve yaşlanır. Birtakım gıdalarla oksitleyici, bir de bunu engelleyici maddeler alırız. Örneğin, üzüm çekirdeği. Gerçekten bu sistem bizim organizmamızın yaşlanmasını belirleyen, hastalanmasını, kanser gelişimini belirleyen ana faktör. Bakın bir kolesterol furyası aldı gidiyor. Kolesterol anne sütünde, yeni bir hayatın doğması için ana nesne olan yumurtada bolca var. Demek ki insan hayatının gelişme döneminde inanılmaz gereksinim var. Bakıyorsunuz kolesterol düşmanlığı sarmış ortalığı.

"KOLESTEROL MASUM, BİZ SUÇLUYUZ"
- Kolesterolün ölçüsü de zaman zaman değişiyor. Bunun modası olur mu? - Bakıyorsunuz LDL 130'a kadar normalde. Üç sene sonra 100, şimdi de 60 olsun diyorlar. Yakında sıfıra indirecekler. Aslında, kolesterol masum. Bizler suçluyuz. Fruktozu yani tatlı şekeri yiyerek oluşturduğumuz trigliseritler, kolesterolün oksitlenmesine sebep oluyor . Yağsız kuzu şiş yediğinizi varsayalım, yanında da meyve suyu içiyorsunuz. Sadece kuzu şişi yeseniz bir zararı yok, ama kırmızı etten aldığınız kolesterolü, meşrubattan aldığınız şeker trigliserite dönerek oksitlediğiniz için damar sertliği oluşuyor. Biz insanlara "kardeşim kolesterol zararlı değil. Ama oksitlenmesine izin verme" diyeceğimize, ilaç firmaları kolesterolü düşürecek ilaç keşfediyor. Biz masum olanı indiriyoruz. Eğer oksitleyici maddeleri düşüremiyorsak, oksitlenen maddeleri azaltalım. Ama esas insan mantığı ne diyor? Oksitleyen maddeleri azalt. Yine oksitleyici bir madde, damar sertliği yapan doymuş yağ asidi. Bu madde yapay beslenen hayvanların sütünde var, depo yağlarında var. Ama bizim ineğimiz merada otlasa, doğru beslense doymuş yağ asidi sütte ve hayvansal yağda sıfır olacak. Dolayısıyla kolesterol oksitlenmemiş olacak.

ANTEP YUVALAMASININ FAYDALARI
- Peki bu mümkün mü? Merada otlayan inek, otlayacak da, süt yapacak da kaç kişiyi besleyecek? Fiyatı yükseltmez mi tüm bunlar? - Çok güzel bir noktaya değindiniz. Yıllardır hep böyle aldatılıyoruz. "Dünya nüfusu aç. Dünyayı besleyebilmemiz için yapay gübreye, yapay yeme ihtiyacımız var." Hayvansal proteini, tek kaynak olarak görürseniz haklısınız. Ama insan ekmek yerken bile protein almış oluyor. Hububat, baklagillerde bile protein var. Şimdi doktorlar bunu okur okumaz itiraz ederler. Derler ki "Esansiyel amino asitler vardır". Yani hayvansal gıdada var olan, vücudun üretemediği mutlaka dışardan alınması gereken bazı protein yapı taşları, amino asitler vardır. Örneğin; mercimekli bulgur pilavı yaptığınızda bulgurda eksik olanı mercimekten, mercimekte eksik olanı bulgurdan alıyorsunuz. Anakız diye bir yemek varmış, ben de yeni gördüm, bulgurdan yapılan küçük köftecikler nohutla birlikte pişiriliyor. - Antep yöresinin yuvalaması gibi..- Bir baklagil ve bir hububat. Birbirinin eksiklerini tamamlıyorlar. Tam ete eşdeğer protein almış oluyorsunuz. Makro nutrientler yağ, protein ve karbonhidrattır. Mikro nutrientler ise vitaminler, mineraller, enzimlerdir. Bizim süte kalsiyum açısından ihtiyacımız var. Eğer merada otlayan bir hayvanın sütüyse içinde bulunan omega-3'e ihtiyacımız var.

Türkiye'de biliyorsunuz gençlerde inanılmaz bir demir eksikliği var. Kırmızı et doğadaki en önemli demir kaynağıdır. Bitkiden demir çok daha az özümsenebilmektedir. Dana eti bir demir kaynağıdır, protein kaynağı değildir. Ben proteinimi bulgurdan, baklagilden alıyorum zaten. Ama yapay yem üreticileri "biz dünyayı nasıl doyuracağız" yalanıyla kandırarak hayvancılığı katlettiler. Hayvanları meralardan ahırlara çektiler ve bugün her ahır hayvanı şeker hastası. Çünkü neyle besleniyor, pancar küspesiyle, yapay protein yemleriyle, patatesle ve mısırla besleniyor. Hızla kan şekerini yükselten, hayvanın yağlanmasına yol açan ve hayvanın şeker hastası olmasına yol açan bir beslenme şekli.

İNEK NE YEMELİ?
Doğal beslenen ineğin sütünde omega-3 vardır, yapay beslenende hiç yoktur . Doğal beslenen ineğin sütünde damar sertliği yapıcı doymuş yağ asidi yoktur, yapayda vardır. Bu asitler fruktoz gibi kolesterolün oksitlenmesine yol açar. Doğal beslenen ineğin sütünde dünyanın bugüne kadar bildiği en büyük antioksidan olan alfaminolimik asit vardır. Bu maddeyi tüketen kadınlarda meme kanseri yüzde 40 daha az görülmektedir. Yapay beslenen ineğin sütünde bu hiç yoktur. Yine merada beslenen ineğin sütünde insüline benzer büyüme hormonu vardır. Bu gençlik aşısıdır, bütün hücrelerin kendisini yenilemesini sağlayan maddedir. Duymuşsunuzdur kırsal alanda 100 yaşını aşmış bazı insanlarda ikinci kalıcı dişler düşer ve onun yerine üçüncü dişler çıkar. İşte bu doğal sütün eseridir. Doğal sütün maliyetinin çok pahalı olduğu söylenir ama batıda ekolojik hayvancılığın sonucu elde edilen süt ile konvansiyonel üretilen sütün maliyeti arasındaki fark yüzde 10-15'i geçmiyor. Ne Türkiye yasalarında ekolojik hayvancılıkla barışığım, ne de AB'dekiyle. Ekolojik hayvancılık denince akla "ekolojik tarım sonucu elde edilmiş ürünlerle hayvanın beslenmesi" geliyor.

Affedersiniz ama 2000 yıl önce hayvan nerden patatesi buldu da yedi, ya da pancarı. İneğin normal beslenmesinde pancarın, mısırın ve patatesin yeri var mı? Yok.- Demek Amerika'dakilerin varmış. Orada da yok. İster ekolojik tarımla, ister normal tarımla elde edilmiş olsun hayvana pancar verilmesi yanlış. Zaten hayvanın sütünün kötü olmasının sebebi hayvanın, karbonhidratı zengin, onu yağlandıran tarzda, mısırla beslenmiş olması. O yüzden ekolojik hayvancılık dediğimizde yasalarımızın buna göre organize olması gerekiyor. Tanımlamamız gereken, türe özgü beslenme. Bir inek nasıl beslenir doğada? Öyle beslersek ineğin sağlıklı olmasını sağlarız. Dolayısıyla verdiği ürünün de insanlara sağlıklı olmasını sağlarız. Bütün doğada kendiliğinden yetişen yeşillikler omega-3 ağırlıklı yağ içerir. İnsanların eliyle ekilenler omega-6 içerir.

HAMSİYİ HANGİ YAĞDA KIZARTACAĞIZ?
- Ne fark var arasında? -. İnsan vücudunun her hücresinde hücre zarı vardır. Bu hücre zarı lipo protein katmanla sarılı. Yani bir yağ bir de protein. Bu hücre zarındaki yağ ana madde olarak omega-3'tür. Tek tük omega-6 da içerir. Biz yeşillikten uzaklaştıkça ve hayvanımızı da yeşillikten uzaklaştırdıkça elimizde tek bir omega-3 kaynağı kaldı. O da doğal deniz balığı; kültür balığı değil. Halbuki insanın her gün 1 gram omega-3 alması gerekiyor. Omega-6 yağ asitleri ile omega-3 yağ asitleri vücudumuzda aynı enzimlerle metabolize edilir. Biz ayçiçeği yağı, soya yağı gibi yağlarla beslenip çok omega-6 aldığımız için artık omega-3'e enzim kalmıyor.

Diyelim ki hamsiyi ayçiçeği yağında kızarttık, o hamsiden artık bize fayda gelmiyor. Bütün yağlar, yağ asitlerinin karışımıdır. Onlar da 3'e ayrılır. Doymuş yağ asitleri, tekli doymamış yağ asitleri, çoklu doymamış yağ asitleri. Çoklu doymamış yağ asitleri ikiye bölünür, onlar da omega-3 ve omega-6'dır. Bundan 40-45 yıl öncesi omega-6 kolesterolü düşürüyor diye tüm topluma söyledik. Ayçiçeği ve mısırözü yağlarını tükettirdik. Fakat sonra anladık ki bu yağlar iyi kolesterolü de, kötü kolesterolü düşürdüğü oranda düşürüyor. Bizim kolesterol açısından sağlıklı olmamızdaki unsur iyi ve kötü arasındaki dengedir. İkisini birden düşürürse denge bozulmamış olduğundan herhangi bir iyilik elde etmiş olmuyoruz.

DEPRESYONUN ÇARESİ
- İkisi arasında denge mi, fark mı önemli?- Oran önemli. Omega-6'yı o kadar fazla alıyoruz ki, almış olduğumuz azıcık omega-3'ü de değerlendirmeden vücuttan hemen atıyoruz. Omega-3 olmayınca hücre duvarına veremiyorsunuz. Hücre duvarı da omega-3'ten oluşuyor. Vücut da asıl malzemeyi bulamadığı zaman gecekondu yapar gibi ne bulursa onla hücreyi onarıyor. Omega-3 yerine, omega-6 yağ asidi olan araşidonik asidi kullanıyor. Ama bu asit bütün stres komalarının hammaddesi. Gecekondunuzu el bombasıyla örmüş oldunuz. Dışardan biri taş atsa havaya uçacak. - Ama o zaman da ben size stres ilaçları satacağım. - Tabii. Omega-3'ten zengin beslenen toplumlarda depresyon çok az oranda görülüyor. Zihinsel performans artıyor. Beynimizdeki toplam yağ asidinin yarısı omega-3 olmak zorunda. Ama biz vücudumuza bunu sunamıyoruz.

ÇAY ve ZEKA
- Beslenmeyle doğrudan ilişkili öyle mi?- Aynı şey mesela demir için de geçerli. Zamanında Türkiye'nin yarısı aptaldır lafı çok tepki yarattı. Bunu bu şekilde ifade etmek hoş olmadı, ama Türkiye'nin yarısında demir eksikliği, kansızlığı var. Demir eksikliği zihinsel eksiklik yaratır. Sonuçta demir üstünden düşünürsek Aziz Nesin haklıydı. Türkiye'de çay tüketiminin de buna katkısı var. Demirin emilimini olumsuz yönde etkiliyor. Ama diğer taraftan çay iyi bir anti oksidan. - Yemekten hemen sonra çay içme adetimiz var. Doğru mu?- Şekerle içmediğiniz takdirde hiçbir zararı yok. Yemekten hemen sonra çay içilebilir. - Demirin emilimini engellediği için iki saat sonra içmek gerektiği söyleniyor.

"ÇAYI ŞEKERSİZ İÇİN!"
- Üç saat. Ben tekrar omega-3'e dönmek istiyorum. Çünkü hayati bir olay. Omega-3'ün eksikliği insanları şeker hastalığına itiyor. Damarların sertleşmesine yol açıyor. Pıhtılaşabilirlik oranın artmasına, dolayısıyla kalp damarının veya beyin damarının pıhtıyla tıkanıp "inme" veya "enfarktüs" olmasına yol açıyor. Bir yandan omega-3 kaynaklarımız çok azaldı Toplum olarak zaten balığı çok az tüketiyoruz. Omega-6'yı çok tükettiğimiz için omega-3'ün yolunu kesiyoruz. Artık kesin olarak biliyoruz ki, ayçiçeği ve soya yağı kansere sebep olabiliyor. Akciğer kanseri, meme kanseri, kalın bağırsak kanseri, şeker hastalığının oluşumunu kolaylaştırıyor. - Ayçiçeği de bir bitki. Neden zararlı? Kimyasal yapısından dolayı mı, üretim hatasından mı? - Kimyasal yapısından. Kültür bitkisidir. Omega-6 yağ asidi içerdiği için. Mesela zeytinyağı omega-9 yağıdır. Tekli doymamış yağdır ve omega-3 ün emilimine hiçbir zararı yoktur. Ayrıca ayçiçeği yağının bir olumsuzluğu daha var. Pişirme esnasında maruz kaldığı ısıdan sonra birtakım yapay yağ asitlerine dönüşüyor. Biz bunlara trans yağ asitleri diyoruz. Bu yağ asitleri de yine kolesterolu oksitleyerek damar sertliği yapıyor. Diğer taraftan trans yağ asidi beyindeki sinir kılıflarına girerek beyindeki iletiyi bozuyor ve parkinson, alzheimer gibi hastalıklara sebep oluyor.

"ANNEMİN YEMEKLERİ BAŞKAYDI"
- Acaba "tadı güzel" dediklerimiz bize dışardan dayatılan bir kavram mı? Güzel nedir? - Eşinizle ilk evlendiğinizde yemek yaptığınız zaman size itiraz etmedi mi, "benim annem böyle yapıyor" diye? - Ben güzel yemek yaparım. - Ona rağmen itiraz etti. İnsan çocukluğundan alıştığı damak tadını arıyor. Belki dünyanın en kötü aşçısı annesi, ama insan neye alıştıysa onu arıyor. - Eski çağlardan bu yana insana dair güzel-çirkin kavramı bile ne kadar çok değişmiş. Biz ona böyle bir değer yüklediğimiz için güzel oluyor. Toplumda da dayatılan değerler var . Kola ya da hamburger için "bak bu güzeldir" deniyor çocuklara. - Ben o yüzden üniversitelerde konferans vermeyi tercih ediyorum. Çünkü; onlar yakın zamanda anne baba adaylarıdır.

SPOTLAR(ÖNEMLİ BİLGİLER)
"Bir kutu meşrubatta 35 gram; 200 gram meyvede 30 gram şeker vardır. İnsanoğlunun 200 gram meyve dışında hiç şeker yememesi gerekir. Diyelim ki çok aşerdiniz, 2 parça çikolata yediniz, o gün meyve yemeyin. Bir matematik yapmak zorundayız. Elbette, meyveden elde etmiş olduğumuz birtakım vitamin ve antioksidanları da feda etmiş oluyoruz." "Türkiye'de gençlerde inanılmaz bir demir eksikliği var. Kırmızı et doğadaki en önemli demir kaynağıdır. Bitkiden demir çok daha az özümsenebilmektedir. Dana eti bir demir kaynağıdır, protein kaynağı değildir. Ben proteinimi bulgurdan, baklagilden alıyorum zaten." "Yapay yem üreticileri 'biz dünyayı nasıl doyuracağız' yalanıyla, hayvanları meralardan ahırlara çektiler ve bugün her ahır hayvanı şeker hastası. Çünkü, pancar küspesiyle, yapay protein yemleriyle, patatesle ve mısırla besleniyor. Doğal beslenen ineğin sütünde omega-3 vardır, yapay beslenende hiç yoktur. Doğal beslenen ineğin sütünde damar sertliği yapıcı donmuş yağ asidi yoktur, yapayda vardır. Bu asitler fruktoz gibi kolesterolün asitlenmesine yol açar. Doğal beslenen ineğin sütünde dünyanın bugüne kadar bildiği en büyük antioksidan olan alfaminolimik asit vardır. Bu maddeyi tüketen kadınlarda meme kanseri yüzde 40 daha az görülmektedir.

Yapay beslenen ineğin sütünde bu hiç yoktur. Duymuşsunuzdur kırsal alanda 100 yaşını aşmış bazı insanlarda ikinci kalıcı dişler düşer ve onun yerine üçüncü dişler çıkar. İşte bu doğal sütün eseridir. Doğal sütün maliyetinin çok pahalı olduğu söylenir ama aradaki fark yüzde 10-15'i geçmiyor. Elimizde tek bir omega-3 kaynağı kaldı. O da doğal deniz balığı; kültür balığı değil. Halbuki insan her gün 1gram omega-3 alması gerekiyor. Diyelim ki hamsiyi ayçiçek yağında kızarttık, o hamsiden artık bize fayda gelmiyor. Zeytinyağı omega-9 yağıdır. Tekli doymamış yağdır ve omega-3 ün emilimine hiçbir zararı yoktur. Ayrıca ayçiçeği yağının bir olumsuzluğu daha var. Pişirme esnasında maruz kaldığı ısıdan sonra birtakım yapay yağ asitlerine dönüşüyor.

Kolesterol İcat Edilmiş Bir Hastalıktır

Kolesterolümüzün yükselmesinden çok korkuyoruz. Çünkü diyetisyenler ve hekimler, basın-yayın organlarında, kolesterolün kalp ve damar hastalıklarına neden olduğu yönünde hemen her gün bizi uyarıyor.
Ancak sesleri diğerlerinin arasında kaybolsa da aksini iddia eden uzmanlar da var. Yüksek kolesterolün, söylendiği gibi sağlığımız için tehlike oluşturmadığını söylüyor, hatta kandırıldığımızı iddia ediyorlar. Geçtiğimiz günlerde 'Bir Masalmış Kolesterol' adlı kitabı.
Türkçe’de yayımlanan Shane Allison, aslında bir hastalık tanımlandıktan sonra onunla ilgili bir ilacın yapılması gerektiğini belirtiyor ve şöyle diyor: 'Kırmızı pirinç mayası denen mantarın, kolesterol düşürücü etkisi olduğu keşfedilince ilaç endüstrisi ilacı satmak için insanları yüksek kolesterolün bir hastalık olduğuna inandırdı. Önce ilacı yaptılar, sonra hastalığı icat ettiler.'
Benzer görüşleri Türkiye'de dillendirenler de var. Prof. Dr. Ahmet Aydın ve biyolog Mevlüt Durmuş bunlardan ikisi. Bu üç uzmanla kolesterol üzerine yaptığımız röportaj, hiç duymadığınız bilgi ve yorumları içeriyor.
Kolesterolümüzün, uzmanların yaşımıza ve cinsiyetimize göre belirlediği değerlerin üzerine çıkmasından fena halde korkuyoruz. Çünkü yüksek kolesterolün damar tıkanıklıklarına ve kalp rahatsızlıklarına sebep olduğu yönünde, yayın organlarında hemen her gün bir uzman uyarısı ile karşılaşıyoruz. Sesleri, kolesterolü yükseltecek gıdalardan şiddetle kaçınmamız gerektiğini söyleyenler kadar çıkmıyor; ancak aksini iddia eden uzmanların sayısı da hızla artıyor. Kolesterolün yüksek olmasının sağlık için bir tehlike oluşturmadığını, hatta ticarileşen tıbbın, ilaç tüketiminde icat ettiği bir hastalık olduğunu söylüyorlar. Kitaplar yazıp, sanal ortamda seslerini yükseltiyorlar.

Geçtiğimiz günlerde Hayy Kitabın 'acil serisi' dizisinden çıkan 'Bir Masalmış Kolesterol' adlı kitabı buna bir örnek. Kitapta, yükselecek diye ödümüzün koptuğu kolesterol ile ilgili ilginç iddialar öne sürüyor, organik kimya uzmanı Shane Ellison. kitabın yayınını fırsat bilerek, sentetik tıbbı terk edip bağımsız bir araştırmacı olarak çalışan Shane Ellison ile bir söyleşi yaptık, kendisinden pratik öneriler aldık. Kolesterol ile yaygın kanıların aksine tezleri ile bilinen Prof. Dr. Ahmet Aydın'a ve biyolog Mevlüt Durmuş'a mikrofonumuzu tuttuk. İşte kolesterol ile ilgili pek sık duyamayacağınız türden açıklamalar...

-Senelerdir kolesterol ile ilgili olarak kandırıldığımızı yazıyorsunuz. Peki, bu 'kandırmaca' neden?
-Çünkü sadece kârlarını düşünüyorlar. 'Bir Masalmış Kolesterol' kitabımda gösterdiğim gibi, sağlık mafyası hem toplumu hem de doktorları kandırmak için istatistik cambazlığı yapıyor. Kendi yazdıkları -veya yazdırdıkları- yazılar uzmanlar tarafından yazılmış gibi gösteriliyor. Her iki taktik de kolesterol düşürücü ilaçlar ve kalp hastalığı hakkındaki gerçekleri gizliyor. Kitabımdaki gibi gerçeklerle karşılaşıldığında, ilaçlar olmadan DA kalp hastalığından
korunabileceğimizi görüyoruz.

-Doktorların 'kötü' dediği LDL-kolesterolü n kötü olmadığını söylüyorsunuz. Kolesterol ve LDL-kolesterol nedir?
-Kolesterol vücutta en bol bulunan steroid moleküllerden biridir. Birkaç görevi vardır. Hücre zarını bir arada tutar. Miyelin kılıfını oluşturan parçalardan biri olarak beynin çalışmasına yardımcı olur. Bizi viral ve bakteriyel enfeksiyonlardan korur. Hormon seviyemizi düzenler. Tüm bu görevleri yerine getirebilmek için kolesterol 100.000 mil uzunluğundaki arterler boyunca 'lipoproteinler' tarafından taşınmalıdır. En önemli lipoproteinlerden biri de düşük-yoğunluklu-lipoprotein (LDL)'dir. Temel görevi ihtiyaç duyduğumuz kolesterolü vücudun çeşitli parçalarına dağıtmaktır. LDL-kolesterol olmasaydı ölürdük. Kitabımda DA gösterdiğim gibi, LDL-kolesterol düştüğünde sağlığımızda çöküyor; fikir liderleri bize ne söylüyorlarsa tam tersi!

-Peki, dediğiniz gibi kolesterol bu kadar faydalı bir molekülse, neden uzmanlardan aksini duyuyoruz?
-Çünkü ilaç endüstrisinin kolesterolü düşürecek bir ilacı var. Kolesterol düşürücü ilaçların ortaya çıkmasından itibaren (1970 senesi civarında), insanların kafasına vura vura 'yüksek kolesterol kalp hastalığına sebep olur' mesajı verilmekte. Aslında bir hastalık tanımlandıktan sonra onunla ilgili bir ilacın yapılması beklenir.

-Fakat bu örnekte bunun tam tersini görüyoruz... Kırmızı pirinç mayası denilen mantarın, doğal ortamında istilacılarına zehir olarak ürettiği bir salgının kolesterol düşürücü etkisi olduğu keşfedildi. İlaç endüstrisi insanlar üzerinde de aynı etkiye sahip olduğunu gördü.
Böylece bunu izole edip kendileri üretmeye başladılar. İlacı satmaları için yapmaları gereken tek şey insanları kolesterolün tehlikeli olduğuna, -yüksek- kolesterolün bir hastalık olduğuna inandırmaktı. Bu mesajı yeteri kadar yaydıklarında insanlar ilaçları kullanmaya başladı. Önce ilacı yaptılar, sonra hastalığı icat ettiler.

-Kolesterol ilaçlarının etkisiz olduğunu gösteren bir bilimsel kanıt var mı?
-Hem de tonlarca... Statinlerle ilgili yapılmış bilimsel araştırmalara topluca 'kolesterol düşürücü ilaç deneyleri' deniyor. Kitabımı okuyanlar, bu araştırmalarda, ilaçların faydasının görülmeyip tehlikelerinin belgelendiğini öğrenecekler. Bu gerçeklerin doktorlardan ve toplumdan nasıl saklandığını da...

-Kolesterol dediğiniz gibi suçlu değil de masum ise kalp hastalığına aslında neler sebep oluyor?
-Hareketsiz bir hayat sürmek, yeteri kadar C vitamini almamak, güneşe yeteri kadar çıkmamak, çok fazla şeker ve yapay tatlandırıcı yemek gibi alışkanlıkların tümü kalp hastalığına sebep olabilir. 'Bir Masalmış Kolesterol', kalp hastalığını önlemek için, ilaç kullanmaksızın yapabileceğimiz şeyleri de gösteriyor. Kardiyovasküler sağlığımızı korumak için en önemli şeylerden biri hareketli bir hayat sürmek. Düzenli ve hafif spor yapmak genel sağlığımızı korumak için yapabileceğimiz en iyi şey. Hareketsiz kalmak vücudumuza, ona daha fazla ihtiyacımız olmadığı mesajını veriyor.

-Şeker, vücudumuzun bir numaralı düşmanı' diyorsunuz. Gerçekten bu kadar kötü mü?
-Sükroz, früktoz, yüksek früktozlu mısır şurubu (nişasta bazlı sıvı şeker) formundaki şekerler ve aspartam, sukraloz gibi yapay tatlandırıcılar en kötü şeyler arasında. Bunlar vücudumuzda obezite, diyabet, kalp hastalığı hatta kansere davetiye çıkaran bir ortam oluşturuyorlar.

-Kalp-damar hastalıklarını önlemede bize yardımcı olacak, önereceğiniz yiyecekler var mı?
-Kalp hastalığını önlemek için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri işlenmemiş, rafine edilmemiş, fabrikadan çıkmamış yiyeceklere yönelmek olmalı. 'Yiyecek bir kutudan veya ambalajdan çıkıyorsa uzak durun' diyorum kısaca. Kalbi korumak için yenebilecek en güzel gıdalar doğal ortamda otla beslenmiş dana-sığır eti, brokoli, karnabahar, yumurta (doğal ortamda yaşayan tavuk yumurtası), çilek, ahududu, böğürtlen gibi meyveler ve ıspanak...

-Yakın zamanda Türkçe’ye çevrilecek başka bir kitabınızın daha olduğunu duyduk, öğrenebilir miyiz?
-Health Myths Exposed (Sağlık Efsaneleri İfşa Ediliyor) isimli kitabım eylülde yine Hayy Kitap tarafından basılacak. Kitabın farklı bir ismi olabilir, onu şu anda net söyleyemiyorum. Bu türden kitaplar, yeni bir harekete yol açıyor. Aşırı bir şekilde artmış bulunan hastalıklardan ve tehlikeli ilaçlardan uzak durmaya çalışan insanlar var artık. Bu hareket, Türkiye'de de yayıldıkça, reçeteli ilaçlar olmadan sağlıklı yaşamaya çalışan insanların sorularına cevap niteliğinde kitaplar da artacaktır.
-45'inden sonra kolesterol zaten yükselir

-Kolesterolün, yaygın kanının dışında zararlı olmadığı öne sürülüyor, siz ne diyorsunuz?
-Kolesterolün zararlı olduğu yönündeki yaygın bilginin bir masal olduğu görüşüne katılıyorum. Şöyle ki: Size bir bardak su getirsem ve 'içindeki bileşenler zararlıdır' desem tepkiniz muhtemelen sıvının ne olduğunu anlama yönünde olurdu. İçinde ne olabilir, H2O olabilir ya da hidrojen peroksit H2O2 olabilir ki o da sıvıdır. İlki hayat verir, ikincisi öldürür. Kolesterol konusunda yapılan saçmalık, verdiğim örneğe benzer şekilde, bardakta ne olduğu söylenmeden size sıvının zararlı olduğunun söylenmesidir. Kolesterolün zararlı olduğu yönündeki yaygın teoride, yöntem yanlış, matematiksel ve mantıksal değil.

-Öyleyse neden bize sürekli kolesterolden kaçınmamız gerektiğini söyleyen görüş hakim?
-Bu kaçınılmaz. Dünyadaki 8 milyar insanın 45 yaşından sonra en az yüzde 30 ila 40'ında kolesterol yükselmek zorunda. Eğer kolesterolün yüksek oluşunu bir hastalık olarak gösterip bunu düşürecek bir alternatif gösterecek olursanız, sürekli ve muazzam bir para kazanırsınız. Kardiyologlar ölüm oranları ile kolesterol yüksekliği arasındaki ilişkiye girmezler. Çünkü yaşlılarda kolesterol düzeyi yükseldikçe ölüm oranı azalır. Yüksek kolesterol zararlı diyen uzmanların söylediklerinin tersi bir durum yani.

-Kolesterolün düşük tutulması gerektiği yönündeki yaygın kanıya siz neden katılmıyorsunuz?
-Organizmada bazı moleküller yükseliyorsa bu, bir hastalıkla ilişkilidir. Mesela bir enfeksiyonda kandaki lökosit sayınız artar, ateşiniz yükselir. Doktor size 'Kandaki lökosit sayınız sizi hasta etti' demez, 'Hastalığınızdan dolayı lökosit sayınız arttı' der. Enfeksiyona neden olan bakteriyi verdiği ilaçla öldürür ve lökosit sayısı normale iner. Aynı mantık kolesterol için de geçerlidir. Kolesterolün yüksekliğini hiçbir hastalıkla ilişkilendiremediler . Bu yüzden de doğrudan kolesterolü hedef aldılar.İlaç tüketimine dayalı sistem işliyor.

-Yaygın bir kanaat var, 'kolesterolümüz düşükse sağlıklıyız ve kalp rahatsızlıkları açısından risk altında değiliz' şeklinde. Siz bunun doğru olmadığını söylüyorsunuz, neden?
-Bir yığın araştırma var, kolesterolü ortalamadan düşük olanların başka hastalıklara çok daha fazla yakalandıkları yönünde. Ancak bunları söylemek size ticari açıdan bir şey kazandırmaz, kaybettirir. O yüzden ibre daha çok kolesterol karşıtı kampanya yürütenler lehinde çalışır.

-Tıbbın ticari bir faaliyete dönüştürülmesinden mi kaynaklanıyor bu?
-Sanayiciler artık ciddi yatırımlar yapıyorlar. Çünkü çok büyük bir rant var ortada. 1960'lara 70'lere kadar bu böyle değildi, tıp safiyane amaçlarla yapılıyordu. 40 yıldır ilaç tüketimine dayalı bir anlayış ve sistem geliştiriliyor. İlaç sanayii, hastalığı değil, belirtilerini yok edecek ilaçlara yöneldi. Mesela başınız ağrıyorsa onun gerçek nedenini bilmeyi değil, ağrısını dindiren ilaçlar vermeyi öneriyor tıp. Sebebi bilinip tedavi edilecekken migrenin 50 bin çeşidi üretilir, bunların yüzlerce ilacı çıkar. Hastalar bu ilaçları kullanır, ağrıları yıllarca devam eder. Sanayinin de aradığı budur. Kolesterol ilacı da kullanmak tam bir abonelik sistemidir, 40 yıl kullanırsınız.

-Kolesterolün düşürülmesinde kullanılan 'statin'lerin zararlı olduğu iddiasına ne diyorsunuz?
-Mesela vücudunuzda enerji santralı olan bir madde vardır ve bunu bu ilaçlar tahrip eder. Bu ilaçları kullananlar zaten halsizlikten şikâyet ederler. Bütünüyle emin değiliz, ama teorik olarak baktığımızda kansere de sebep olma ihtimali var. Diyorlar ki 'madem öyle ispat edin'. Asıl siz bu ilacın zararsız olduğunu ispat etmek durumundasınız. Ve bunu ispat etmek için trilyonlar harcamanız gerekir. Kârı olmadığı için de hiçbir firma böyle bir masrafı karşılamaz. İşin kötüsü, devletlerin desteklediği, bağımsız araştırmalar yapan kurumlar kalmadı. Araştırmaların yüzde 90'ı ilaç firmaları tarafından yapılıyor ve tedaviye, önlemeye dönük değil.

-Kolesterolümüzü düşük tutarak, birtakım risklerden uzak kalmıyor muyuz?
-Vücutta mikropsuz bir iltihap vardır. Vücut bunu kolesterol ile tamir etmeye çalıştığı için kolesterol oranını yükseltir. Kolesterol tamir materyalidir orada. Bu, bir yangın mahallindeki itfaiyeyi görünce 'itfaiye yangın çıkarıyor' demenize benzer. Çünkü bundan büyük paralar kazanılıyor.

Kolesterol tedavisi için tavsiye besinler
Uzmanlar, günümüz beslenme alışkanlıklarının bir sonucu olan kolesterolün neden olduğu hastalıkların önüne geçmek ve tedavisine yardımcı olmak için gıda tavsiyelerinde bulunuyor.
Kolesterol pek çok hastalığa davetiye çıkarıyor. Kolesterolünüzün düşmesini veya hiç çıkmamasını istiyorsanız tüketmeniz gereken bazı gıdalar var.
İyi bir diyetle bu sorunla başa çıkabileceğinizi ifade eden uzmanların tavsiyeleri işe yarıyor.

Kolesterol tedavisi için uzmanlar tarafından tavsiye edilen gıdalar…

• Enginar,
• Boy otu,
• Lifli gıdalar (Narenciye, yulaf, kepek, arpa),
• Balık yağı,
• Sarımsak,
• Ginseng,
• Guggul bitkisi,
• Niacin,
• Kırmızı maya pirinci,
• Soya proteini.

Kolesterol sorununu çözmek için öneriler

Zararlı kolesterolün (LDL) yüksekliği koroner kalp hastalığına yakalanma olasılığını arttıran çok önemli bir etkendir ama bu hastalığa yakalanmayı kolaylaştıran daha başka faktörler de vardır.

Bunların en iyi bilinenleri iyi (hayırlı) kolesterol HDL’nin düşük olması, trigliserit seviyesinin çok yükselmesi, kan şekerinin artması, kan basıncı yüksekliği, hareketsiz bir yaşam tarzı, stres yönetimi bozukluğudur.

KOLESTEROL sorununun çözümünde doktorunuzla birlikte çalışmalısınız. Doktorunuzla iyi bir iletişim kurarsanız çözümü daha kolay anlar, başarı şansınızı artırırsınız. Kolesterol problemini çözerken doktorunuzun beslenme uzmanlarından ve/veya fiziksel aktivite desteğinden de yararlanmak isteyeceği aklınızda olsun. Sorunun uzun dönemli ve muhtemelen yaşam boyu gereken bir süreç olduğunu unutmayın. Anlamadığınız şeyleri mutlaka sorun. Tedavi sürecine siz de katılın. İyi ve kötü kolesterol ile trigliserit seviyelerinizi çizelgelerle izlemeye çalışın. Hedeflerinizi iyi anlamaya ve bu hedeflere nasıl ulaşacağınızı kavramaya bakın. Yaptığınız hataları, kaçamakları, aklınıza gelen soruları, yaşadığınız sorunları doktorunuza, diyet ve egzersiz uzmanınıza samimiyetle anlatın. Problemin çözümüne yaşam tarzı değişikliklerinin tedavi edici yararlar sağladığını lütfen unutmayın. Kısacası, siz de bir kolesterol uzmanı olmaya bakın!

İLAÇSIZ AZALIR MI?

Yüksek olduğu kesinleşmiş LDL kolesterolün düşürülmesi gerektiğinde bilim insanları hemfikirdir. Eğer yüksek LDL kolesterolünüz varsa bunu azaltmak zorundasınız. Bu işe önce kolesterol ve doymuş yağlardan zengin besinleri azaltarak başlamalı, kan şekeri artışı veya trigliserit fazlalığı gibi hazırlayıcı sorunları önleyen yeni bir beslenme planı yapmalısınız. Bu önlemleri egzersiz-aktivite artışı ile desteklemelisiniz. Ek olarak, kolesterol kontrolünü kolaylaştırdığı bilinen besinlerden (yulaf kepeği, elma, yeşil çay, incir, ceviz, fındık) yararlanmanızda fayda var. Olanağınız varsa bitki stanol ve sterolleri ile güçlendirilmiş şifalı besinlerden de yararlanabilirsiniz. Bu önlemlerin hafif veya orta düzeydeki bir kolesterol sorununu çözmeye yeteceğini bilmelisiniz. Anlayacağınız kolesterol ilaçlarına başlamadan önce atacağınız pek çok adım var.

Bu adımlardan biri de besin destekleri olabilir mi? Bu sorunun yanıtı henüz tam açık değil. Besin desteği üreticileri bitkisel stanol ve sterolleri ve LDL kolesterolü azaltabileceği ileri sürülen diğer bazı doğal ürünleri (Octaconazol, Red yeast extract) içeren kapsül veya tabletlerden de yararlanabileceğinizi ileri sürüyor. Bu besin desteklerinden yararlanmadan önce doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.

İLAÇ NE ZAMAN?

Eğer LDL kolesterolünüz hala yüksek seyrediyorsa, ilaca başlama konusunu bir kez daha düşünün! Çünkü kolesterol ilaçlarına kimlere, ne zaman ve ne dozda başlanacağı konusunda henüz tam bir fikir birliği yoktur. Bunun nedeni tıbbın o meşhur "hastalık yok, hasta vardır" yaklaşımının yüksek kolesterolün tedavisinde geçerli olmasıdır. LDL kolesterolü 180-200 arasında seyreden, iyi kolesterolü (HDL) 80-100 aralığında olan, ailesinde kalp-damar hastalığı öyküsü bulunmayan ve hiçbir şikayeti olmayan yeni menopoza girmiş bir kadına kolesterol düşürücü ilaç kullanmak gerekmeyebilir. Kötü kolesterolü 160 civarında olan buna karşılık iyi kolesterolü (HDL) 35’i bir türlü aşamayan, annesi 50 yaşından önce kalp krizi geçirmiş, teyzesi diyabet ve felç sorunu yaşamış aynı yaşta bir kadın kolesterol düşürücü ilaç programına alınabilir. Bu hasta daha önce kalp krizi geçirmiş, baypas veya stent tatbik edilmiş biriyse, LDL kolesterolünü 70’lere kadar düşürmekte, agresif bir tedavi planını ısrarla sürdürmekte fayda vardır. Eğer böyle bir öyküsü yoksa, kötü kolesterolü 100 civarında tutmak yetecektir. Kısacası, kolesterol tedavisine ne zaman ve ne gibi araçlarla başlanacağı hekimin tecrübesinde, hastanın kişisel sağlık hikayesi ve mevcut sağlık düzeyinde saklıdır.

HASTALIK HASTALIK ÜRETİR

Kolesterol yüksekliğinin bazen başka bir sağlık sorununa bağlı olabileceğini de bilmelisiniz. Şeker hastalığı veya tiroid bezi tembelliği sonucu ortaya çıkan bir kolesterol yüksekliği sorununu, kan şekerini düşürmeden ya da tiroid bezi yetersizliğini düzeltmeden çözemezsiniz. İkincil sebeplere bağlı kolesterol yüksekliklerinin böbrek hastalıkları ve bazı metabolik sendromlar nedeniyle de oluşabileceğini hatırlatalım. Fazla miktarda alkol tüketiminin de trigliserit ve LDL kolesterolde artışa neden olabileceğini unutmayalım!

Kolesterol seviyenizi bazı ilaçların etkileyebileceği aklınızda olsun. İdrar söktürücü Tiazid diüretikleri, tansiyon düşürücü Beta blokerler, bağışıklık baskılayıcı Siklo siporinler ve akne tedavisinde kullanılan Retinoidler bazı kişilerde kolesterol seviyesini arttırabilirler.

Kolesterol yüksekliği deyip geçmeyin. Kolesterol yüksekliği olan bir hastaya doğru teşhisi koymak ve onu tedavi etmek ciddi bir deneyim ve bilgi ister. Kolesterol düşürücü ilaçların oluşturabildikleri yan etkilerin önemi dikkate alınırsa, bilgiye ve uzmanlığa en çok bu sorunda ihtiyaç vardır.

Düşük Kolesterol

Düşük kolesterol, aynı kolesterol yüksekliği gibi değerlendirilmelidir. Kolesterolün düşük olması, yüksek olması gibi sağlığa zararlı etki yapar. Ldl kötü kolesterolün yüksekliği damarlar açısından risk faktörü sayılır. Kalp krizinden, felçten korunmak amacıyla kanda yüksek orandaki Ldl kolesterolün düşürülmesi gerekir. Düşük kolesterol değerleri burada çok önemli konuma gelmektedir. Eğer Hdl iyi kolesterol oranı düşük seviyede olursa, kötü kolesterolle savaşmak ta mümkün olmaz. Çünkü damarlarda biriken kolesterolü toparlayan karaciğere gönderen iyi kolesteroldür. Bu yüzden sadece kötü kolesterolün normal seviyelere düşürülmesi için bir tedavi uygulanması çözüm değildir. Uzmanlar bu konuda iyi kolesterol düşüklüğünün de dikkate alınmasını tavsiye ederler. Kişiler kolesterole bağlı olarak damar risklerini belirlemek istiyorlarsa, sadece kötü kolesterolü değil, iyi kolesterolünde düzeyini kontrol altında tutmaları gerekir.

Hdl iyi kolesterolün düşük olması genellikle genetik etkenlerden kaynaklanır. İnsülin direnci bulunanlarda, şeker hastası olanlarda, kilosu fazla olanlarda, tansiyonu yüksek olanlarda, ürik asit seviyesi yüksek kişilerde, trigliserid yüksekliği bulunanlarda genellikle düşük kolesterol sorunu oluyor. Buna sigara alışkanlığı, kilo alma hareketsiz yaşam, doymuş yağ tüketiminin fazla olması gibi etkenler eşlik ederse, Hdl iyi kolesterol oranı daha fazla düşebiliyor.

Düşük kolesterol sağlık açısından risktir

Hdl iyi kolesterol oranı düşük kişiler damar sağlığı bakımından en riskli olan bireyler olarak kabul edilir. Kadınlarda iyi kolesterol 50-55, erkeklerde de 45-50 mg / dl oranlarının altında olmamalıdır. Bu oranların 40 mg / dl altına düşmesi halinde, risk daha fazla artmaktadır. Bu durumda düşük kolesterol arttırılmalı ve kalp hastalıkları, inme gibi sorunlar önlenmelidir. İyi kolesterolün yükseltilmesi için kullanılan etkin bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak kötü kolesterolün düşürülmesi için uygulanan tedavide kullanılan ilaçlar % 5-35 arasında iyi kolesterolün yükselmesine neden olabiliyor. Bu yüzden düşük kolesterol için alınacak en iyi yöntem egzersiz yapmaktır. Çünkü beslenme bile iyi kolesterolün yükseltilmesinde fazla etkili olmuyor.

Kişilerin düzenli olarak kolesterol tetkiklerin yaptırması, hem kötü kolesterolü, hem de iyi kolesterolü kontrol altına almaları gerekir. Ölçüm sırasında sadece Ldl kolesterolü değil, her ikisinin birden ölçülmesi gerekir.

Düşük kolesterolü yükseltmek mümkündür

Hdl iyi kolesterolün düşüklüğü, aynı L dl kötü kolesterolün yüksekliği kadar önemlidir. Damar hastalıkları bakımından başka risk faktörleri olan kişilerde bu daha önemlidir. Düşük kolesterol durumunda, omega 3 almaya, düzenli egzersiz yapmaya, kilo vermeye dikkat edilmelidir. Sigara içenler sigarayı bırakmalı, günde 1000-1500 mg niasin almaya dikkat edilmelidir. Bir B vitamini olan niasin bu oranlarda alındığında, % 15-25 oranında Hdl kolesterolün yükselmesine etkili oluyor. Ancak bu konuda doktorun tavsiyesinin alınması önemlidir. Kötü kolesterolü yüksek kişilerde, doktora danışarak statin grubu ilaçları kullanabilir. Bunlarda belli oranda iyi kolesterol düşüklüğüne iyi gelmektedir. Bir yandan kötü kolesterolü yükseltir, diğer taraftan iyi kolesterolde yükselmeye neden olurlar. Fibrik asit seviyesi yüksek olan kişilerde, fibrik asit türevi kullanırsa iyi kolesterol düşüklüğünde yararlı etkileri oluyor. Düşük kolesterol seviyesini % 5-15 oranında yükseltebiliyor.

Uzm. Dyt. Simge Çıtak

Kolesterol Dost mu Düşman mı?

Doğanın bize sunduğu her besin çok güzel. Hiçbiri diğerinden üstün değil. Her birinin ayrı bir önemi var. Günde 3 yumurta da yemeyin, yumurta yemekten de korkmayın!
Son günlerde ciddi bir kolesterol tartışması yapılıyor. Kardiyologların bir kısmı kolesterol ilaçlarının kullanılması gerektiğini söylerken, diğerleri kolesterolün kötü bir şey olmadığını bu nedenle de ilaç kullanılmaması gerektiğini söylüyorlar. Olan tabii yine insanlara oluyor. Kafalar karışıyor ve doktorlarına olan güvenleri sarsılıyor. Ben kardiyolog değilim ve kolesterol ilacı alınmalı mı, alınmamalı mı, ne zaman alınmalı kararını veremem. Buna konunun uzmanı olan kardiyologlar karar verebilirler. Ancak şunu söyleyebilirim ki, her ilacın bazı etkileri ve yan etkileri olabilir. Her şeyde olduğu gibi nasıl ve ne zaman kullandığımız önemli. Her ilacın yanlış kullanımı, aşırı dozu sakıncalıdır. Tıpkı besinlerde olduğu gibi.
Hep bu hataya düşmüyor muyuz zaten! Hep bir şeyi abartıyoruz. Dünyanın en sağlıklı besinini ilan ediyoruz, bir gün sonra kötüymüş diyoruz. En kötü besin, iki gün sonra aklanıyor. Hepinizin de bildiği gibi buna en iyi örnek yumurta! Bana göre en iyisi, hiçbir şeyi abartmayın. 'Her şeyin azı karar, çoğu zarar' ilkesinden şaşmayın. Yoksa hep çok yanılırsınız.

FORMÜL BASİT: HİÇBİR BESİN ÜSTÜN DEĞİL...

Bizlerin hep bir formül vermesi istenir... Basit, hap gibi; 'şunu ye' ve muhteşem sonuç! Hem zayıflatsın, hem sağlıklı yapsın. Her besin muhteşem dediğimde insanlara gerçekçi gelmiyor. Ama gerçekler basit! Doğanın size sunduğu her besin çok güzel. Hiçbiri diğerinden üstün değil. Her birinin ayrı bir önemi var. Günde 3 yumurta da yemeyin, yumurta yemekten de korkmayın! Herhangi bir sağlık sorunun çözümünde hemen ilaçlara sarılmamak doğru bir düşüncedir. Eğer bunlar yaşam tarzı değişiklikleriyle çözümlenebilecek sorunlarsa, ilaç kullanmadan önce işe yanlışlarınızı düzeltmekle başlamanız daha doğrudur. Kolesterol vücudumuzun ihtiyaç duyduğu, yağa benzeyen fakat tamamen yağ olmayan maddelerdir. Bu maddeler hem vücut tarafından üretilir hem de dışarıdan besin yoluyla alınır. Kandaki kolesterolün yaklaşık yüzde 85'ini vücut kendi üretir, kalanınıysa besinlerden alırız. Kolesterol bazı hormonlar ve tüm hücrelerin yapısında bulunur. Ayrıca yağların emilimini sağlayan safranın bileşiminde yer alır. Ancak kanda kolesterol düzeyinin artması kalp hastalıklarıyla ilişkilidir. Vücudumuzda karaciğer tarafından üretilen kolesterol; et, tavuk, süt, yumurta gibi hayvansal ürünlerde bulunur. Her şeyde olduğu gibi kolesterolün de fazlası zararlıdır.

NASIL DÜŞÜK TUTABİLİRİZ?

Kolesterol yüksekliğinde en önemli etken genetik yapıdır. Genetik yapımıza hiçbir şey yapamayız ama beslenmemizi düzenlemek, ideal vücut ağırlığımızda olmak ve fiziksel hareketimizi artırmak bizim elimizde. En önemlisi, bunları yapmak için sağlığınızın bozulmasını beklemeyin. Şimdi başlayın!

• Beslenmenizin karbonhidrat içeriğinin basit şekerden karşılanmamasına dikkat edin. Rafine şeker tüketimini azaltın. Vücutta, fazla alınan şekerin de kolesterolü olumsuz etkilediği bilinmeli. Bunun yerine kompleks karbonhidratlar tüketin.
• Beslenmenizin günlük toplam yağ miktarı fazla olmamalı. Enerjinin yüzde 25-30'u yağlardan karşılanmalı: bunun da yüzde 10'u doymuş, yüzde 10'u tekli doymamış yağlardan (zeytinyağı), yüzde 10'u çoklu doymamış yağlardan (ayçiçeği, mısırözü, soya yağı ve benzerleri) karşılanmalıdır.
• Posadan zengin yiyecekler tüketin.
• Öğün sayısı artırıldığında kolesterol ve LDL düzeyinin azaldığı görülmüş. Nedeni, insülin salınımı ve karaciğerde kolesterol yapımı azalır.

Ne yemeli?

• En az 2-4 porsiyon tüm sebze ve meyve. Kabuklu yenebilen meyveleri soymayın.
• Haftada en az 2-3 porsiyon fasulye, mercimek, nohut, bezelye gibi baklagiller.
• Soğan, sarımsak tüketiminizi attırın.
• Esmer ekmek, çavdar ekmeği, yulaf, mısır gevreği, bulgur, patates gibi kompleks karbonhidratlar tüketin.
• Yarım veya yağsız süt, yoğurt; günde 3 su bardağından fazla olmamalı.
• Günlük az yağlı peynir 60 gramdan, yağlı peynirse 45 gramdan fazla tüketilmemeli.
• Yağsız tarafından dana eti, tavuk, hindi eti.
• Cevizin omega-3 yağları ve bitkisel sterollerden zengin olması nedeniyle tüketilmelidir. (Ama miktarı abartılmamak şartıyla. Günde 2 ya da 3 adet ceviz yeterlidir)
• Haftada 2-3 kez ızgara veya buğulama balık.

Kolesterolü Azaltacak Beslenme Önerileri

• İşlenmiş et veya kırmızı et yerine, yağsız tavuk eti veya balık eti tercih edin.
• Süt ve süt ürünlerini az yağlı veya yağsız tüketin.
• Asitli içecek, meyve suyu veya unlu mamüller gibi basit karbonhidratlardan uzak durun.
• Kompleks karbonhidratları ve taze ürünleri tercih edin.

Ailenizde yüksek kolesterol, kalp krizi, inme öyküsü bulunuyorsa siz de risk altında olabilirsiniz. Yaşam tarzı da kolesterol düzeyleri üzerinde önemli bir paya sahiptir. Beden kitle indeksinin (BKİ) 30 ve üzerinde olması olarak tanımlanan obezite, yüksek kolesterol için risk faktörüdür. Diyabet de benzer şekilde, atardamarların iç kısmını zedeleyerek kolesterolün buralarda birikmesine neden olur. Sigara da aynı etkide bulunur.

Eğer 20 yaşında veya daha büyükseniz ve herhangi bir kalp sorunu yaşamadıysanız, Amerikan Kalp Derneği her 4 ila 6 ayda bir kolesterol düzeylerinizi kontrol ettirmenizi öneriyor. Hali hazırda bir kalp krizi geçirmişseniz, ailenizde kalp problemleri ya da yüksek kolesterol öyküsü mevcutsa, ne kadar sıklıkla kontrole gitmeniz gerektiğiyle ilgili doktorunuza danışın.

Kolesterol için Stres Önemli mi?

Stres düzeyinin kötü kolesterol üzerine dolaylı yoldan etki ettiğine dair güçlü kanıtlar mevcut. Örneğin; bir çalışmada stresin sağlıksız beslenme alışkanlıkları, fazla kilo gibi yüksek kolesterole sebep olabilecek durumlara yol açtığı belirtiliyor. Bu durum erkeklerde daha çok göze çarpıyor.

Stresi Ve Kolesterolü Azaltmak İçin Egzersiz Önerileri

Haftada 5 gün, 30 dakika egzersiz yapın. Bu sadece evinizi temizlemek bile olabilir.
Küçük hedeflerle başlayın ve keyif aldığınız aktiviteleri programınıza dahil edin.
Eğer rutinden hoşlanıyorsanız belli bir program yapıp ona sadık kalabilirsiniz. Eğer değişiklik arayanlardansanız, sizin için pek çok seçenek mevcut.
90000 kişi üzerinde gerçekleştirilen bir başka çalışma iş hayatında stresli olduğunu ifade eden insanların yüksek kolesterol tanısı alma oranının daha yüksek olduğunu gösterdi.
Bu durum, strese karşı vücudun salgıladığı kortizol isimli hormon dolayısıyla gerçekleşiyor olabilir. Uzun dönem stresten kaynaklanan yüksek kortizol düzeyi stresin kolesterolü yükseltme mekanizmasını açıklayabilir.

Neler Yapabiliriz?

Neyse ki, küçük yaşam tarzı değişiklikleriyle kolesterol düzeyinizi düşürürken stresten de kurtulabilirsiniz.
Egzersiz
Stres ve kolesterol ile mücadele etmenin en iyi yolu düzenli egzersiz yapmak. Amerikan Kalp Derneği her gün 30 dakika yürüyüş öneriyor, ancak aynı zamanda sadece ev temizlemenin bile aynı düzeyde egzersiz yerine geçtiğini belirtiyorlar.
Tabiki spor salonuna gitmek de seçenekler arasında; fakat kusursuz bir vücuda kavuşma hayaliyle kendi üzerinizde baskı yaratmamalısınız. Basit hedeflerle ve kısa çalışmalarla başlayın ve zamanla aktivitenizi arttırın.
Kişiliğinize en uygun egzersiz şeklini bulun. Eğer aynı egzersizi yapınca daha motive hissediyorsanız programa bağlı kalın. Ancak aynı programdan sıkılacağınızı düşünüyorsanız yeni aktiviteler deneyin.
Doğru Beslenme
Daha sağlıklı beslenerek de kolesterol düzeyinizi gözle görülür şekilde etkileyebilirsiniz.
Öncelikle doymuş ve trans yağları alışveriş listenizden çıkararak başlayabilirsiniz. Kırmızı et veya işlenmiş et yerine derisiz tavuk veya balık tercih edin. Tam yağlı süt ve süt ürünleri yerine düşük yağlı veya yağsız olanları tüketin. Tam tahıllıları ve taze ürünleri bol tüketin, basit karbonhidratlardan kaçının.
Diyet yapmayın ve sadece basit ve aşamalı değişiklikler üzerine odaklanın. Bir çalışmada diyet yapmanın ve kalori kısıtlamasının kolesterolü arttıran kortizol üretimi ile ilişkisi olduğu gösterildi.

Kolesterol

Hayvansal kökenli bir steroiddir. İlk kez 1775 yılında insan safra taşından izole edilmiştir, insan safrasında bol miktarda bulunur. Kolesterol yönünden zengin hayvansal gıdalar et, süt ve yumutadır.
Kolesterol, yaşam için gerekli olan mum kıvamında yağımsı bir maddedir. Kolesterol beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur. Vücut, kolesterolü kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir. Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa bu kan damarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına (arteriyoskleroz) yol açar. Arteriyosklerozda damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum gibi maddeler de birikir. Toplumda, arteriyoskleroz için damar sertliği, damar kireçlenmesi gibi ifadeler de kullanılmaktadır.

Damarlar tüm vücutta yaygın olarak bulunur ve kalp, beyin, böbrek gibi organlara kan taşıyarak bu organların görev yapmasını sağlar. Kolesterol, hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin, kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa, göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sorunlar oluşur. Böbrek damarlarında kolesterol birikimi ise yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Kolesterol, yağımsı bir maddedir. Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez. Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez. Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir. Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir.

Değişik tipte lipoproteinler vardır:

• LDL (Low Density Lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein): Kötü huylu kolesteroldür.
• HDL (High Density Lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein): İyi huylu kolesteroldür.
• VLDL, (çok düşük dansiteli lipoprotein): IDL (ara dansiteli lipoprotein) ve şilomikronlar.

Yağ metabolizması bozukluğu olan hastaların yaptırdığı diğer bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür. Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır. Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz arasındaki ilişki, kolesterol kadar belirgin değildir.

Lipoproteinlerin Özellikleri

Lipidlerin plazmada taşınma şekilleridirler.

• Lipoproteinlerdeki protein olan apolipoproteinler (apoproteinler), apo A, apo B, apo C, apo D, apo E gibi adlandırılır.
• Lipoproteinler, elektroforez, ultrasantrifüj, ultrafiltrasyon ve elektron mikroskobik yöntemlerle birbirlerinden ayrılır.
• Ultrasantrifüjdeki yoğunluklarına göre lipoproteinler, şilomikronlar, VLDL, IDL, LDL, HDL, Lp (a) şeklinde alt gruplara ayrılır.
• Lipoproteinler, elektroforezdeki ayrılmalarına göre şilomikronlar (tok kişilerde görülür), p lipoprotein (LDL), pre P lipoprotein (VLDL), a lipoprotein (HDL) şeklinde alt gruplara ayrılır.

Şilomikronlar

Lipoproteinlerin en büyükleri ve dansitesi en küçük olanlarıdır. Yüksek oranda trigliserid içerir.
Şilomikronlar, ince bağırsak epitel hücrelerinin düz endoplazmik retikulumunda sentezlenir ve daha sonra lenf akımına karışarak dolaşıma girerler. Çünkü yemekten sonra bir saat içinde dolaşımdan alınarak kaybolurlar. Şilomikronlar lipoprotein lipaz enziminin etkisiyle yapılarında bulunan trigliseritlerin büyük bir kısmını kaybederler. Geriye kalan küçük şilomikron kısmına, artık şilomikron denir.
Şilomikronlar, diyetteki trigliseridlerin (ekzojen trigliseridler) ince bağırsaktan diğer dokulara taşınması ile ilişkilidirler.

VLDL (çok düşük dansiteli lipoprotein)

Endojen trigliserid bakımından oldukça zengindir. Karaciğerde sentezlenir. Fonksiyonu, karaciğerde sentezlenen trigliserid ve kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşımaktır.
Diyet yakıt olarak gerekenden daha fazla karbohidrat içerirse ve karaciğerde yeteri kadar glikojen varsa karaciğerde endojen trigliseridler oluşur. Endojen trigliseridler, VLDL’lerin yapısına katılır.

VLDL-Kolesterol Tayini:
En doğru ultrasantrifüjle tayin yapılır. Çok hassas sonuç olmamakla bereber formülle de hesaplanır.
VLDL = Total kolesterol - LDL-kolesterol - HDL-kolesterol

LDL (düşük dansiteli lipoprotein)

trigliserid içerikleri çok az, kolesterol ve kolesterol esterlerinden zengin lipoproteinlerdir. Temel apolipoproteinleri ApoB-100’dür. 


VLDL artığı olarak damar içinde sentezlenir.


Ekstrahepatik dokular, LDL’nin ApoB-100’nü tanıyan spesifik yüzey reseptörlerine sahiptir. ApoB-100’ü tanıyan reseptörler, kolesterol ve kolesterol esterlerinin dokular tarafından alınmasına aracılık eder.

Plazmada LDL’nin arttığı durumlarda makrofajlar tarafından reseptör aracısız olarak alınır ve köpük hücreleri oluşur. Köpük hücre oluşumu da ateroskleroza sebep olur.

LDL-Kolesterol Tayini: Hazır kitlerle tayin edilebileceği gibi formüllede hesaplanabilinir.
LDL -Kolesterol =Total kolesterol (TG) - HDL kolesterol
NOT: Serum trigliserit miktarı 400 mg’ın üzerindeyse bu formülle işlem yapılmaz.

HDL (yüksek dansiteli lipoprotein)

dokulardan karaciğere kolesterol taşımaktadır. HDL kitlesinin %50’si protein, %30’u fosfolipid, %20’si kolesteroldür.
HDL’nin artması organizmanın lehine, azalması ise aleyhinedir.
HDL’ler, karaciğerde ve ince bağırsak duvarında sentezlenir. Karaciğerde ve ince bağırsak duvarında sentezlenen HDL, diskoidal şekillidir;
Şilomikron artıkları ve IDL’nin hepatik reseptörleri tarafından tanınmalarını Apo E sağlar.

Kanda Lipoproteinlerinin Arttığı ve Azaldığı Durumlar

Lipoproteinin Arttığı Durumlar

• Hiperlipoproteinemiler
• Miyokart enfarktüsü
• Felçlik
• Koroner arter hastalığı
• Kontrolsüz diabet
• Hipotiroidizm

Lipoproteinin Azaldığı Durumlar

• Hipolipoproteinemiler

Kolesterol Sentezi

Normal kan plazmasında ortalama %200 mg. total kolesterol bulunur. Bunun 2/3'ü ester kolesterol, 1/3'ü serbest kolesterol halindedir. Kan plazmasında kolesterol lipoprotein halinde taşınır. Kolesterol, en çok karaciğerde olmak üzere hemen her dokuda enzimatik reaksiyonlarla sentez edilir. Kolesterolde yağ asitleri gibi asetil - CoA’ dan sentezlenir.

Karaciğer, serbest ve ester kolesterolün başlıca kaynağıdır. Kolesterol karaciğerden özellikle safra ile salgılanır, bağırsaklara geçer ve emilir. Emilen kolesterol lenf ve kan yolu üzerinden karaciğere gelir ve tekrar safra ile salgılanır. Yani, kolesterolün bağırsak karaciğer arası bir dolanımı vardır.
Bazı patolojik hallerde kandaki kolesterol miktarı artar. Bu duruma ,"hiperkolesterolemi", azalmasına ise "hipokolesterolemi" denir. 
Kolesterolün organizmada yıkılışında en önemli yol safra asitlerine dönüşmesidir. Safra asitleri karaciğerde sentezlendikten sonra safra kesesinde depo edilir. Safra ile bağırsağa gelen kolesterolün en büyük kısmı bağırsak hücreleri tarafından emilir; emilmeyen kısmı ise bağırsak bakterileri tarafından indirgenir.
Kolesterol, safra asitlerinin, steroid yapılı cinsiyet hormonlarının, böbrek üstü bezi steroid hormonlarının ve D3 vitamininin ön maddesidir

Kolesterolün Özellikleri

• Beyaz kristalli, tatsız ve kokusuz bir maddedir
• Su, asit ve alkalilerde çözünmez; organik çözücülerde, sıcak alkolde, sıvı ve katı yağlarda çözünür; ayrıca sabun çözeltisinde az, safra tuzu çözeltisinde çok çözünür.
• Elektrik iletkenliği çok azdır
• 3 nolu karbondaki hidroksil grubu, yağ asitleriyle esterleşir ve kolesterol esterlerini oluşturur.

Kolesterolün Arttığı ve Azaldığı Durumlar

Kolesterolün Artmasına Yol Açan Sebepler

• Karaciğer Hastalıkları
• Obstrüktif sarılık
• İnfektif hepatit
• Portal siroz
• Primer bilier siroz
• Karaciğer glikoj en depo hastalığı pankreas hastalıkları
• Kronik hepatit
• D.M.(diabetes mellitus)
• Nefrotik sendrom
• Familyal hiperkolesterolemi
• Hipotiroidi
• İdiopatik hiperkolesterolemi

Kolesterolün Azalmasınına Yol Açan Sebepler

• Ağır karaciğer hasarı
• Akut, subakut karaciğer nekrozu
• Ağır karaciğer konj esyonu
• Terminal portal siroz
• Ağır enfeksiyon hastalıkları
• Son dönem üremik hastalıklar
• Açlık
• Hipertiroidi
• Anemiler
• Ağır sepsisler
• Malabsorbsiyon sendromu
• Hemofili
• İlaçlar 

Kolesterol Biyosentezi

• Endojen kolesterolün %80’i karaciğerde yapılır.
• Senteze iştirak eden enzimler kısmen endoplazmik retikulumda ve kısmen de sitoplazmada yer alır.
• Asetil-CoA bir prekürsördür (ön madde).
• HMG-CoA, mevalonat, izopentenil pirofosfat, squalen kolesterol sentezi sırasında oluşan bazı önemli metabolitlerdir.
• Kolesterol lipoprotein komplekslerinde taşınır.
• Kanda lipidlerin yükselmesi arteriyel damar duvarlarında kolesterol birikimine ve bu yolla da ateroskleroza yol açar.

DEVAMI Lipitler (Yağlar) ve Beslenmedeki Önemi

Kolesterol Metabolizması

• Kolesterol oldukça önemli bir biyolojik moleküldür.
• Membran yapısında önemli rol oynar.
• Steroid hormonların ve safra asitlerinin sentezinde öncül maddedir.
• Diyet kolesterolu ve de novo sentezlenen kolesterol her ikisi de dolaşımda lipoprotein partiküller ile taşınır.
• Hücrelerde kolesteril esterleri şeklinde depolanır.
• Kolesterolun sentezi ve kullanımı sıra dahilinde çok sıkı düzenlenir ki bu şekilde aşırı birikimi ve bedende anormal depolanması önlenir.
• Kolesterolun ve kolesterolden zengin lipoproteinlerin damar çeperinde anormal depolanması klinik önemlidir.
• Birikim atherosclerosis olarak bilinir koroner arter hastalıklarını ifade eder.

Kolesterol Biyosentezi

Kolesterol beş aşamalı bir reaksiyonla asetil~CoA’dan sentezlenir

Kolesterol membranların bir üyesi olup aynı zamanda steroidlerin ve safra tuzlarının ön maddesidir.

Biyosentez karaciğerde (günlük üretimin yaklaşık %10’u) ve bağırsaklarda olur (yaklaşık %15).

• Kolesterol sentezi sitoplazma ve mikrozomlarda olur asetil-CoA’nın iki-karbonlu asetat grubu kullanılır.

Olaylar 5 temel aşamayı kapsar:
1. Asetil-KoA’lar 3-hidroksi-3-metil glutaril-CoA (HMG-CoA)’ya çevrilir
2. HMG-CoA mevalonata çevrilir.
3. Mevalonat izopren esaslı moleküle izopentenil pirofosfata (IPP) çevrilir,
4. IPP squalene çevrilir
5. Squalen kolesterole çevrilir.

Kolesterol sentezinin Düzenlenmesi

• Normal sağlıklı bir yetişkin günde yaklaşık 1 g kolesterol sentezler, ve günde yaklaşık 0,3 g tüketir. Kolesterolun vücutta sabit düzeyi 150 - 200 mg/dL primer olarak de novo sentez düzeyiyle kontrol edilir.
• Kolesterol sentezinin hızı diyetle alınan kolesterol miktarıyla düzenlenir. Diyet ve sentezden gelen kolesterol membran yapımında ve steroid hormonların ve safra asitlerinin yapımında kullanılır. Kolesterolun en büyük kısmı safra asitleri sentezinde kullanılır.
• Kolesterolun hücresel kaynağı üç mekanizma düzeyi ile sağlanır:

1. HMGR aktivitesi ve düzeylerinin regülasyonu
2. Hücre içi serbest kolesterol fazlasının regülasyonu (akil-KoA:kolesterol akiltransferaz, ACAT aktivitesinden gelen)
3. Plazma kolesterol düzeylerinin LDL reseptör-aracılı alım ve HDL-aracılı zıt transport yoluyla regülasyonu.

• HMGR aktivitesinin regülasyonu kolesterol biyosentezinin kontrol düzeyi için esastır. Enzim dört mekanizma tarafından kontrol edilir:

1. feed-back inhibisyon
2. gen basımının kontrolu,
3. enzim yıkımlanması hızı
4. fosforilasyon-defosforilasyon.

İlk üç kontrol mekanizması bizzat kolesterol tarafından yürütülür. Kolesterol HMGR’nin bir feed-back inhibitorü olarak etkir. Sonuncusu HMGR’ın kolesterol-uyarıcı poliubiquitinasyon ve onun proteozomda yıkımlanması (proteolitik yıkımlanma).

• HMGR nin regülasyonu; fosforilasyon ve defosforilasyonun bir sonucu olarak görülen kovalan modifikasyon. Enzim modifiye formda daha çok aktiftir.
• HMGR; AMP-aktive protein kinaz, AMPK ile fosforile olabilir.
• AMPRK bizzat kendisi fosforilasyonla aktive olabilir. AMPK nın fosforilasyonu AMPK kinaz ile katalizlenir.

HMGR aktivitesi ek olarak cAMP sinyal geçidi ile kontrol edilir. cAMP artışı cAMP-bağımlı protein kinaz, PKA aktivitesini açıklar.

• cAMP nin hücreiçi düzeyi hormonal uyarı ile regüle edilir, regulation kolesterol biyosentezinin regülasyonu hormonal kontrol edilir. Insulin cAMP düşüşünü izah eder, ki o dönüşte kolesterol sentezini aktive eder. Alternatif olarak, glukagon ve epinefrin kolesterol sentezini inhibe eder.
• HMGR activitesi üzerinde insulinin uyarıcı ve glukagonun inhibe edici etkisi bu hormonların diğer metabolik geçitlerdeki görevleri üzerine oturur.
• HMGR aktivitesinin uzun süreli kontrolu primer olarak enzimin sentezi ve yıkımının kontrolu esasına dayanır. Kolesterol düzeyi yükseldiğinde HMGR genin basımı düzeyini düşürür. Tersine, düşük kolesterol düzeyleri genin basımını aktive eder. Insulin şu halde HMGR sentezini artırmak suretiyle kolesterol metabolizmasını uzun vadeli düzenler.

Serum kolesterolü düşürücü Stratejiler

1. Düşük kolesterol diyet.
2. Artmış eliminasyon (anyon değiştirici reçinelerin alımı).
3. HMG-CoA redüktaz için yarışmalı inhibitörler.

HMG-CoA redüktaz için kompetitif inhibitörler hiperkolesterolemi sağaltımında kullanılmaktadır.