Türkiye'nin Barajları - Atatürk Barajı

Atatürk barajı ve hidroelektrik santralı

sulama ve enerji amaçlı bir çok projeden oluşan “Güneydoğu’ Anadolu projesi" (GAP) çerçevesinde ele alınan "Aşağı Fırat projesi”nin kilit tesisi. Urfa ilinde, Fırat nehri üzerinde inşa edilmekte olan barajın derivasyon tünellerinin yapımı 1981 -85 arasında tamamlanmış, ana gövde inşaatına 1983'te başlanmıştır.

Hazırlanan programa göre, 1989’da su tutulmaya, 1991.’de su verilmeye ve ilk ünite türbin-jeneratörün çalıştırılmasına başlanacak, 1994’te son ünite de devreye girerek çalışmalar tamamlanacaktır Toprak + kaya dolgu tipinde yapılmakta olan baraj gövdesinin dolgu hacmi 84,5 milyon m3, su toplama hacmi 48,7 milyar m3, göl alanı 817 km2, temelden yüksekliği 184m olacak, barajdan 870 000 ha alanın sulanmasında yararlanılacaktır. Barajın hemen ağzında, nehir akışına göre sağ yamaç üzerinde inşa edilecek olan hidroelektrik santralında ise, 300’er MW gücünde 8 türbin-jeneratör bulunacak, böylece toplam enerji üretimi 8,9 kWh olacaktır.

Ancak bu son değer tüm sulamaların işletmeye açılmasıyla 6 milyar kWh’a düşecektir. Atatürk barajı, bu boyutlarıyla, Türkiye'de kurulmuş ve kurulmakta olan su yapılarının en büyüğü olacağı gibi, dünyadaki benzerleri arasında da ön sıralarda yer alacaktır. Barajdan, Urfa -Harran, Siverek-Hilvan, Mardin-Ceylan- pınar ovalarında 724 000 ha sulama alanının 300 000 ha'ına çekimle, kalanına pompalama yoluyla su verilecektir. Suları bu alanlara aktaracak olan her biri 26 400 m uzunluğunda, 7,65 m çapında iki tünelin (Urfa’ tünelleri) yapımı sürmekte olup, 1987 de bitirileceği öngörülmekte dir.

Ayrıca, bu tüneller aracılığıyla, GAP' ın bir alt projesi olan Suruç-Baziki ovalarında 146 000 ha'lık tarım alanına da su akıtılacaktır. Atatürk baraj ve hidroelektrik santralının tamamlanması ile, Türkiye'nin bugünkü enerji üretiminin yaklaşık üçte biri kadar ek enerji üretimi sağlanacağı, bunun yanı sıra, ürün deseninde çeşitlenme, verim artışı, çift ürün alınması gibi etkenlerle. sulanan alanda tarımsal üretim değerinin 6 katına çiKacagı auşunuımektedir. Barajda 1991 yılı başından itibaren su tutulmaya başlandı, ancak Suriye ve Irak’ın ihtiyacı için yeteri kadar su salınmaya devam edildi. 300 MW'lık 8 ünite türbin-jeneratör grubunun 2 ünitesi temmuz 1992'de barajın açılışıyla birlikte üretime geçti. Diğer ünitelerle dev su ulaştırma tünellerinin yapımı program çerçevesinde sürdürüldü.

Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali

Atatürk Barajı, Şanlıurfa ve Adıyaman illeri arasında, Fırat Nehri üzerinde kurulu olup, enerji ve sulama amaçlıdır. 1983 yılında inşaatı başlamış olan baraj 1992 yılında işletmeye açıldı. 8 türbine sahip barajın yüksekliği 169 metredir. 2400 MW gücüyle yıllık 8900 GWh elektrik üretim kapasitesine sahiptir. Kaya dolgu tipinde bir barajdır. Gövde hacmi 84 500 000 m³ tür. Dış yüzeyi kaya içi kil ve topraktır. Baraj gölünün baskısı ile ilk inşaasındaki yüksekliği 10 metre kısalmıştır.

GAP Projesi içinde, Karakaya Barajının 180 km mansabında, Şanlıurfa ilinin Bozova ilçesine 24 km uzaklıkta Fırat Nehri üzerinde kurulan baraj.

İnşaatına; 4 Kasım 1983 tarihinde başlandı. 1994 senesinde bitirilmesi planlanan baraj; sulama ve enerji elde etmek maksadıyla yapılmıştır. 2400 megavat, yılda 8.9 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi üretecek kapasitededir. 84.4 milyon m3 kaya ve toprak dolgu ile dolgu hacmi bakımından bugüne kadar dünyada inşa edilen barajlar arasında beşinci sıradadır. Meydana gelen göl alanı 817 kilometre karedir. Yıllık ortalama su akışı 26.654 milyar metreküptür. Toplam su depolama hacmi 48.7 milyar metreküptür.

Her bir grupta; gücü 300.000 kilovat olan 8 adet türbün jeneratör bulunmaktadır. 25 Temmuz 1992'de bu 8 üniteden ikisi hizmete açılmıştır. Halen inşaatı devam eden Şanlıurfa Tünelinin de tamamlanması ile, Şanlıurfa, Harran, Mardin, Ceylanpınar, Siverek-Hilvan ovaları ile beraber 1.43 milyon dönüm arazi sulanır hale gelecektir.Temelden yüksekliği 169 metredir. Nehir seviyesinden yükseklik bakımından minimum su kotu 513, ideal su kotu 526, maksimum su kotu ise 524 metreye ulaşır. Barajda elektrik üretimi için derinliğin en az 133 metre olması gerekir. Baraj duvarının boyu 1644, eni ise 15 metredir.
Atatürk Barajı, dolgu hacmi bakımından dünyanın en büyük 6. büyük barajı durumundadır. Hidroelektrik Santralı da, dünyada halen yapımı sürenler arasında 3., inşa edilmiş olanlar arasında da 5. en büyük santraldır. Aynı zamanda Avrupa'nın ve Türkiye'nin en büyük barajıdır.

Atatürk Barajı, tamamen Türk işçi ve mühendisinin emek ve alınteriyle gerçekleştirilmiştir. Bu dev barajın gövdesi 80 ay gibi kısa bir zamanda bitirilmiştir.