Ege Bölgesi Mutfak Kültürü
Türkiye’nin diğer 6 coğrafi bölgesinde olduğu gibi Ege Bölgesinin de kendine has yöresel lezzetleri bulunmaktadır. Sebze yemeğinden et yemeğine, salata çeşitlerinden tatlılarına kadar Ege Bölgesi, kendini diğer bölgelerden ayırmaktadır. Genel olmanın dışında birde Ege Bölgesinin her bir şehrinin de kendine özgü yöresel yemekleri bulunmaktadır.
Ege Bölgesinde özellikle Afyon ve İzmir ön plana çıkmaktadır. Afyon denince akla ilk gelen yöresel lezzet Afyon kaymağı iken İzmir denince akla ilk gelen yöresel lezzet ise İzmir köftedir. İşte sizlere Ege Bölgesinin Yöresel yemekleri…
İzmir Mutfağı
İzmir mutfağı denince önce deniz ürünleri geliyor akla. Sonra çeşit çeşit otlar... Halis zeytinyağı... Anadolu bir ot cennetidir adeta. Hemen her ile özgü değişik otlarla karşılaşırsınız gezdiğinizde. Ancak, Ege Bölgesi kadar zenginlik göstermez hiçbiri de. Sarmaşık, ebegümeci, ısırgan, cibez, stifno, turpotu, ısırgan, kenger, hindibağ, şevket-i bostan, gelincik, labada, kuşotu, sinirotu, helvacık, radika, denizbörülcesi, kuşkonmaz, arapsaçı, su teresi İzmir ve kıyı Ege'de en çok tüketilen otlar arasında. Yemeklerin sırrına gelince; otlar mümkün olduğunca az haşlanıp yeşil kalmalı, limon suyu ve sızma asidi 0.5'ten az olan bir zeytinyağı ile tatlandırılmalı. En önemlisi de ılık yenmeli.
İzmir mutfağında neredeyse iki bin beş yüz yıldır zeytinyağı kullanılıyor. Bunun en önemli kanıtı, Urla'daki Klazomenai İyon antik kentinde bulunan ve dünyadaki zeytinyağı fabrikalarının en eski örneği olan 'Zeytinyağı İşliği'. İzmir'in akciğeri olarak bilinen bu güzel ilçe zeytinliklerle bezelidir. Buralara kadar gelirseniz, mutlaka meşhur katmerini ve keşkülünü tatmalısınız. Bir de kömür ateşinde ağır ağır pişmiş çipurayı.
Giritlilerden İzmir mutfağına giren epeyce yemek var: Kabak, börülce, semizotu, radika ve arapsaçı ile yapılan kipohorta (zeytinyağlı bir yemek); gelincik otu, ısırgan ve tere ile yapılan gelincik böreği, kuzu etli şevket-i bostan, trança çorbası, dalgan (ısırgan) salatası, Girit pilavı, mantarlı güveç, kabak pabucaki, kalamar dolma, zeytinyağlı turpotu. Kordon'da gezinti modasına uyup akşamı ettiğimde, İzmir'in meşhur sütlü balığını yemek için bir restorana girmiştim. Lagos balığı ile hazırlanan sütlü balığın yanı sıra masaya bir de fesleğen soslu balık kavurması gelmişti; aşçıbaşının ikramı.
İzmir'de balık ve deniz ürünleri üzerine müthiş bir mönü çıkıyor karşınıza. Tuzda lagos, subye, balık köftesi, sardalye buğulaması, asma yaprağında barbunya ya da sardalye, dilbalığı fileto şiş, kâğıtta sardalye, kefal balığıyla hazırlanan kakavya, papalina balığından yapılan papalina tavası... Boşnaklar, Arnavutlar, Levanten ve Yahudilerin de önemli katkıları olmuş yöre mutfağına. Selanikliler İzmir'de özellikle paça-çorba kültürünü yaygınlaştırmış. Sebze yemeklerinin bir kısmı da ortak. Örneğin kemer patlıcan, ayşekadın fasulye ve enginar yemekleri... Enginardan söz etmişken önemli bir ayrıntıya dikkat çekelim; Selanik ve İzmir'de enginara soğan konmuyor. Priştine'den gelen Arnavut yemeklerinden elbasan tava, arnavut ciğeri, priştine tavası ve kirde kebabı da İzmir mutfağına girmiş yemeklerden. Boyozu da unutmamak gerek. Musevilerin yöre mutfağına ekledikleri bu nefis böreği, Alsancak'ta ancak bir fırında bulabiliyorsunuz. Saat 06.30-11.00 arasında çıkıyor ve hemen tükeniyor. Hani şu meşhur İzmir köftesini bilirsiniz. Peki, ya Tire köftesini? Et, tuzla birlikte üç kere çekilir makineden. Parmak kalınlığında uzunca şiş köfteler hazırlanır. İşin sırrı köftenin pişirilmesinde. Bunun için kömür ateşi gerekli ve uzun süre pişmeli köfteler. Sonra birkaç parçaya kesilip sivribiber ve domatesle servis yapılır.
Manisa Mutfağı
Türkiye’nin hemen her şehrinde olduğu gibi Manisa ilinin de kendine has yöresel lezzetleri bulunmaktadır. Sebze yemeğinden et yemeğine, salata çeşitlerinden tatlılarına kadar Manisa, kendini diğer şehirlerden ayırmaktadır. Ege Bölgesinde bulunan Manisa ili, bulunduğu coğrafi şartlar itibariyle zengin bir mutfak kültürüne sahiptir.
Manisa yöresi, uygun iklim koşulları, ekilebilir alanların genişliği ve verimliliği nedeniyle, kimi yerlerde yılda birkaç ürün alınabilen, bağ ve bahçe tarımının yaygın olduğu bir ilimizdir. Sebze ve meyve çeşitliliğinin yanı sıra, malzemeleri çok taze kullanabilme imkanı da yöre mutfağının önemli bir özelliğini oluşturmaktadır. Bu unsurların yanı sıra, tarihi geçmişi ve aldığı göçlerin de Manisa mutfağına etkileri olmuş, farklı yemek kültürlerinin karışımı yöre mutfağına zenginlik katmıştır. Türk mutfağında yer alan belli başlı çeşitlerin hemen hepsi yöre mutfağında yer almaktadır.
Manisa iline özgü birçok meşhur yemek, içecek, hamur işi ve tatlılar vardır. Ama Manisa denince akla ilk gelen yöresel lezzetler Manisa Kebabı, odun köftesi, simit ekmeği, ekmek dolması, nohutlu mantı, börülce tarator v.b. Bu yöresel lezzetlerin dışında Manisa iline özgü diğer yöresel lezzetleri de anlatmaya çalışacağız. İşte sizlere Manisa yöresine ait lezzetler…
Geleneksel yemekleri;
Manisa Kebabı, Odun köftesi, Simit ekmeği, Ekmek dolması, Nohutlu Mantı, Börülce, Tarator, Alaşehir kapaması, Şevket-i bostan, Yaprak sarması, Sinkonta, Mantar Tatlısı, Höşmerim, Kula güveci, Kabaklı pide, Su böreği, Kula şekerli pidesi
Aydın Mutfağı
Aydın’da zeytinyağı ve taze otların usta ellerde ayarlanan pişirimleri, yani “işte, Ege lezzetleri” dedirten tatlar damaklarla buluşur. Hazmı kolay zeytinyağlı ot ve sebze yemeklerinin yanı sıra, et ve hamur işi lezzetler de Aydın mutfağının önemli bir bölümünü oluşturur. Pazı, börülce, ısırgan otu, turp otu ve patlıcan yöre mutfağında farklı ve kendine özgü pişirme teknikleriyle hazırlanır. Öte yandan Aydın mutfağında mevsimine göre balık ve deniz ürünlerine de rastlanır. Ege Denizi’nden pazarlara getirilen taze çipura, mercan, barbunya ve kefal zeytinyağında terbiye edilip pişirilir. Aydın’a özgü hamur işleri arasında ısırgan otu böreği ve paşa böreği başta gelir. Aydın’ın tüm dünyaya ihraç ettiği ürünlerin başında gelen incir de yörenin mutfak kültüründe bolca kullanılan bir malzeme. Özellikle tatlı yapımında değerlendirilen incirin reçeli de bolca tüketilir. Aydın mutfağı zengin birikimiyle Ege mutfağının en güzel örneklerini sergiler.
Aydın mutfağı, zeytinyağlı yemekleri, incir, üzüm, narenciye ürünleri, turunç reçeli ve çipura, kefal, mercan ve barbunya gibi zengin balık çeşitleri ile Türkiye'nin çeşidi bol ve lezzetli mutfakları arasındadır. Yörenin kendine özgü yemeklerinden bazıları; çorbalardan tarhana çorbası, kulak çorbası; yemeklerden acılı güveç, patlıcan biber kızartma, zeytinyağlı kırlı kızartma, zeytinyağlı taze ve kuru börülce, patlıcan kavurma, sarmaşık ve kedirgen kavurma, yaprak sarma, etli nohut yahnisi, nohutlu kereviz, etli enginar, arap saçı,ciğer sote, imambayıldı, keşkek, tandır kebap, yuvarlama (sıkma), paşa böreği, cilav(ayran böreği); salatalardan patlıcan-biber teretoru (turşusu), börülce teretoru, turp otu salatası, semizotu salatası, çingene pilavı; tatlılardan ise irmik helvası, zerde, muhallebi, sütlaç, aşure, lokma, pelvize tatlısı, paşa böreği, yuvarlama, ısırganotu böreği sayılabilir.
Muğla Mutfağı
Türkiye’nin hemen her şehrinde olduğu gibi Muğla ilinin de kendine has yöresel lezzetleri bulunmaktadır. Sebze yemeğinden et yemeğine, salata çeşitlerinden tatlılarına kadar Muğla, kendini diğer şehirlerden ayırmaktadır. Ege Bölgesinde bulunan Muğla ili, bulunduğu coğrafi şartlar itibariyle zengin bir mutfak kültürüne sahiptir.
Muğla iline özgü birçok meşhur yemek, içecek, hamur işi ve tatlılar vardır. Ama Muğla denince akla ilk gelen yöresel lezzetler tarhana, çopur, döş dolması, galli patlıcan v.b. Bu yöresel lezzetlerin dışında Muğla iline özgü diğer yöresel lezzetleri de anlatmaya çalışacağız. İşte sizlere Muğla yöresine ait lezzetler…
Muğla Yöresel Yemekleri
Çopur, Et Terbiyelisi, Döş Dolması, Büryan, Balıklen, Karın kumbar dolması, Çökertme, pirinçli balık, Ahtapotlu pilav, her tür balık ızgara ve buğulama, Çıntar Kavurması, Ot Ekşilemesi, Galli Patlıcan, Ebegümeci Kavurması, Börülce Kavurması, Teltorlu Börülce,hardal haşlaması,sirken otlaşı, ekşili biber
Muğla Yöresel Hamur İşleri
Keşkek, Saç Böreği, Yalankı, Zerde, Katmer, Badem ve cevizli sucuk, Üzüm köftesi, Ballı Kabak, hoşmerim
Denizli Mutfağı
Denizli'de geleneksel yemek türleri ve beslenme alışkanlıkları sürmektedir. Kedi börülcesi çorbası,Mercimek çorbası,Domates çorbası, kuru börülce çorbası, Tarhana çorbası, ovmaç çorbası gibi yöreye özgü çorba türleridir. Et yemeklerinin başlıcaları tas kapaması, kumbar dolması, sirkeli et, nohutlu et, Tandır,kol dolması, ciğer sarma, saçta işkembedir.
Denizli mutfağının temelini sebzeli yemekler oluşturur.Özellikle patlıcan yemek çeşitleri çoktur. Kuru patlıcan dolması, patlıcan gözlemesi gibi vb. Taratorlu börülce salatası, ebe gümeci salatası, filiz salatası Yöreye özgün salata türleridir. Börek ve tatlı türlerinde Ege Bölgesi özellikleri görülür. Yufka, şipit, bazdırma evlerde yapılan ekmekledir. Yöredeki beslenme alışkanlıklarından biri de yatmadan önce yenen "yat geber ekmeği"dir. Kışın darı, kavurga, ceviz, kestane; yazın türlü meyveler, salatalık, kavun, karpuz yenir.
Denizli Yöresel Yemekleri
Keşkek, Arabaşı, Mısır gömbesi, Leyen böreği, Bazlama Ispanak çöreği, Kıymalı su böreği, Börülce böreği, Cızlama, Kide, Katmer, Tavuklu börek, Bahar gevreği, Süller pidesi, Zeytinyağlı patlıcan, gömme, Zeytinyağlı patlıcan dolması, Zeytinyağlı parmak yaprak sarması, Kuru biber ve patlıcan dolması,Patlıcan kebabı, Patlıcan soğan, Patlıcan kapama, Karnıbaharlı tavukgöğsü, Göveç, İçli köfte, Kıymalı bulgurlu yaprak sarması, Göveçte debitaşı, Börülceli, tarhana çorbası, Yoğurtlama, Nohut yemeği, Pancar kavurması, Sucuklu un karıştırması, Macar tarhanası, Sütlü çorba, Tavuk göveç, Meneviş yoğurtlaması, Lahana sarması, Topalak, Kabak aşı, Kaçamak, Siron, Türlü güveç, Yuvalama, Kıymalı soğan böreği, Yoğurtlu köfte,
Uşak Mutfağı
Anadolu kültürlerin beşiği. Bu kültürler uzak kentlere göç verince değişime uğrasalar da tencerelerde uzun yüzyıllar aynı yemekler kaynayabiliyor. Gidilen yerlere de yemek kültürü taşınıyor. Ege ve Orta Anadolu etkisindeki Uşak mutfağı ot-bitki yemeklerinden çok tahıl ve erkeç denilen erkek keçi etine dayanıyor. Ne var ki keçi ormanlara zarar verdiği için bir süre önce üretimi yavaş yavaş durmuş, yerine koyun yetiştiriciliği desteklenmiş. Uşak köylerinde keşkek yapmak başlı başına bir tören. Buğday kabuğundan ayrılıp ezilmesi için taş oyma dibeklerde ağaç tokmaklarla ve davul zurna eşliğinde dört kişi tarafından ritmik hareketle dövülüyor. Tarhana çorbası Uşak'ın en ünlü çorbasıdır. Bunun dışında salatalık yemeği, köpük helva, haşhaşlı ve tahanlı peksimet, cevizli baklava, bükme, kese ayranı, pide, cıbır çorbası ve düğün yemeklerinin vazgeçilmezi keşkek Uşak'ta önemli yemekler arısında. Doğu Ege'nin neredeyse tamamında ve Anadolu'nun çoğu bölgesinde olduğu gibi burada da et yemeklerinin ağır gelebileceği düşünülür ve son yemek olarak bol ekşili bamya ikram edilir. Uşak'ın bamyasında kurutulmuş dağ eriği vardır. Bamya olsun dağ eriği olsun hem çeşitleri hem de kurutularak kullanılmaları bakımından Uşak'ın geleneksel mutfağına ait değil. Son yıllarda Güney ve Güneydoğu bölgelerinden çok göç aldığı için bu yörelerin mutfak kültürünü de almış ve kendi coğrafyasına uyarlayarak kullanmıştır.
Uşak Yöresel Yemekleri
Tarhana Çorbası, Çömlek Eti, Keşkek, Cendere Tatlısı, Tahin Helva, Höşmerim, Katmer, Demir Tatlısı, Muska Böreği
Afyonkarahisar Mutfağı
Afyonkarahisar, halk kültürünün bütün unsurlarıyla kendine özgü bir çeşitlilik sunar. Zengin yemek kültürü ile anılan birkaç ilimizden bir tanesidir. Bu yüzdendir ki Bolu/ Mengen’den sonra en iyi aşçıların Afyonkarahisar’dan çıktığı söylenmektedir. Afyonkarahisar’ın zengin mutfağı ağırlıkla hamura ve ete dayalı olmakla birlikte kaymağı ve lokumu gibi kendi üretimine dayanan bir çok çeşitliliği de arz eder. Sadece patlıcandan yapılan 22 çeşit yemeğin tespit edildiği İlimizde, 100’ün üzerinde yemek çeşidi bulunmaktadır.
Bu zenginlik özellikle düğün, doğum ve asker yemeklerinde kendini göstermektedir. 10-12 kişilik meydan sofralarında yenen bu yemekler, geleneksel sofra adabı içerisinde ve Afyonkarahisar’a özgü bir sıraya dayalıdır. Bu nedenle belli bir sırayı takip etmesinden dolayı “Sıra Yemeği” adını almaktadır. Sıra yemeğine çorba yemeği ile başlanır, daha sonra et yemeği (bütüm et, afyon kebabı, pilav üstü kavurma vb.) arkasından mevsime göre sebze yemekleri gelir. Börek bu yemeklerin vazgeçilmez yiyeceğidir. Böreğin yanında vişne hoşafı ikram edilir, arkasından tatlı (kaymaklı ekmek kadayıfı, baklava irmik helvası, hurma tatlısı vb.) yendikten sonra üzerine bamya yemeği gelir. Sıra yemeği, meyve yada sütlü tatlının yenilmesi ve yemek duası ile sona erer.
Afyonkarahisar Yöresel Yemekleri
Afyon Ekmeği, Afyon Övmesi, Afyon Salatası, Ağzı Açık, Arabaşı, Bamya, Bükme, Göce Köftesi, Hamursuz Hamırsız, Haşhaşlı Pide, Hurma Baklavası, İlibada Dolması, Kaymaklı Baklava, Kaymaklı Ekmek Kadayıfı, Keşkek, Kurabiye, Özbek Pilavı, Palize, Patıcan Böreği, Patlıcan Musakka
Kütahya Mutfağı
Kütahya'da beslenme büyük ölçüde ev ürünlerine da ya n maktadır. 1960'lı yıll arda "Aşçı dükkanı" denen lokanta kent yaşamına girmiştir. Kütahya'da buğday ürünleri, hamurlula r ve süt ürünleri beslenmenin temelini oluşturmaktadır. Ev makarnası dene n erişte, bulgur ve tarhana yörede en çok tüketilen yiyecekler arasındadır. Bağcılığın yaygın olduğu dönemlerde pekmez ve şıra çeşitli biçimlerde kullanılarak, kimi besin gereksinimlerini karşılamaktaydı. Yaygınlaşan kentleşme olgusu giderek bu beslenme biçiminde köklü değişimler yaratm ıştır. Yakın zamana kadar çarşı ekmeği, ev ekmeği ayrımı yapılan Kütahya'da beslenme artık büyük ölçüde Pazar ürünlerine dayanmaktadır. Yazdan biber, fasulye, patlıcan gibi sebzelerin kurutulması geleneği hala sürmektedir. Yerli halk sebze kurutması yanında salça, erişte, bulgur, nişasta, tarhana, turşu gibi genel tüketim maddelerini evde kendileri hazırla maktadır. Haşhaşlı, şibit denen saç pidesi beslenmedeki değişime karşın hala yaygın olarak yapılmaktadır. Kütahya'da böreklerde oldukça çeşitlilik görülmektedir.Gökçümen hamursuzu Şibit, gözleme, ıspanaklı şibit gibi. Günlük yiyecekler arasında tarhana ve bulgur önemli bir yer tutar. Ayrıca kızılcık tahrası yapılma ktadır. Cimcik denilen hamur yemeği yöreye özgü yemeklerin başında gelmektedir.
Kütahya Yöresel Yemekleri
Cimcik, Kıymalı Sini Mantısı, Gözleme, Ispanaklı Şibit, Şibitli Tavuk Tiridi, Dolamber Böreği, Namaz Lokması, Gölçümen Hamursuzu, Tosunum, Lokum, Tahinli Çörek, Kıymalı Su Böreği, Sarma Hamur Dolması, Sıkıcık Çorbası, Miyane Çorbası, Oğmaç Çorbası, Yoğurt Çevirme Çorbası, Kızılcık Çorbası, Tutmaç Çorbası, Tarhana Çorbası, Tekke Çorbası,Çene Çarpan Çorbası, Ilıbada Çorbası, Etli Yaprak Sarma, Zeytinyağlı Soğan Çorbası, Göveç ,Kütahya Usulü Kavurma,Küp Eti, Hekmane Erik Çorbası, Güllaç, Ev Baklavası, Hoşmerim, Peluze, Çekme Helva, Yufka Tatlısı, Su Muhallebisi, Dondurma Kabak Tatlısı, Un Helvası, Kötdür Tatlısı, Göveçli Pilav, Zerdeli Pilav, Mercimekli Pilav, Pilavlı Tas Kebabı, Dövmeç, Şerbet, Gelincik ve Gül Şurubu
Derlemedir.