Azerbaycan Devlet Başkanları

Ebulfez Elçibey



Ebulfez Elçibey, (d. 24 Haziran 1938, Nahçıvan - ö. 22 Ağustos 2000, Ankara) Azerbaycan Türk'ü siyaset adamı, Azerbaycan'ın 2. cumhurbaşkanıdır.
Gerçek adı Ebulfez Aliyev olan Elçibey Nahçıvan’in Keleki köyünde doğdu. Babası Güney Azerbaycandan Kadirkulu Bey ve annesi Anadoluda doğmuş ve Keleki'ye göç etmiş Mehrinisa Hanım'dır. Babası 1943 yılında İkinci Dünya Savaşı'na katılmış ve bir daha kendisinden haber alınamamıştır. İlköğrenimini ve liseyi Nahçıvan'da zor şartlar altında tamamlamıştır. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi'ne girmiş ve doğubilimi okumuştur. Öğrencilik yıllarında Azerbaycan tarihini ve Azerbaycan inkılabı tarihini öğreten dernekler kurmuştur. Sovyetler Birliği'nin dağılacağını 1970'lerde öngörmüş ve halkının bu duruma hazırlıklı olması için çalışmıştır. Azerbaycan'ın Rus İmparatorluğu içinde bir sömürge olduğuna ve elbet birgün bağımsız, demokratik bir cumhuriyet olacağına inanmıştır. Kendisini "ben Atatürk'ün askeriyim" diye tabir etmiş ve Atatürk'ten, Gandhi'den ve 1918-1920 yıllarında kurulmuş doğunun ilk cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurucusu Mehmet Emin Resulzade'den etkilenmiştir. Kuzey ve Güney Azerbaycan'ın mutlaka birleşmesi ve Dağıstan'a, Gürcistan'a ve Ermenistan'a verilen Türk topraklarının tekrar Azerbaycana geri verilmesini savunmuştur. "Turan'ın yolu birleşik Azerbaycan'dan geçer." diyordu.
Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesinin içinde yer alan Elçibey, 1975'te siyasi faaliyetleri yüzünden Sovyetler tarafından 1 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. KGB zindanlarında ve taş ocaklarında çok ağır şartlar içinde kaldı. Serbest kaldıktan sonra, 1977'den itibaren, Azerbaycan İlimler Akademisi'nde el yazmaları enstitüsünde görev yaptı. Görevi sırasında da bağımsızlık çalışmalarına devam etmiştir.
1989'da Azerbaycan Halk Cephesi'ni kurdu ve başkanı seçildi. Ermeni saldırılarını püskürtmeye ve Sovyetler'den Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasına çalışan Elçibey, 1991’de SSCB’nin dağılması ile bağımsızlığını kazanan Azerbaycan’ın 7 Haziran 1992’de ikinci Cumhurbaşkanı olarak seçildi.
Cumhurbaşkanlığı döneminde Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçilmiş, devlet dili olarak Türkçe kabul edilmiştir. Milli ordu kurulmuş ve Ermenilerle mücadeleye devam edilmiştir. 200 yıldır Azerbaycan'da bulunan Rus askerlerini kansız bir şekilde Azerbaycan'dan çıkartmıştır. İçeride çıkan çeşitli isyanlarla mücadele etmiştir. Cumhurbaşkanlığı süresinde iki kez Türkiye'ye gelmiştir.
Cephedeki yanlış uygulamalardan ve yenilgilerden ötürü cephe komutanı Suret Hüseyinov'u görevden almıştır. Fakat Rusya'nın Azerbaycan'ı terk ederken silahlarını Suret Hüseyinov'a vermesi, İran ve Rusya'nın planlarıyla Suret Hüseyinov, Azerbaycan'ın 2. büyük şehri Gence'yi 1993’te işgal ederek ayaklanma başlatmıştır. Kardeş kanının akmasını istemeyen Elçibey, İran ve Rus gizli servislerinin Bakü'de terör olayları yapacağını öğrenmiş ve gizlice uçakla Nahçıvan'a gitmiş ve sonunda cumhurbaşkanlığını bırakmak zorunda kalmıştır. Tam 4 yıl 4 ay sonra Bakü'ye geri dönmüş ve Azerbaycan muhalefetine katılmıştır. Bütöv Azerbaycan Birliği'ni kurarak çalışmalarını Kuzey ile Güney Azerbaycan'ın birleşmesine yoğunlaştırmıştır. Elçibey 22 Ağustos 2000’de 62 yaşında prostat tümörü nedeni ile tedavi gördüğü, çok sevdiği Türkiye'sinin başkenti Ankara'da vefat etti.

Haydar Aliyev




Haydar Ali Rıza oğlu Aliyev (d. 10 Mayıs 1923, ö. 12 Aralık 2003) Azerbaycan Türkü devlet adamı. Azerbaycan'ın 3.Cumhurbaşkanı.
Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyetinde doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesi'ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü, Mimarlık Fakültesin'nden mezun olmuştur. 1957de ise , Azerbaycan Devlet Üniversitesi tarih bölümünü bitirmiştir.

1941de Nahçıvan MSSR Halk Dahilî İşler Başkanlığına ve 1944'te NKGB'ye gönderilmiştir. Bu tarihlerde devlet emniyet organları sisteminde çalışan Haydar Aliyev 1964'te Azerbaycan emniyet organları başkanlığında görev yapmış, 1967de ise Başkanlık görevine getirilmiştir. Aliyev, general rütbesine kadar yükselmiştir.
Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesinin 1969 Temmuz plenumunda Haydar Aliyev Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesinin birinci katibi seçilerek Devletin rehberi olmuştur. 1982 Aralık ayında Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun üyesi seçilmiş, SSCB Bakanlar Kurulu başkanının birinci yardımcısı vazifesine yükseltilmiş ve SSCB'nin rehberlerinden biri olmuştur. Haydar Aliyev yirmi yıl süresince SSCB deputatı olmuş, 5 yıl ise SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı yapmıştır.
Haydar Aliyev 1987 Ekiminde Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosunun ve şahsen Baş katib Mihail Gorbaçovun talimatı ile görevlerinden alınmışdır.
Haydar Aliyev 20 Ocak 1990 da sovyetlerin Bakü'de yaptığı kanlı facia ile ilgili olarak ertesi gün Azerbaycanın Moskovadaki konsolosluğunda beyanatla karşı çıkarak, Azerbaycan halkına karşı işlenmiş cinayetin teşkilatçıları ve icraatçılarının cezalandırılmasını talep etmiştir. O, SSCB'nin dağıldığını görerek, 1991 Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni terketmiştir.
1990 Temmuzuda Azerbaycana giden Haydar Alyev ilk önce Bakü'de, sonra ise Nahçıvan'da yaşamış, ve de Azerbaycan parlamentosuuna deputat seçilmişdir. O, 1991 - 1993 arası Nahçıvan özerk devleti başkanı, Azərbaycan parlamentosu Başkan yardımcısı olmuştur. Haydar Aliyev 1992de kurduğu Yeni Azerbaycan Partisinin başkanı olmuştur.
Haydar Aliyev 15 Temmuz 1993de Azerbaycan parlamento Başkanı, 24 Temmuzda ise Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanlığına getirilmiştir.
11 Ekim 1998 da yapılan seçimlerde, yeniden 5 sene süresince Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı görevini devam ettirmiştir. 15 Ekim 2003de başkanlık seçimlerinde Haydar Aliyev yaşadığı ciddî sağlık problemleri sebebiyle seçimlere katılamamasından dolayı, oğlu İlham Aliyev cumhurbaşkanı görevine getirilmiştir.
Başkan Haydar Aliyev beyin ölümü Türkiye'nin başkenti Ankara'da GATA merkez komutanlığında gerçekleşmiştir.

Ödüller

• - Veten Namine-Hayat videosu

Haydar Aliyev birçok ödül, nişan ve birçok ülkenin fahrî doktoru ünvanını almayı becermiştir.
Haydar Aliyev 4 kez Sovyetlerin Lenin nişanı, Kırmızı Yıldız nişanı ve birçok madalya almış, iki defa Sosyalist Kahramanı adını almıştır.

• 27 Mart 1997 - Kievde Azerbaycan Devlet Başkanı'na Ukraynanın büyük mükafatı "Yaroslav Mudrı" nişanı verildi.

• 13 Nisan 1999 - Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Suleyman Demirel Başkan Haydar Aliyeve Türkiyenin en önemli ödülü - "Atatürk Barış Nişanı"nı vermiştir.

• 20 Ocak 2001 - Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyeve Moskova Devlet Üniversitesinin "Fshri profesoru" adı verilmişdir.

• 3 Nisan 2003 - Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev Rusya Federasyonunun Emniyat, Müdafa vu Hukuk Problemleri Akademisinin profesörü ve hakiki üyesi seçilmiş, Y.V. Andropov adına ödüle layik görülmüşdür.

• 10 Mayıs 2003 - Rusyanın yüksek ödülü - Mukaddes Apostol Andrey Pervozvannı nişanı ile ödüllendirilmesi ve anlaşma imzalanması.