Dünya Kentleri: Lizbon

Lizbon
Tepelerin üzerine kurulmuş inişli çıkışlı bir şehir Lizbon: Sokakları taş döşeli ve arnavut kaldırımları her yer.

Yazı ve Fotoğraflar:Ayca van Ingen Schenau
Şehri gözlemlemenin en kolay ve romantik yolu kalesine çıkmak; Castelo de São Jorge'dan şehir ayaklarımızın altında uzanıyor...

Kalenin tam arkasında bulunan Alfama semti ise Fado müziğinin yaşadığı mahalle. Minicik bakımsız sokakları, pencerelerinde hava nasıl olursa olsun asılı çamaşırlar, buram buram yemek kokan üç beş masalı meyhaneler, lokantalar...

Havada bir hüzün kokusu, evlerden ve dükkanlardan arada sırada ağlamaklı melodiler yükseliyor, rüzgar bile biraz nazlı esiyor bu dar sokaklarda. İnsan durup dururken buruk bir sevince boğuluyor, nedensiz yere gözlerimiz nemleniyor fakat burada olmaktan da mutluyuz: Saudade dedikleri bu olmalı.

Yolumuzun üzerinde Sè katedrali var. Esasında bir cami varmış burada Arapların zamanında, onlardan ele geçince yerine bu katedral yapılmış. Katedrale bağlı bir manastır kalıntısı var, 13. yüzyıldan kalma. Bugün restorasyonu devam eden bu kalıntının temellerinde Arap sanatının izlerini görmek mümkün. Esasında Alfama semt olarak Araplar zamanında kurulmuş, bu bölgede sıcak su kaynağı olduğu için Araplar buraya Al-hama ismini vermişler. Bu eski ve gizemli semtin eğri büğrü yokuşlarından aşağı bırakınca kendimizi Casa de Fado adı verilen müzeye düşüyor yolumuz. Fado bence hiç de müzelere yakışan bir müzik değil, sokaklarda, salaş meyhanelerde dinlenmelir Fado. Denizlere açılıp uzaklara giden kocaları, sevgilileri anlatır, kavuşamayanları fakat özlemenin buruk tadını da sevenleri... İsmini Latince kader kelimesinden alan bu müzik türü ağlamaklı fakat dikbaşlıdır, Fado söylemek bu yüzden gururlu bir ses gerektirir bu yüzden..
Tramvay ile şehrin bambaşka bir semtine, Belém'e gidiyoruz. Tesadüfen Portekiz izcilerinin 90. yıl kutlamalarına denk gelmişiz ve Belém kulesinin arkasındaki park cıvıl cıvıl izcilerle dolu her yaştan. Belém kulesi (1515-21) en önemli anıtlarından birisi, çünkü Portekiz denizciliğini temsil ediyor ve1775 yılındaki depremden sağlam kalmış nadir yapılardan birisi. Sanki "keşifler tam burada başlar" der gibi Tagus nehrinin kıyısını bekliyor, eskiden nehrin ortasında imiş halbuki.
Belém'in ikinci büyük anıtı ise Jerónimos Katedrali. Vasco da Gama Hindistan yolculuğuna çıkmadan önce bütün gece burada dua etmiş derler. Vasco da Gama'nın keşifleri Portekiz'e o kadar çok para getirmiş ki bu katedralin maliyeti devede kulak kalmış. Katedralde haklı olarak Vasco da Gama ve gezilerini kaleme alan şair yatıyor. Belém'in anlatacağım son anıtı ise Antia Confetitaria de Belém, dolup dolup taşıyor ziyaretçilerle... Pastèis de Belém adındaki minik hamur işi ile ünlü.

Parque das Nações, Marco Polo Alışveriş Merkezi Güneş batınca -bilhassa hafta sonu ise- gençlik Bairro Alto'ya akıyor. Fado barları, kalburüstü restoranlar, her türlü gece hayatı burada. Hava güzelse eğlence sokaklara taşacak, ve mutlaka sabahın ilk ışıklarına kadar sürecek..
Lizbon'da nedense pek gezilmeyen ve bilinmeyen bir müzeden bahsetmek istiyorum: Gulbenkian Müzesi... Türkiye doğumlu olan petrol zengini ve antika meraklısı (yoksa bağımlısı mı desem) Gulbenkian'ın şahsi koleksiyonunun sergilendiği müze Mısır eserleri ile başlıyor: 8. yüzyıldan kalma mısır kedisi bu bölümün en özel parçası. İslam, Uzakdoğu eserleri ve Avrupa sanatı bölümleri görülmeye değer. Türkiye'den çiniler ve Bursa ipeklileri sergileniyor. Böyle bir koleksiyonun tek bir kişiye ait olması imkansız gelse de aynı kişinin kurduğu vakfın bugün Portekiz'de unutulmuş köylerdeki kütüphaneleri finanse ettiğini, kendi opera ve balesi olduğunu gördükten sonra iyice aklım karıştı.

Vasco da Gama'nın mezarı, Jerónimos Katedrali, Belém Tepelerin üzerine kurulu Lizbon'da hayatı kolaylaştırmak için bir yüzyıldır asansörler kullanılıyor bunların kimisi gerçek asansör görüntüsünde olsa da kimisi mini tramvay şeklinde. Asansör Gloria da bunlardan biri Baixa'dan Bairro Alto'ya çıkıyor. Rua Don Pedro V'i izleyerek Principle Real meydanında geliyoruz. Bu şirin yer kentin en rahat mekanlarından birisi. Dev bir şemsiye gibi uzanmış bir ağacın dalları. Altında yaşlılar sohbet ediyor, kağıt oynuyorlar.
Meydanı geride bırakınca biraz daha ilerde Botanik Bahçesi var. Bu yüzyıllık bahçede egzotik çiçekler ve diğer bitki türleri bulunuyor. 2000'den fazlar tür barındıran son derece bakımlı botanik bahçesi üniversiteye ait. Şehrin ortasında egzotik bitkilerle dolu, sessiz bir ortam bulmak şaşırtıcı. Botanik bahçesinden dinlenmiş olarak ayrılıp Praça das Amoreiras'a doğru ilerliyoruz, Bu meydanda şehre su getirmek için yapılmış su kemerlerinin son kısmı var. Meraklısı için bir de su müzesi yapmışlar bu meydanda.

Parque das Nações

Yolumuza ünlü Portekizli şair Fernando Pessoa'nın evi çıkıyor Rua Coelho da Rocha üzerinde. Lizbon aşığı şairin bir de Lizbon için yazdığı turistik rehberi var ki bugünkü rehber kitapların atası sayılır.
Estrela Bazilikasının önünden efsanevi 28 numaralı tramvaya biniyoruz. Bu tramvay Lizbon'un tüm turistik sokaklarını dolaşıyor. Fakat biz Rua Garett'in önünde iniyoruz. Burada şehrin en seçkin mağazaları bulunuyor. Pessoa'nın da bir zamanlar takıldığı Cafe Brasilia da burada.
Sahile doğru ilerliyor, Mercado de Ribeira'ya geliyoruz. Pazar yeri olarak kullanılan bu binanın hesaplı bir restoranı ve güzel pazar manzarası var. Pazar ürünleri egzotik meyveler, tuzlanmış balık, baharatlar, zeytin ve şarküteri ürünlerinden oluşuyor.
Şehrin tek düzayak yeri olan ve bu yüzden benim de burada konaklamayı seçtiğim Baixo "alçak yer" anlamına geliyor. Depremden sonra kurulmuş burası, şehrin tepe muhitlerine asansörlerle bağlanmış. Harekeli fakat düzenli meydanları var Praça dos Resturadores, Praça dom Pedro IV (Rossio) ve Praça da Figueira hep burada. Ayrıca şehrin ticari caddesi Avenida da Liberdade ve turist ofisinin bulunduğu görkemli Praça do Comércio da Baixa'da. Bu semtin sürprizi ise Ginja adı verilen vişneli likörü satan minicik bir dükkan. Minicik bardaklarda sokak ortasında içilen bu likörün tadına diyecek yok.
Lizbon'un en yeni mekanı sayılan Parque das Nações Expo 98'e ev sahipliği yapmak için kurulmuş ve şehre uzak görünse de metro ile çok rahat ulaşılıyor. Metro istasyonundan çıkar çıkmaz dev Vasco da Gama alışveriş merkezi ziyaretçileri karşılıyor. Alışveriş merkezinin arkasındaki fuar alanı Lizbonlulara eğlence alanı olarak hizmet veriyor artık. Ne yazık ki parkın atraksiyonları her geçen gün azalıyor mesela elimdeki rehber kitapta ballandıra ballandıra anlatılan Macau pavyonu, sanal gerçeklik pavyonu artık kapalı. Oceanario hala açık, bilhassa çocuk ziyaretçilere deniz dünyasının sırlarını açmaya devam ediyor.

Amoreiras Alışveriş merkezi, Portekiz şarapları.
Pastèis de Belém, Belém.
Bence Lizbon'un en güzel yanı sürprizleri. Fado şarkıcıları toplanıp ani bir konser verebilirler ya da tesadüfen girdiğiniz çıkmaz sokağın sonundaki evde ünlü fado şarkıcısı Amalia Rodrigues doğmuş olabilir. Olmadık bir sokakta birden burnunuza muhteşem kokular gelebilir hatta başlı başna bir mutfak gezisi yapılabilir bu şehre, ne mi yenir?
Başta balık yemekleri olmak üzere herşey... Bilhassa Alfama'nın minicik lokantalarına oturmanızı tavsiye ederim. Denizci ve balıkçı bir millet olan Portekizliler, balıkmarc yemeklerini "bol kepçe" usulü servis yapıyorlar... Bilhassa Bacalhau denen balık her şekilde hazırlanıyor, pazarlarda dikkat ederseniz bu balığın kurumuş hali satılır. İspanyol mutfağı gibi ağır, Fransız Mutfağı gibi sofistike değildir Portekiz Mutfağı, herkesin bildiği basit malzemelerde yaratıcı ve hafif kombinasyonlar oluştururlar ki yemekten sonra tatlıya kesinlikle yer kalır. Bademden maracuja'ya her meyvenin mousse şeklinde tatlısı mevcut. Ayrıca Pudin adı verilen krem karamel tarzında hazırlanmış tatlı balıkçıları demirbaşı.
Lizbon, tekrar geri geleceğim, bekle beni...

Lizbon Turizm Bilgileri

Lizbon Portekiz'in başkentidir. Tarihi çok eski zamanlara dayanan bir şehir olduğu için bir çok farklı kültürün izlerini taşıyan bir şehirdir. Ancak bu şehirde yaşanan depremler yüzünden bir çok eserini kaybetmiştir.
Balem Kulesi, köprüleri, karışık, dolambaçlı, yokuşlu yoları ve bir çok tepeden oluşan bu şehir için istanbul benzetilmesi yapılmaktadır. En iyisi siz keşfedin, bu benzerliği ya da farklılığı...

Belem Kulesi: Belem Kulesi, istanbul'da bulunan Kız Kulesi benzerinde bir yapıdır. Denizin içinde olan bu yapı, eskiden sefere çıkan denizcileri gözlemleyebilmek için inşa edilmiştir. Belem Kulesi'ni ziyarete gittiğinizde, bu semtte bulunan müzeleri, parkları görmeyi de ihmal etmeyin.

Belem Coach Museum: Bu müze sizi, masal diyarlarına gotürebilecek kadar fantastik bir yer, kraliyet zamanlarında kullanılan faytonların sergilendiği bir müze. Bu müze tam anlamıyla, zenginlik ve ihtişamın o zamanlarda nasıl yaşandığının birer göstergesidir.

Köprüler: Lizbon Tagus Nehri tarafından ikiye ayrılır. Bu nehrin üzerinde iki tane köprü vardır. Bu köprülerin en meşhur olanı ise, 25 Abril Köprüsü'dür. Lizbon'un köprüleri, bir yakayı öbürüne bağlayan bir köprü olmanın dışına çıkıp, Lizbon güzel manzarasına oldukça güzellikler katan bir sembol halini almıştır.

isa Heykeli: Lizbon'da oldukça dikkat çekici yapılardan bir tanesi ise Brezilya'nın Portekiz'e hediye ettiği isa Heykeli'dir. Bu heykel yüksek bir binanın tepesinde bulunuyor. Lizbon'da oldukça meşhur olan asansörlerle bu yüksek binanın en tepesine çıkıyorsunuz. isa heykelinin kollarının arasından bütün Lizbon'u seyre dalıyorsunuz.

Asansör (Elevador): Lizbon'da asansörlerin çok değişik bir yeri vardır. Bu şehirde bulunan asansörler, binaların içinde değil dışında bulunuyor. Ve bu asansörler genellikle turistik amaçlı olarak kullanılır. Şehri en güzel şekilde tepeden seyretmek isteseniz, asansörlere binebilirsiniz. Santa Justa sokağında bulunan 1911 yılında yapılmış olan asansör, Lizbon'da bulunan asansörlerin en meşhurudur.

Oceanarium: Lizbon'da bulunan bu akvaryum, Portekizlilerin denizcilik geçmişine ne kadar sahip çıktıklarının bir göstergesi gibidir adeta. Bu dev akvaryumda bir çok sualtı canlısını bir arada görme şansını elde edebilirsiniz. Okyanus ortadan ikiye ayrılmış, sizde okyanusun içinde yürüyormuşsunuz gibi bir hisse kapılabilirsiniz Oceanarium ziyaret ettiğinizde... hayatınızda hiç görmediğiniz, kadar renkli bir su altı dünyasıyla karşı karşıya kalacaksınız. Bu akvaryumun içinde köpekbalıkları ziyaretçiler tarafından en dikkat çekici bölümlerdir.

Kraliyet sarayı: Yıllar boyunca kralların yazlık mekanları olarak kullanılan bu sarayın dış mimarisi kadar, iç mimarisinde kullanılan çiniler oldukça dikkat çekicidir. Portekiz'de bulunan bir çok yapıda kullanılan çini desenler Lizbon'a ayrı bir özellik katmaktadır.

Jeronimos Manastırı: 1496'da Kral 1. Manuel tarafından yaptırılan bu bina, Lizbon'un simgeleri arasında yer alıyor. Manastır'ın yapımında kullanılan çeşitli mücevherler bu yapıya oldukça zengin bir görüntü kazandırmaktadır.

Yemek

Portekizlerin mutfağı deniz ürünlerinden oluşur. Balıkçılığın oldukça önemli olduğu Portekiz'de başta Lizbon gibi liman şehirleri olmak üzere balığa oldukça önem verirler, sabah kahvaltılarında bile deniz ürünleri ağırlıklı olarak tüketilir.
Portekiz mutfağının bir diğer özelliği ise yemeklerinde baharat ve değişik sosları kullanmalarıdır. Bu soslarda, zeytinyağı başta olmak üzere tereyağı kullanarak yapılır. Yemeklerinde çeşitli yağlar kullanıldığı için Portekiz mutfağının biraz ağır olduğu söylenebilir.


Lizbon'da balığın her çeşidini bulmanız mümkün ne de olsa çok güzel bir liman şehrindesiniz, özellikle balık çeşitlerinden sardalya kızartmasını deneyebilirsiniz. Lizbon'da deniz ürünlerinin sunulduğu bir çok restoran bulabilirsiniz. Özellikle Tagus Nehri kenarında, köprü manzarasına karşı bir çok balık restoranı bulabilirsiniz. Ancak Portekiz'de nerede, ne zaman, hangi sokağın sonunda karşınıza küçük bir balık restoranı çıkacağının belli değildir. iki üç tabure, yanında enfes balık ızgara, birde Fado müziğinin ezgileriyle birleşince Lizbon'da balık yemek ayrı bir keyif oluyor.


Portekiz mutfağından özel bir şeyler yemek isterseniz size ilk önerebileceğimiz yemek; Lizbon usulü ciğer olacaktır. Aslında bu yemeğin bizim bildiğimiz ciğer sote yemeğinden pek bir farkı yok. Lizbon'da bu yemeğin içine, defne yaprağı sarımsak gibi baharatlar katılarak yapılıyor, Lizbon usulü ciğerin en büyük özelliği ise, içine katılan porto şarabıdır. Portekiz'de yiyeceğiniz bir çok yemeğin içinde porto şarabının lezzetini bulabilirsiniz.


Ve tabii ki de pasta, kek, poğaça gibi pastane ürünleri Lizbon'da oldukça meşhur olan lezzetler arasında yer alıyor. Lizbon'da en meşhur caddelerinden, en sıradan ara sokaklarına kadar bir çok yerde bulunan pastanelerde yeni pişmiş keklerin kokusu sizi içine çekecektir.

Alışveriş

Lizbon'da alışveriş yapmak için bir çok seçeneğiniz mevcut ancak, Lizbon'da alışveriş için mistik bir hava değişik yerler, meydanlara kurulan pazarlar bulmanız pek mümkün değil. Onun yerine büyük alışveriş merkezleri, ünlü caddelerine açılmış olan butikler bulunmaktadır.
Özellikle Santa Catarina Caddesi Lzibon'a gelen bir çok ziyaretçinin oldukça ilgisini çeken yerlerden bir tanesidir. Burada sıra sıra bir çok butik ve mağaza bulunmaktadır. Büyük alışveriş merkezlerinden en meşhur olanlarından bir tanesi ise, Marco Polo Alışveriş Merkezidir. Bu alışveriş merkezinde aradığınız bir çok mağazayı bir arada bulabilme şansınız var.


Lizbon gezinizi size en güzel şekilde hatırlatacak ve sevdiklerinize bu şehirden hatıra olarak gotürebileceğiniz hediyelerin ilk başında Porto şarapları geliyor. Bu şaraplardan bir şişe alıp ülkenize gotürmeniz hem size Lizbon'da geçirdiğiniz keyifli gecelerinizi hatırlatacak, hem de arkadaşlarınıza değişik bir tat tattırmış olmanın keyfini yalatacaktır. Şarapların dışında ise, çinilerden yapılmış olan tabak çanak gibi objeler satın alabileceğiniz diğer ürünlerin arsında yer alıyor.

Eğlence

Lizbon'da gece hayatı genellikle Liman bölgesinde bulunan restoranlarda yaşanır. Portekiz'in yöresel müziği olan Fado müziğinin en güzel ezgilerini burada duyabilirsiniz. Bu yöresel ezgilerin dışında Lizbon'da dünya standartlarında bir çok bar ve gece kulübü bulabilirsiniz. Bu mekanlarda caz dan popüler müziğe kadar her tür müziği dinleme şansına sahipsiniz.

Ancak Lizbon'da tabii ki de, eğlence Fado gecelerinde yaşanır. Fado müziği biraz acıklı ezgilere sahiptir. Fado'nun kelime olarak "kader" anlamına gelmektedir. Bu müzikte özlem ve hasret duyguları vardır. Gidip gelmeyen sevgiliye, deniz yolculuğuna çıkıp dönmeyen eşler için söylenen hüzünlü bir müziktir. Fado müzikleri ne kadar hüzünlü olsa da, bu müzikler eşliğinde yapılan eğlenceler oldukça keyifli geçmektedir. Lizbon'da gece hayatında en çok tüketeceğiz içecek ise, dünyaca ünlü Porto şaraplarıdır.

Ulaşım

Lizbon'da ulaşım denildiği zaman akla ilk gelen şehirde bulunan sarı tramvaylardır. Bu tramvaylarla bir yerden bir yere ulaşımın dışında, ayrıca keyifli bir şehir turu atmanız mümkündür. Bu şehre gelen bir çok ziyaretçinin oldukça ilgisini çeken bu tramvaylar özellikle dik yokuşları bulunan Lizbon sokaklarında, yamaçları çıkmak için en kolay yoldur.


Lizbon'da ayrıca güzel bir metro sistemi vardır. Otobüslerde geceleri geç saatlere kadar çalışır. Eğer, taksi seçeneğini kullanmak isterseniz taksiciler size ufak bir şehir turu attırabilirler ancak, çok pahalı bir şehir olmayan Lizbon'da bu durum çokta keyfinizi kaçırmayacaktır.

Lizbon
Portekiz'in başkenti ve en büyük kentidir. Tajo Irmağı'nın Atlas Okyanusu'na döküldüğü geniş koyun kıyısında, denizden 14 km içerde yükselen iki tepenin yamaçların­da kuruludur. Lizbon tarihsel yapıları ve sayısız parklarıyla Avrupa'nın en güzel kent­lerinden biridir. En sonuncusu 1755'te gerçekleşen korkunç depremler güneydoğudaki Alfama semti dı­şında eski kentin tümünü yıkıntıya dönüştür­dü. Alfama'daki labirent benzeri dar ve do­lambaçlı sokaklar, basamak basamak yükse­lerek kentin ilk kurulduğu tepede Magripliler'ce yapılmış olan kaleye çıkar. Kalenin hemen aşağısında 12. yüzyıldan kalma bir katedral yer alır. Büyük bölümü yeniden yapılan bu katedralde Lizbon'un koruyucusu sayılan St. Vincent'in mezarı bulunmaktadır. Efsaneye göre St. Vincent, iki kuzgunun kı­lavuzluk ettiği bir gemiyle Lizbon'a gelmiş­tir.

Modern Lizbon'un dümdüz uzanan cadde­lerinin iki kenarında çok katlı beyaz yapılar yükselir. En işlek caddesi genişliği 100 metre­yi bulan iki yanı ağaçlı Avenida da Liberdade'dir (Özgürlük Caddesi). Kentte ayrıca pek çok park ve bahçe vardır. Lizbon 18. yüzyılda depremden sonra yeniden kurulurken, ticaret ve sanayi kuruluşları ayrı ayrı caddelerde yer aldı. Bunlardan ikisi olan Rua da Prata (Gümüş Caddesi) ve Rua Aurea (Altın Cad­de) bugün de gümüş ve altın takıların yapılıp satıldığı kuyumcu dükkânlarıyla dikkati çe­ker. Lizbon'daki hastanelerin, okulların, spor alanlarının ve resmi yapıların çoğu kentin kuzey kesimindedir. Kentte zengin müzeler vardır. Bunlardan biri krallık faytonlarının, binek arabalarının ve tahtırevanların sergilen­diği Araba Müzesi'dir. Bir başka müzede ise ince işçiliğiyle hayranlık uyandıran altın ve gümüş eşya bulunmaktadır. Lizbon'un banli­yösü Belem'de, ünlü kâşif Vasco da Gama'nın Hindistan seferine çıktığı yerde yapılan kilise ve manastır Portekiz'in en güzel dinsel yapıları arasındadır.

Lizbon'da kullanılan su, kente iki büyük sukemeriyle ulaşır. Bunlardan biri, yükseklik­leri 60 metreyi geçen 35 kemeriyle Alcantara vadisinden geçer. Kent önemli bir demiryolu merkezidir. Portekiz'in ticaretinin yarıdan fazlası Lizbon limanından yapılır. Dışarıya satılan ürünler arasında kereste, mantar, zey­tinyağı, şarap ve konserve balık sayılabilir. Dışarıdan,kömür, petrol, ham pamuk ve tahıl alınır.

Lizbon İÖ 3. yüzyıl ile İS 5. yüzyıl arasında Roma egemenliğinde kaldı. Bundan sonra 8. yüzyılda kenti ele geçiren Magripliler'in ege­menliği 400 yıldan fazla sürdü. Lizbon'un önemi 15. yüzyılda Hindistan ve Amerika denizyollarının keşfedilmesiyle arttı. 1588'de İngiltere'nin fethine hazırlanan güçlü Armada (İspanyol donanması) Lizbon'dan yola çık­mıştı. Lizbon'un nüfusu 829.600'dür (1986).