Dünya Kentleri: Dakka
VIP VIP Üye
Dakka
MsXLabs.org & Temel Britannica
Dakka’nın kelime anlamı “saklı” demek. Bölgede yaygın olan dhak ağaçlarından kaynaklı olduğu düşünülse de Dakka kelimesinin 16. yüzyıla ait olan Dhakeswari tapınağından geldiği de söyleniyor.
Dakka, ticari stratejik konumunun önceden dünyanın en büyük elyaf üretimi günümüzde de Bangladeş’in siyasi, eğitimsel, ticari ve endüstriyel merkezüssü olan Bengal Bölgesi’nin nehir örgüsünün tam ortasında olması ile bölgenin en önemli şehridir.
Buriganga Nehri’nin kuzey sırasında yerleşen Dakka, nehir ve sulak alanlarla çerçevlenmiş bir adadır. Diğer yönlerde verimli arazilerin sel tehditi altında olmasından dolayı Dakka gün geçtikçe kuzeye doğru büyüme gösteriyor. Dakka’da devam eden nüfüs artışı, insanların güvenilmez, deniz seviyesine yakın yerleşim alanlarında yapılaşmasına yönlendiriyor.
Dakka, Hindistan’ın bağımsızlık savaşında modern kentsel görünüşü ile büyük rol oynuyor. Tarihsel olarak bakıldığında aslında Dakka, İslam düşüncesinin oluşumunda Bengal milliyetçi düşüncesinden Pakistanın sıyrılmasında ve Bangladeş’in bağımsızlığının yaratılmasında öncülük yapmasıyla çelişkili siyasi yönlenme çalışmasıdır.
Dakka ve Kalküta, modern Bengal Bölgesi’nin ruhuyla kıtasal değişimin 19 yüzyıldan itibaren başlangıcıyla iki şehrin hikayesi rollerini oyunun sonuna kadar götürüyor. Bazı İngiliz teşvikleriyle beraber kendini Kalküta kendini yenilerken İslam kültürünün taşıyıcısı olan Dakka, İngilizler’in Bengal Bölgesi’nde varoluşu ve Hindistan seçkinlerinin yerleşim yeri olarak kendisi seçmesiyle bir çok proje ile görülmeye değer bir nitelik kazandı. Bengal bölgesi 1905 yılında bölünme yaşadı. Bekleyen bağımsız Hindistan hareketi Dakka’nın Doğu Bengal’in merkezi olmasıyla beraber tetiklendi. 1906 yılında ilk siyasi Müslüman partisi Dakka’da köklenmeye başladı. Muhammed Ali Cinnah’ın liderliğindeki parti Müslüman halkın bölünmesi üzerine bulunduğu tartışmalar 1947 yılında Hindistan’ın İngiliz sömürgesinden kurtulmasına kadar devam etti. Dakka, federal iktidarın merkezi olan Batı Pakistan’la 1.600 km uzaklıkta oluşuyla taşralı bir görünüşe sahip.
1950’li ve 1960’lı yıllar boyunca Batı ve Doğu Pakistan arasındaki siyasi ve kültürel anlaşmazlıklar bölgenin doğusunda laik milliyetçi hareketlerin oluşmasına sebebiyet verdi ve 1971 yılında 9 ay boyunca süren Ulusal Bangladeş Savaşı’ndan sonra Dhaka, Bangladeş’in başkenti oldu.
Birçok Dakka...
Dakka, birçok metropolitan şehir gibi hem başkent yönetimi hem de toprak kaygısı yüzünden sosyal ve mekansal çeşitlilik gösteriyor.
Kentsel ölçekte Dakka’yı tanımlayan herbiri farklı sosyal, ekonomik ve çevresel değeri temsil eden 6 morfoloji var.
1) Eski Kent
Özgün dokusu, itiş kakış yapılarıyla, dar rüzgarlı sokaklarıyla ve özellikle mohollarıyla- sosyal bir uyum içerisinde oluşmuş özel mekanlarıyla tanımlanan geneleneksel mahalle -Buriganga Nehri kıyılarında gelişmiştir. Eski kent adeta bağlantı noktalarından koparak, öz yapısını, hızla ilerleyen ticarileşme, yoğunlaşma ve sosyal apartmanlar gibi yabancı yapı tipolojilerinin kabulü karşısında koruyamamaktadır.
2) Sözde Kolonisel Semt
Yeni hükümete ait olan bu bölgede,1900’lerden bu güne, İngilizler tarafından yapılan kültürel, kurumsal, bungalov tipi yapılar ve bahçe tipolojileri, nehirden kopuşun ilk adımları.
3) Menzil - 1947 Gelişmeleri
Şehir planlamasında, ikamete mahsus alanların, ticari ve kurumsal büyümeye uygun boşlukların, genelde eksikleriyle yüz kızartıcı şekilde planlanıp düzenlendiği dönem.
4) Milli Parlemento Binası
Sherebanglanagar olarak bilinen bu kompleks, Amerikalı mimar Louis Kahn'ın tasarımı ile, halka açık olmayan hükümet binası ve şehre ait olan karmaşık bir yapının üçgensel kent peyzajda ifade buluşu. Sherebanglanagar’ın inşaası Dakka kentine hem sivil hem de ekonomik olarak yeni bir enerji verdiği gibi büyüyen kent ile Dakka’nın eski yerleşkeleriyle ilişkiyi sağlamlaştıran kentsel bir bağ görevi görmüş.
5) Kısmen Planlanmış Kent
Bu son derece büyük, gelişimi kısmen planlanmış ya da planlanmamış biçimsiz alanlar genellikle yetersiz altyapıları ile şehir plancıların, kentin artan demografik ve ekonomik baskılarına bağlı başarısızlıklarının göstergesi.
Kent için son derece hayati olduğu halde görünmeyen ve tanımlanmamış, Dakka sınırları dışına taşan bir tane daha morfoloji var. Son birim, diğer 5 yapıtaşı ile son derece bağıntılı. Demiryolları, yaya kaldırımları ve su bendleri boyunca uzanan, göçlerle, serserileriyle ve genelde planlamanın dışında kalan insanlarıyla genişleyen, barınma morfolojisi.
Barınma bir kentin adeta dokuması. Konutlaşma, nasıl tanımlanıyor ve tasarlanıyorsa sonunda tüm şehir öyle görülecektir ya da tam tersi olarak da ifade edilebilir. Konutlaşma sadece sayısal ya da mali bir konu değil, kişilerin bireysel hayat standardına ve büyük ölçekte kentin yaşam kalitesine hitap eder. Ve şu an barınma Dakka’nın en büyük başarısızlığı.
Dakka’nın kaotik durumu, son derece çeşitlilik gösteren halka uygun, büyük ölçekli ikamete ayrılmış modellerin eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Hem finansal hem de sosyal kaynakları Dakka ile benzerlik gösteren Yeni Delhi ve Karaçi’de durum farklı, Bangladeş’in başkentinin, hükümeti ve kurum çalışanlarını besleyen toplu konut sektörünün, kentsel yaşam adına geliştirdiği yenilikçi örnekleri yoktur. Sosyal ve “modern” planlama stratejilerini kullanacak olan toplu konut tasarılarında, değişen kültürel ve sosyal etmenlere gereken önem gösterilmemiş. Daha da önemlisi Dakka’nın sınırlı ve az bütçesi konutlaşma planlamaları için tamamen yoksayılmış.
Kısaca, konut ve kent plancıları Dakka halkı için yeni kent koşulları sağlama konusunda yetersiz kalmışl. Uzmanlar hala 2 modası geçmiş ve şüpheli model üzerinde bocalamaktalar: Bağımsız-bungalov tipli müstakil konutlar ve apartmanlar. Bu tip “planlama” stratejileri, genelde tarımsal alanlardan alınan ve herhangi bir yapılaşma için fazlaca düşünülmeden sayısal olarak parsellere bölünen arazi paylaştırmalarını kapsamaktadır.
Nitekim, Dakka kademeli bir gerileme göstermiştir. Bu, moholla düşüncesinin çöküşünde ve sağladıkları kentsel birleşmede son derece açık olarak görülmektedir. Erken mohollaların, sokak ağlarının, kamusal boşlukların ve belirli bir konut tipinin uzaysal matrisi sosyal bir bağ ve uyum oluşturmasına izin vermekte. Şimdi Dakka parçalara ayrılmış, kendi kapalı duvarları ile sınırladıkları evlerinde yaşayan ev sahiplerine dağıtılmış bir kent halini almış. Şehirdeki en büyük yatırımın duvarlara ve parmaklıklara ayrılması oldukça tuhaf bir durum.
Neden morfoloji sorusu bu kadar önemlidir? Bangladeş’deki diğer çağdaş şehirsel paradigmaların yokluğunda, Dakka kenti ülke için eşi olmayan yegane örnektir. Ülkenin bütün küçük şehirleri, köşe ve bucakları bu kent canavarını taklit etmek istemektedir.
MsXLabs.org & Temel Britannica
Sponsorlu Bağlantılar
11 milyonu aşkın nüfusuyla dünyanın en kalabalık şehirleri arasında yer alır. Dakka camilerin şehri olarakta bilinir. Dakka Dünya Bankası'nın raporuna göre, dünyanın en hızlı büyüyen kentidir.
Dakka, Bangladeş'in başkentidir. Denizden 100 km içeride, Ganj ve Brahmaputra ırmaklarının oluşturduğu delta üzerinde yer alır.Dakka, Büyük Ganj Nehri üzerindeki son kalan büyük kentsel duraklardan biri. Bengal deltası üzerine yerleşmiş olan Dakka şaşılacak derecede karmaşık hatları olan nehir ve kanallar arasında bulunuyor. Bangladeş’in de başkenti olan şehir 1999 nüfus sayımlarına göre 9,4 milyon popülasyona sahipliğiyle dünyanın en yoğun kentleri arasında.
Dakka, Moğol ve İslam döneminden kalma tarihsel yapılarıyla, çok eski bir kenttir. 1678'te yapımına başlanan Lal Bagh Kalesi, büyük bir kervansaray olan Bara Katra ve ilki 1456'da yapılmış olan 700'ü aşkın cami kentin önemli tarihsel yapılarıdır. 17. yüzyılda Bengal'in başkenti ve büyük bir ticaret merkezi olan Dakka İngiliz, Fransız ve Hollandalı tüccarların uğrak yeriydi.
18. ve 19. yüzyıllarda Dakka'nın ticaret merkezi olmasında önemli rol oynayan, yumuşak bir pamuklu dokuma olan muslin sanayisi gerileyince kent önemini yitirdi. 1905–1912 arasında Doğu Bengal ve Assam'ın, 1947'de Doğu Bengal'in, 1956'da da Doğu Pakistan'ın başkenti oldu. 1971'de Doğu Pakistan'ın parçalanması sırasındaki bağımsızlık savaşında büyük bir yıkıma uğradı. Savaştan sonra yeni Bangladeş devletinin başkenti oldu.
Kentte Dakka Üniversitesi, birçok yüksekokul, bir havaalanı ve çok sayıda otel vardır. Dakka'nın modern yapıları kent merkezine 1,5 km uzaklıkta, Ramna adlı parkın çevresinde yer alır. Dakka, 16 km güneyindeki ırmak limanı Narayanganj ile birlikte ülkenin en büyük sanayi merkezidir. Başlıca sanayi ürünleri jüt, pamuk ve pirinçtir. Ayrıca, bu bölgede nakış işi ve gümüş işçiliği gibi geleneksel el sanatlarının yanı sıra dokuma, çorap, kibrit, sabun ve cam sanayileri vardır. Muslin dokumacılığı bugün de sürdürülmektedir.
Dakka’nın kelime anlamı “saklı” demek. Bölgede yaygın olan dhak ağaçlarından kaynaklı olduğu düşünülse de Dakka kelimesinin 16. yüzyıla ait olan Dhakeswari tapınağından geldiği de söyleniyor.
Dakka, ticari stratejik konumunun önceden dünyanın en büyük elyaf üretimi günümüzde de Bangladeş’in siyasi, eğitimsel, ticari ve endüstriyel merkezüssü olan Bengal Bölgesi’nin nehir örgüsünün tam ortasında olması ile bölgenin en önemli şehridir.
Buriganga Nehri’nin kuzey sırasında yerleşen Dakka, nehir ve sulak alanlarla çerçevlenmiş bir adadır. Diğer yönlerde verimli arazilerin sel tehditi altında olmasından dolayı Dakka gün geçtikçe kuzeye doğru büyüme gösteriyor. Dakka’da devam eden nüfüs artışı, insanların güvenilmez, deniz seviyesine yakın yerleşim alanlarında yapılaşmasına yönlendiriyor.
Dakka, Hindistan’ın bağımsızlık savaşında modern kentsel görünüşü ile büyük rol oynuyor. Tarihsel olarak bakıldığında aslında Dakka, İslam düşüncesinin oluşumunda Bengal milliyetçi düşüncesinden Pakistanın sıyrılmasında ve Bangladeş’in bağımsızlığının yaratılmasında öncülük yapmasıyla çelişkili siyasi yönlenme çalışmasıdır.
Dakka ve Kalküta, modern Bengal Bölgesi’nin ruhuyla kıtasal değişimin 19 yüzyıldan itibaren başlangıcıyla iki şehrin hikayesi rollerini oyunun sonuna kadar götürüyor. Bazı İngiliz teşvikleriyle beraber kendini Kalküta kendini yenilerken İslam kültürünün taşıyıcısı olan Dakka, İngilizler’in Bengal Bölgesi’nde varoluşu ve Hindistan seçkinlerinin yerleşim yeri olarak kendisi seçmesiyle bir çok proje ile görülmeye değer bir nitelik kazandı. Bengal bölgesi 1905 yılında bölünme yaşadı. Bekleyen bağımsız Hindistan hareketi Dakka’nın Doğu Bengal’in merkezi olmasıyla beraber tetiklendi. 1906 yılında ilk siyasi Müslüman partisi Dakka’da köklenmeye başladı. Muhammed Ali Cinnah’ın liderliğindeki parti Müslüman halkın bölünmesi üzerine bulunduğu tartışmalar 1947 yılında Hindistan’ın İngiliz sömürgesinden kurtulmasına kadar devam etti. Dakka, federal iktidarın merkezi olan Batı Pakistan’la 1.600 km uzaklıkta oluşuyla taşralı bir görünüşe sahip.
1950’li ve 1960’lı yıllar boyunca Batı ve Doğu Pakistan arasındaki siyasi ve kültürel anlaşmazlıklar bölgenin doğusunda laik milliyetçi hareketlerin oluşmasına sebebiyet verdi ve 1971 yılında 9 ay boyunca süren Ulusal Bangladeş Savaşı’ndan sonra Dhaka, Bangladeş’in başkenti oldu.
Birçok Dakka...
Dakka, birçok metropolitan şehir gibi hem başkent yönetimi hem de toprak kaygısı yüzünden sosyal ve mekansal çeşitlilik gösteriyor.
Kentsel ölçekte Dakka’yı tanımlayan herbiri farklı sosyal, ekonomik ve çevresel değeri temsil eden 6 morfoloji var.
1) Eski Kent
Özgün dokusu, itiş kakış yapılarıyla, dar rüzgarlı sokaklarıyla ve özellikle mohollarıyla- sosyal bir uyum içerisinde oluşmuş özel mekanlarıyla tanımlanan geneleneksel mahalle -Buriganga Nehri kıyılarında gelişmiştir. Eski kent adeta bağlantı noktalarından koparak, öz yapısını, hızla ilerleyen ticarileşme, yoğunlaşma ve sosyal apartmanlar gibi yabancı yapı tipolojilerinin kabulü karşısında koruyamamaktadır.
2) Sözde Kolonisel Semt
Yeni hükümete ait olan bu bölgede,1900’lerden bu güne, İngilizler tarafından yapılan kültürel, kurumsal, bungalov tipi yapılar ve bahçe tipolojileri, nehirden kopuşun ilk adımları.
3) Menzil - 1947 Gelişmeleri
Şehir planlamasında, ikamete mahsus alanların, ticari ve kurumsal büyümeye uygun boşlukların, genelde eksikleriyle yüz kızartıcı şekilde planlanıp düzenlendiği dönem.
4) Milli Parlemento Binası
Sherebanglanagar olarak bilinen bu kompleks, Amerikalı mimar Louis Kahn'ın tasarımı ile, halka açık olmayan hükümet binası ve şehre ait olan karmaşık bir yapının üçgensel kent peyzajda ifade buluşu. Sherebanglanagar’ın inşaası Dakka kentine hem sivil hem de ekonomik olarak yeni bir enerji verdiği gibi büyüyen kent ile Dakka’nın eski yerleşkeleriyle ilişkiyi sağlamlaştıran kentsel bir bağ görevi görmüş.
5) Kısmen Planlanmış Kent
Bu son derece büyük, gelişimi kısmen planlanmış ya da planlanmamış biçimsiz alanlar genellikle yetersiz altyapıları ile şehir plancıların, kentin artan demografik ve ekonomik baskılarına bağlı başarısızlıklarının göstergesi.
Kent için son derece hayati olduğu halde görünmeyen ve tanımlanmamış, Dakka sınırları dışına taşan bir tane daha morfoloji var. Son birim, diğer 5 yapıtaşı ile son derece bağıntılı. Demiryolları, yaya kaldırımları ve su bendleri boyunca uzanan, göçlerle, serserileriyle ve genelde planlamanın dışında kalan insanlarıyla genişleyen, barınma morfolojisi.
Barınma bir kentin adeta dokuması. Konutlaşma, nasıl tanımlanıyor ve tasarlanıyorsa sonunda tüm şehir öyle görülecektir ya da tam tersi olarak da ifade edilebilir. Konutlaşma sadece sayısal ya da mali bir konu değil, kişilerin bireysel hayat standardına ve büyük ölçekte kentin yaşam kalitesine hitap eder. Ve şu an barınma Dakka’nın en büyük başarısızlığı.
Dakka’nın kaotik durumu, son derece çeşitlilik gösteren halka uygun, büyük ölçekli ikamete ayrılmış modellerin eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Hem finansal hem de sosyal kaynakları Dakka ile benzerlik gösteren Yeni Delhi ve Karaçi’de durum farklı, Bangladeş’in başkentinin, hükümeti ve kurum çalışanlarını besleyen toplu konut sektörünün, kentsel yaşam adına geliştirdiği yenilikçi örnekleri yoktur. Sosyal ve “modern” planlama stratejilerini kullanacak olan toplu konut tasarılarında, değişen kültürel ve sosyal etmenlere gereken önem gösterilmemiş. Daha da önemlisi Dakka’nın sınırlı ve az bütçesi konutlaşma planlamaları için tamamen yoksayılmış.
Kısaca, konut ve kent plancıları Dakka halkı için yeni kent koşulları sağlama konusunda yetersiz kalmışl. Uzmanlar hala 2 modası geçmiş ve şüpheli model üzerinde bocalamaktalar: Bağımsız-bungalov tipli müstakil konutlar ve apartmanlar. Bu tip “planlama” stratejileri, genelde tarımsal alanlardan alınan ve herhangi bir yapılaşma için fazlaca düşünülmeden sayısal olarak parsellere bölünen arazi paylaştırmalarını kapsamaktadır.
Nitekim, Dakka kademeli bir gerileme göstermiştir. Bu, moholla düşüncesinin çöküşünde ve sağladıkları kentsel birleşmede son derece açık olarak görülmektedir. Erken mohollaların, sokak ağlarının, kamusal boşlukların ve belirli bir konut tipinin uzaysal matrisi sosyal bir bağ ve uyum oluşturmasına izin vermekte. Şimdi Dakka parçalara ayrılmış, kendi kapalı duvarları ile sınırladıkları evlerinde yaşayan ev sahiplerine dağıtılmış bir kent halini almış. Şehirdeki en büyük yatırımın duvarlara ve parmaklıklara ayrılması oldukça tuhaf bir durum.
Neden morfoloji sorusu bu kadar önemlidir? Bangladeş’deki diğer çağdaş şehirsel paradigmaların yokluğunda, Dakka kenti ülke için eşi olmayan yegane örnektir. Ülkenin bütün küçük şehirleri, köşe ve bucakları bu kent canavarını taklit etmek istemektedir.
- Alıntıdır -
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
