Ordu
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Karadeniz Bölgesi'nin Doğu ve Orta Karadeniz bölümlerinde yer alan il ve bu ilin merkezi olan kenttir. Kuzeyde Karadeniz'e açılır. Doğuda Giresun, batıda Samsun ve güneyde de Sıvas ve Tokat illeriyle sınırlanır. Yüzölçümü 6.583 km2'dir. Bu bakımdan Türkiye'nin küçük illerinden biridir. Fakat, aşağıda görüleceği gibi, nüfusu, özellikle nüfus yoğunluğuyla dikkati çeker.
Fizikî Coğrafya
Kuzey Anadolu kenar dağlarının Karadeniz boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan dış sıraları Ordu ili yer şekillerine egemendir. Kıyıdan içe doğru giderek yükselen bu dağlar, güneyde Kelkit oluğuna dik yamaçlarla inerler. Aralarında yer yer yüksek yayla düzlüklerinin de yerleştiği bu dağlık sıra, genel olarak orta yüksekliktedir. En yüksek yeri ilin güneydoğu sınırında yer alır (burada Karagöl Dağı, 3.095 m. yüksekliğiyle ilin en yüksek doruğudur ve üzerinde yer alan dördüncü zaman buzullaşmasına ait şekillerle dikkati çeker). Ordu ilinde, batı komşusu Samsun'dan farklı olarak ova düzlüklerine ve hele kıyı ovalarına hemen hemen rastlanmaz. Kıyılar, çok yerinde dik ve yalıyarlıdır. Ancak küçük koy ve burunlarla ve akarsuların ağızlarındaki küçük deltacıklarla şekillenir. Ordu ile Fatsa arasında, iki ucunda Yasun ve Çam burunlarının yer aldığı dörtken şekilli bir yarımada kıyının tek büyük çıkıntısını meydana getirir. Düz, kuzey rüzgârlarına açık olan bu kıyıların tek doğal limanı da, bu yarımadanın güneydoğu köşesinde kalan Vona (bugünkü adıyla Perşembe) limanıdır. Bazı yerel farklılıklar dışında bütün Karadeniz kıyılarında olduğu gibi, Ordu ili iklimi de kendine özgü nitelikler taşır: Kıyı, kıyıdan içe doğru gidildikçe yükselen dağlar; bu dağların bazı durumları (denize ve içe dönük olmaları) fizikî ve beşerî koşullar bakımından bazı ayrılıklar yaratırsa da, iklimin genel karakteri şudur: Yıllık yağışlar boldur (1-1,5 m. arasında), bu yağışlar mevsimlere oldukça eşit oranlarda dağılır; bariz olarak kurak bir mevsim yoktur. Kışlar, güney kıyılarımız kadar olmamakla beraber, özellikle kıyıda ılık geçer (ocak ayı ortalaması +6,5° dolayında, kar yağışı oldukça bol); yazlar ise serindir (temmuz ortalaması 23,5°C dolayında).
Bu iklim koşullarının sonucu olarak doğal bitki örtüsü ormandır. Kıyı şeridi ve dağların nispeten alçak yamaçları (fındık, çay plantasyonları, başta mısır olmak üzere tarlalar dışında) yapraklarını döken ağaçlardan, daha yükseklerde ise (1.800 m.ye kadar) kozalaklılardan oluşan ormanlar yayılır; bunların üstünde de yüksek otlaklar yer alır. Bu otlaklar "yaylacılık" tarzında yapılan hayvancılığa elverişlidir. Ordu ili akarsuları, ilin güneybatısında Yeşilırmak'a karışan Bağ Suyu dışında, doğrudan doğruya Karadeniz'e dökülen ırmaklardır. Boyları küçük, fakat kaynaklarını çok yükseklerden aldıkları için, profilleri dik ve rejimleri selvaridir. Özellikle ilkbaharda (kar eriyişi, yağış) taşkınlara yol açarlar. Ordu il merkezinin doğusunda denize dökülen Melet (165 km), Fatsa doğusunda Bolaman, Ünye yakınında Cevizdere ve Curi suları bu akarsuların başlıcalarıdır. Ordu ili, 1997'de 863.000 kadar nüfusuyla Türkiye'nin kalabalık illerinden biridir. Özellikle nüfus yoğunluğu bakımından dikkat çeker: Yoğunluk, kıyı şeridi üzerinde km2'ye 200 kişiyi aşar. Kırsal nüfusun oranı %80'e yaklaşır; kentleşme azdır. Kırsal yerleşmenin bir başka yanı da, "dağınık yerleşmenin" ve yaylacılığın yarattığı "köyaltı yerleşmelerinin" tipik örneklerine sahip olmasıdır.
Ekonomi
Sanayi az gelişmiştir. Başlıca sanayi kuruluşları; Ordu il merkezinde soya yağı, Ünye'de çimento, Akkuş'ta kereste-parke fabrikalarıyla, kentlerde kurulmuş olan fındık kırma fabrikaları ve ana maddesi fındık olan kimi şekerli besin fabrikalarıdır. İlin ekonomisi çok büyük ölçüde tarıma ve hayvancılığa dayanır. 150-200 bin ton olan tahıl üretiminde baş yeri mısır alır. Doğu Karadeniz bölümünün öteki komşu illerinde de olduğu gibi, Ordu'da da, mısır, buğdayın yerini almıştır. 5-6 bin ton dolayında olan baklagiller üretiminin yarıdan çoğunu fasulye meydana getirir. Üretimi birkaç yüz ton olan kenevir lifi dışında, endüstri bitkileri yetiştirilmez. Yumru bitkilerden patates bir dereceye kadar önemlidir (40-75 bin ton arasında). Ordu ilinin en önemli tarımsal ürünü, aynı zamanda dış ülkelere ihraç edilerek büyük bir gelir kaynağı olan fındıktır. Tüm meyve üretiminin büyük bir kısmını fındık meydana getirir. 1997 verilerine göre Türkiye'nin fındık üretiminde Ordu ilinin payı %30'u bulmaktadır. Son yıllarda, daha çok Doğu Karadeniz bölümünün malı olan çay, Ordu ilinde de yaygınlaşmaya başlamıştır (ilin doğu kıyılarında). Sebze tarımı önemsizdir. 30 bin ton dolayında olan tüm sebze üretiminin en büyük bölümü, bütün Doğu Karadeniz'de olduğu gibi, lahanadır (yerel adı karalahana). Tarım ürünleri kadar önemli olmamakla beraber, hayvancılık, özellikle yaylacı halkın başlıca gelir kaynağıdır. Hayvancılığın oldukça gelişmiş bir kolu da tavukçuluktur. Ordu ili ekonomisinin bir başka kolu da balıkçılıktır. Türkiye'de en çok balık avlanan illerden biridir (en çok, burada yerel olarak "tirsi" adı verilen ringa ile üretimi Türkiye çapında önem taşıyan "hamsi"). Ulaştırma olanaklarının kolaylaşmış olması nedeniyle, avlanan hamsinin büyük bölümü, kış aylarında başta Ankara olmak üzere büyük tüketim merkezlerine gönderilir.
Ulaşım
Denizyolları 30 yıldan beri önemini büyük ölçüde yitirmiştir. Ancak, fındık ihracatının başlıca yolu olması niteliğini bugün de muhafaza etmektedir. Oysa, 1950'lerden önce, Ordu ilinin öteki illerle bağlantısı hemen hemen denizyollarıyla yapılırdı. Bugün Hopa'dan başlayan ve Samsun'a kadar kıyıyı izleyen, buradan Sinop'a uzanmakla beraber, Samsun'dan İç Anadolu'ya giren şose, Ordu ilinin hemen hemen tek ulaştırma yoludur ve üzerinde yoğun bir eşya ve yolcu trafiği taşır. Aslında mükemmel bir şose olmakla beraber, bu yolun tek ulaştırma vasıtası olmasının bazı sakıncaları da vardır. Seyrek de olsa, heyelan olayları şosenin hiç beklenmeyen bir anda ve yerde kapanmasına neden olmakta; trafiğin felce uğramasına yol açmaktadır. Çünkü Ordu, Fatsa ve Ünye limanlarını İç Anadolu'ya doğrudan bağlayan ikinci derecedeki yollar, engebeli bir yöreden geçmeleri ve hele kış mevsiminde ulaşıma sık sık kapanmaları nedeniyle bu trafiği taşıyamaz. İl merkezi Ordu yeni bir kenttir. 150 yıl kadar önce bugünkü Ordu, kıyıya yakın "Bayramlı" adı verilen bir köyde bulunuyordu. 19. yüzyılın ikinci yarısında, kıyıda bugünkü yerinde kurulmaya başlanmış ve 19. yüzyılın sonlarında, Doğu Karadeniz kıyılarından da gelip yerleşenlerle birlikte, 6 bin nüfuslu bir kent hâline gelmiştir. O zamanlar Trabzon iline bağlı bir sancak olan kent, Cumhuriyet döneminin başlarında il hâline getirilmiştir. 1927'de nüfusu 8.209'du. Aradan geçen süre içinde, fakat özellikle son yıllarda kent doğu ve güney doğrultuda hızla büyüyüp genişlemektedir. Yunanistan ile nüfus değişimine sahne olmuş bir ilimiz olmasına ve iç göçlerle Türkiye'nin öteki bölgelerine önemli bir nüfusun kaymasına karşın, Ordu ili nüfusu 1997'de 863.041'dir.
Ordu
