Arama

Tunceli

Güncelleme: 11 Ocak 2013 Gösterim: 11.614 Cevap: 6

Cevap Yaz

Misafir

Ziyaretçi

22 Eylül 2006 Mesaj #1

Ziyaretçi

Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Tunceli ili, kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Belirgin doğal sınırlarla kuşatılmış olan il toprakları, doğuda Bingöl ve Elazığ, güneyde Elazığ, batı ve kuzeyde Erzincan illeriyle komşudur. Tuncelinin 1938den önceki ismi Dersimdir. 2000 yılı sayımı sonuçlarına göre nüfusu 93548 olan Tunceli, aynı zamanda Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir. Tunceli, 7774 km2'lik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %1’ini kaplamaktadır. Tunceli yöresinde ilk çağlardan beri pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta Çağdan kalma ve bugün hala iyi durumda bulunan Pertek kalesi ve Munzur Vadisi Milli Parkı görülmeye değer güzellikleridir.

Sponsorlu Bağlantılar
Tunceli ilinin ilçeleri Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür'dür. Tunceli bölgesi Osmanlı boyunca bir Özerk Bölge olarak yerel aşiretler tarafından yönetilmiştir. Tunceli'nin eski ismi Dersim'dir. Bu isim 1937-38 yıllarında Seyit Rıza önderliğinde olan Dersim İsyanından sonra kaldırılmıştır. Türkiye ve dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen, ilk operasyonunu Dersim isyanını bastırmak üzere yapmıştır.

Tarihçesi
Dersim sözcüğünün Farsça "DER" (kapı), "SİM"(gümüş) sözcüklerinden yanyana gelmesinden oluşmuştuğu sadece yaygın bir halk etimolojisidir. Zazaca'da Dêsım diye telaffuz edilen aslında bugünki Tunceli ilini değil, o yörenin adını belirler, ki Tunceli ilinin Zazacası Mamekiye 'dir. "Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine DARANİS ve DERKSENE adını verdikleri gibi Dara'nın BİSİTUN kitabelerinde bu havaliye ZUZA tabirinin Dersim yöresinde konuşulan Zaza dilinin sözcüğünden geldiği muhtemeldir.

Meşhur Tuncelililer
Doğan Taşdelen Seyit Rıza

Tunceliden Göçler
Koçgiri (Zara, Kangal, Ulaş, Divriği)’den Varto-Hınıs, kısmen Bingöl Tunceli sayılır. Aydın,Amasya,Merzifon-Belvar BURSA {kestel}

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Mystic@L

Ziyaretçi

24 Eylül 2006 Mesaj #2

Ziyaretçi

Sponsorlu Bağlantılar

BEĞEN Paylaş Paylaş

Son düzenleyen Daisy-BT; 15 Haziran 2011 23:11 Sebep: Kırık link.

Cevapla

Misafir

Ziyaretçi

14 Nisan 2007 Mesaj #3

Ziyaretçi

Dağlar

1. Tujik dağı, 2400 m.
2. Hıdır dağları, 2400 m.
3. Kırklar dağı, 1800 m.
4. Yılanlı dağı, 1800 m.
5. Mahmunut dağı, 2344 m.
6. Zel ve Düzgün dağları, 2400 m.
7. Gürgür dağı, 2951-2750 m.
8. Ak dağ (Koi Sipi), 1900 m.
9. Ermustafa dağı, 1400 m.
10. Bılgeş dağları, 1700 m.
11. Sarısaltık dağı, 1900 m.
12. MUNZUR SIRALI DAĞLARI, 3700 m.yüksekligindedirler.

Nehir ve Irmaklar

1. Fırat Nehri
2. Murat Nehri
3. Munzur (Munzur) suyu
4. Mercan Irmağı
5. Havaçur Irmağı
6. Peri Suyu
7. çemişgezek deresi
8. Ali boğazı Suyu
9. hozat deresi Suyu
10. aksu dersi Suyu
11. ve daha pek çok küçük dereler mevcuttur

Vadiler

1. Munzur vadisi
2. Kutu deresi
3. Ali boğazı
4. Taş başı boğazı
5. Barığ boğazı
6. kurt gömü boğazı
7. vartinik boğazı
8. dere laçi boğazı

Türkiyede ve dünyada üç adet kanyonu olan bir il tunceli dışında bulamazsınız

Ormanlar

1. Zarkavit
2. Değirmen Dere
3. Halvori Veng
4. Bılgeş
5. Kakper ve Mıhsor
6. Sofke ormanları en ünlüleridir.
7. Bezik Ormanı
8. Ormanyolu Ormanı
9. mığsor Ormanı
10. kara deresi Ormanı

Doğu anadolunun en yoğun orman alanına sahiptir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

volture

VIP "Ipıslak Balık"

1 Ocak 2010 Mesaj #4

VIP "Ipıslak Balık"

Tunceli ili Doğu Anadolu bölgesinde yeralmaktadır. Tunceli şehri Munzur dağları ve Keban Gölü arasında bulunmaktadır. Tunceli ilinin ilçeleri Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek, Pülümür ilçeleridir. Tunceli bölgesinde çok eski tarihten beri çeşitli uygarlıklar yaşamıştır onlara ait kalıntılar bulunmaktadır. Bunlar arasında en önemlisi Pertek Kalesidir. Tuncelide gezilecek yerler arasında Malazgirt Kalesi, Sağman Kalesi, İn Mağaraları, Munzur Vadisi Milli Parkı, Uzun Hasan Türbesi sayılabilir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

"~Ipıslak Balık(Efdalüddin)~"

Cevapla

Daisy-BT

Ziyaretçi

15 Haziran 2011 Mesaj #5

Ziyaretçi

Dersim

Doğu Anadolu'nun yukarı Fırat bölümünün bugünkü Tunceli ili bölümünün eski adı.

Kuzeyde ve batıda Karasu (Fırat), güneyde Murat Irmağı, doğuda Peri Suyu ve Munzur Çayı vadileriyle çevrilidir. Hakkında Selçuklular öncesine ilişkin fazla bir tarihî bilgi yoktur. Dersim'e ilk yerleşenlerin Urartular olduğu kabul edilir. Bölge, daha sonra Urartu, Asur, Pers, Roma, Bizans, Sasanî, Arap ve Selçuklu uygarlıklarının yerleşim yeri olmuştur. Ayrıca, mezheplerinden ayrılan ve başkaldıran aşiretleri barındırmıştır. 16. yüzyılda da Osmanlı egemenliğine girdi ve Diyarbakır Beylerbeyliği'ne bağlı bir sancak oldu. 1862'de Elazığ'a bağlandı, 1930'da yeniden il yapıldı. Bugün yerinde Tunceli ili kuruludur.

MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Daisy-BT

Ziyaretçi

15 Haziran 2011 Mesaj #6

Ziyaretçi

Tunceli

Tunceli ili, Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan bir ildir.

Kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Anadolu'nun pek çok yerinde olduğu gibi bu bölgede de çağlar boyunca pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta Çağdan kalma ve bugün hâlâ iyi durumda bulunan Pertek Kalesi ve Munzur Vadisi Millî Parkı görülmeye değer güzellikleridir.
Tunceli'nin yerleşimleri: Tunceli (merkez), Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür'dür. 2010 TUIK verilerine göre ilimizde merkez ilceyle beraber 8 ilce, 2 belde ve 342 köy vardir.

Ad: 800px-Latrans-Turkey_location_Tunceli.svg.jpg
Gösterim: 420
Boyut: 33.4 KB

Tarih

Yörede Dêrsım diye telaffuz edilen aslında bugünkü Tunceli'yi değil, o yörenin adını belirler. Tunceli şehrinin eski ismi Mamekiye'dir. Bu isim 25 Aralık 1935’de çıkarılan Tunceli Kanunu ile değiştirilmiştir. Tunceli'nin yöresel adı Dêrsım, Dêsım veya Kalan'dır.

Siyaset

Tunceli belediye ünvanını 1945 yılında almıştır.56 yıl CHP Belediyeyi kazanmıştır.5 yıl DTP,5 yıl BDP Kazanmıştır.Tuncelinin favori milletvekili Kamer GENÇ'tir.20 Yıl Milletvekilliği yapan Genç Tunceli için büyük adımlar atmıştır.T.C.'nin 1961 Askeri harekat sonucu Tunceli kanunları düşürülmüştür.Milletvekili sayısı 5 iken 3'e Düşürülmüştür.Bu durum 2002 yılında AKP 1.Hükümetindede gündeme gelmiştir.Başbakan Abdullah GÜL Tunceli'nin nüfusunun 2 milletvekili çıkardığı açıklamıştır ve Tunceli 2007 genel seçimlerinde Kamer GENÇ ve Şerafettin HALİS'i seçmiştir.Halis aynı yıl DTP'ye, Kamer GENÇ ise 2010 Yılında CHP'ye katılmıştır.

I. Dünya Savaşı

I. Dünya Savaşında Kazım Karabekir Dersim'e gelen Mehmet Vahdettin'in torunu 1.Şehüzilam'ı tutuklayarak öldürdü. Dersim 1.Dünya savaşında önemli rol oynadı. Ermenilerle aşiretler savaştı. Dersim eyaleti 1920de Diyap Ağa'nın emri ile TBMM'yi tanıdı.

Cumhuriyet dönemi

İlin eski adı Dersim'dir. Dersim ili 26 Haziran 1926'da TBMM'de alınan kararla ilçeye dönüştürülerek Elazığ'a bağlandı. 25 Aralık 1935 tarihinde çıkarılan Tunceli Kanunu ile tekrar il oldu ve Dersim tarihsel yöresi içinde yer alan ve Munzur çevresini kapsayan bölgenin adı Tunceli olarak değiştirildi. Cumhuriyet döneminde Seyit Rıza önderliğinde Dersim İsyanı'na tanıklık eden Tunceli, 1937-38 yıllarında gerçekleşen Dersim tenkil harekâtı sırasında büyük zarar gördü.

Ulaşım

Tunceli, Doğu Anadolu'nun kuzey ve güneyini birbirine bağlayan Erzincan-Elazığ karayolu üzerinde yer almaktadır. İl topraklarında kuzey-güney yönünde uzanan ve Erzincan'ı Pülümür, Tunceli ve Pertek üzerinden Elazığ'a bağlayan karayolu, Tunceli kentinin içinden geçmektedir. İlçeler, birer il yolu ile bu ana eksene bağlanmaktadır. İlde 524 Km. il yolu, 138 Km. devlet yolu vardır. 372 köyden 371'inin köy yolu bulunmaktadır. Köy yollarının toplamı 2975 Km. olup 165 Km.'si asfalt, 802 Km.'si stabilize, 1618 Km.'si tesviye ve 390 Km.'si ham yoldur.
Tunceli-Erzincan karayolu aynı zamanda Güneydoğu Anadolu'yu Doğu ve Karadeniz Bölgelerine bağlayan devlet karayollarından biridir. Tunceli'nin İç Anadolu ve Karadeniz illeri ile ulaşım bağlantısı, kuzeyde sınırdan geçen Erzurum-Erzincan karayolu ile güney illeri ile olan ulaşım bağlantısı ise Elazığ'dan geçen Bingöl-Elazığ-Malatya karayolu ile sağlanır.
Eskiden Pertek-Elazığ bağlantısını sağlayan köprü, Keban Baraj Gölü suları altında kaldığı için günümüzde Pertek ve Çemişgezek-Akçapınar'da kurulan feribot iskeleleri ile Elazığ yakasına ulaşım sağlanmaktadır. Pertek'te belediyeye ait 1 adet, özel sektöre ait 2 adet feribot vardır. Özel sektöre ait iki feribot her gün dönüşümlü olarak çalışmaktadır. Bir feribotla 15-20 araba taşınabilmekte ve Pertek-Elazığ arasında her gün 07.00-19.00 arasında her saat başı karşılıklı sefer yapılmaktadır. Pertek iskelesinden 10 dakikası feribot ulaşımı, 20 dakikası Elazığ yakasındaki karayolu ulaşımı olmak üzere Elazığ kent merkezine yarım saatte ulaşılmaktadır.Çemişgezek-Akçapınar'dan Elazığ-Fatmalı yakasına Çemişgezek Belediyesine ve özel işletmecilere ait teknelerle her iki saatte bir sefer yapılmakta ve yolculuk yarım saat sürmektedir.

Tunceli-Elazığ kent merkezleri arasındaki uzaklık karayolu ile 136 Km.'dir. Tunceli-Pertek karayolunun Tunceli-Çiçekli ayırımı arasında kalan kısmı, Uzunçayır Barajı tamamlandığında göl suları altında kalacağı için, bu kesimde yol güzergâhı, batıya kaydırılmıştır. Pertek ilçesi üzerinden gidildiğinde Tunceli-Elazığ arasındaki karayolu uzaklığı, Keban Baraj Gölü geçişi hariç 75 Km.'dir.

Tunceli'ye en yakın demiryolu, ilin kuzey sınırında Erzincan topraklarından, güney sınırında ise Elazığ topraklarından geçer.
Tunceli'ye en yakın havaalanı, kent merkezine yaklaşık olarak 120 Km. uzaklıkta yer alan ve iç hatlara hizmet veren Elazığ Havaalanıdır.

Ad: 776px-Tunceli_districts.jpg
Gösterim: 545
Boyut: 38.1 KB

Tunceli'nin İlçelerine Olan Uzaklığı

Tunceli-Çemişgezek 117Km
Tunceli-Mazgirt 40 Km
Tunceli-Hozat 96 Km
Tunceli-Nazimiye 36 Km
Tunceli-Ovacık 58 Km
Tunceli-Pülümür 65 Km
Tunceli-Pertek 51 Km

Coğrafya

Munzur Vadisi Milli Parkı

(Vadi, üzerinde yapılmak istenen barajlar nedeniyle tehlike altındadır.)
Tunceli-Ovacık arasında uzanan Munzur Vadisinde, 42.000 Hektarlık bir alan 1971 yılında Milli Park olarak ilan edilmiştir. Türkiye’nin en büyük milli parklarından biri olan “Munzur Vadisi Milli Parkı”, Tunceli kent merkezine 8 Km. uzaklıkta başlayıp, vadi boyunca Munzur Dağlarına kadar uzanmaktadır. Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen Munzur Dağları, Mercan ve Munzur Suyu vadileri tarafından parçalanmıştır.

Bu bölgenin milli park olarak ilan edilmesinde etken olan veriler, başta akarsu kaynakları ve gözeler olmak üzere zengin doğal veriler, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zenginleşen bitki örtüsü ve yaban hayvan varlığıdır.

Munzur Suyu ve Mercan Deresinde yaygın ve yoğun olarak bulunan yöreye özgü nadir alabalık türleri ile çengel boynuzlu ve bezuvar adlarıyla bilinen iki tür dağ keçisi ile av kuşlarından ur kekliği yabanıl yaşamın yöreye özgü değerlerini oluşturmaktadır. Milli parkın kuzeyinde, Munzur Dağlarının üzerinde 2000-3000 metrelik zirvelerde yer alan krater gölleri, Ovacık düzlüğünde kaynayan gözeler ve kanyonlar ile vadi boyunca dökülen şelaleler parkın doğal değerlerini zenginleştirmektedir. Milli parkın her köşesinden eşsiz doğal görünüm ve tüm yabanıl yaşam kolaylıkla izlenebilmektedir. Bu özellikleriyle Munzur Vadisi, gerek rekreasyonel etkinlikler, gerekse doğa araştırmaları için turizme yönelik çok önemli potansiyel taşımaktadır.
Bitki örtüsü bakımından çok zengin olan Munzur Vadisi Milli Parkı florasında, 1518 çeşitli bitki kayıtlı olup, bunlardan 43 çeşidi Munzur Dağlarına, 227 çeşidi Türkiye’ye endemik türlerden oluşmaktadır. Munzur Dağlarından başka hiçbir yerde bulunmayan endemik bitkiler arasında Çan Çiçeği, Erzincan Kirazı, Bindebirdelik Otu, Munzur Kekliği, Munzur Düğün Çiçeği, Dağ Çayı, Munzur Dağı Oltu Otu ve Menekşe sayılabilir. Ovacık ilçesiyle Munzur gözelerinden 1.5 km. aşağıda Munzur Suyunun iki yanında bölgenin karakteristik ağacı olan huş meşceresi bulunmaktadır. Ülkemizde ender bulunan ağaç türlerinden olan huş, bu bölgede su kenarında güzel gövde yapmakta ve bölgenin florasına önemli bir katkı sağlamaktadır. Milli Parkta hakim ağaç türü meşe ve çeşitli türleridir. Tepeler ve yamaçlarda kayalık olmayan yerler meşe ormanları ile kaplıdır. Vadi tabanında ve su boylarında karışık olarak karaağaç, akağaç, kızılağaç, dişbudak, çınar, asma, huş, ceviz, yabani fındık, kavak, söğüt ve çalı türlerinden oluşan zengin bir bitki örtüsü bulunmaktadır. Alt flora, meşelerin koru niteliğinde olduğu yerlerde zengin durumdadır. Dağların sarp ve dik yamaçları tamamen çıplaktır.
Munzur Vadisi Milli Parkında doğal çevre yaban hayvanları için elverişli bir ortam sunmaktadır. Çengel boynuzlu keçi ve bezuvar isimli iki tür dağ keçisi ile av kuşlarından ur kekliği gibi yaban hayvanları bu yöreye özgü ilginç ve nadir türlerdir. Munzur Vadisi ve çevresi av hayvanları bakımından oldukça zengin sayılır. Milli Parkta kurt, tilki, sansar, ayı, vaşak, su samuru, porsuk, sincap, tavşan, yaban domuzu ve yaban keçisi bulunmaktadır. Mağaralarda ve kaya kovuklarında yaşayan boz ayı, Munzur yaban hayatının önemli büyük memelilerinden biridir. Bölgenin diğer büyük memelileri orman içerisindeki kayalıklarda yaşayan vaşak, yaban domuzu ve kurt’tur. Kuş türleri bakımından da oldukça zengin olan Milli Parkta yırtıcı kuşlardan kartal,akbaba,doğan,şahin,atmaca,kerkenez,delice,çaylak nadir türlerden ise kaya kartalı bulunmaktadır. Gece yırtıcılarından puhu,baykuş ve yarasa yaygın türlerdendir. Milli Parkta bulunan diğer kuş türleri arasında keklik, çil keklik, toy, mezgeldek, turna, bıldırcın, çulluk, üveyik, tahtalı ve kaya güvercinleri, bazı ördek türleri ve ender olarak da kaz bulunmaktadır. Munzur Suyu Vadisinde çeşitli av hayvanları için bir koruma ve üretme alanı vardır. Munzur Suyu, Mercan Deresi ve çevresindeki akarsularda yaşayan bol miktarda alabalık, yöre için önemli bir ekonomik değer oluşturmaktadır. Munzur Gözelerinden başlayarak 80Km.’lik bir su alanına yayılmış olan alabalık, Tunceli ekonomisi için olduğu kadar, ülkemiz için de çok önemli bir doğal servettir.

Bölgede sert karasal iklim hüküm sürdüğünden, milli parktan faydalanmak için en uygun zaman Haziran ve Eylül arasındaki dönemlerdir. Milli Park alanındaki doğal veriler, kamp kurma, piknik yapma, sportif balıkçılık ve doğa yürüyüşleri gibi günübirlik etkinliklerin yanı sıra çeşitli

su ve doğa sporları (rafting, dağcılık v.b.) için de çok elverişli potansiyele sahiptir.

Ad: Tunceli.jpg
Gösterim: 633
Boyut: 80.0 KB

Nüfus

2000 Yılı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre toplam 93.548 kişilik nüfusa sahip olan Tunceli, aynı zamanda Türkiye'nin en az nüfusa sahip ilidir.

Kültür ve sanat

Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri söylenir.
Bölgede konuşulan diller sırasıyla Kürtçe / ( Kırmancki ) tahminen %61, Kurmanci ise %32, ayrıca Türkçe %7 kadar konuşulur.
Mezhep olarak, % 90 Alevi, %10'si ise Sünnidir. Sünni nüfus, Çemişgezek (%60 Sünni) Köylerinin %90ınında Aleviler yaşar. İlçe merkezinde 80%i Alevilerden oluşur.)ilçelerinde yaşar.diğer ilçelerinin tamamında aleviler yaşar.

Yerel Etkinlikler

Munzur Kültür ve Doğa Festivali

Tunceli Belediyesi tarafından ilk kez 28-30 Temmuz 2000 tarihinde düzenlenen, geniş kapsamlı ve geniş katılımlı bir festival olarak gerçekleşmiştir. Fotoğraf sergisi, halk oyunları gösterisi, halk müziği konserleri, film gösterisi, kent gezisi, panel, söyleşi ve edebiyatçıların imza günleri ile çok geniş bir kesimin ilgisini çeken festival programına Tunceli dışından ve yurtdışından önemli oranda katılım gerçekleşir. Kentin sosyal ve kültürel yaşamına çok olumlu bir katkı sağlayan festival, il turizmini de canlandırmıştır.

Pülümür Bal Festivali

Pülümür ilçesinde, her yıl Eylül ayı içerisinde belirlenen tarihlerde düzenlenen ‘Pülümür Bal Festivali’, yörenin ekonomik ve kültürel hayatına zenginlik kazandırmaktadır. Festival boyunca çeşitli kültürel etkinliklerin yanı sıra kaliteli bal üretimini teşvik etmek amacıyla yarışmalar düzenlenmekte ve ilk üç dereceye giren ürün sahiplerine ödül verilmekte ve bu yolla bal üreticisi teşvik edilmektedir.

Çemişgezek Dut ve Peynir Festivali

Çemişgezek ilçesinde ilk kez 26-28 Haziran 1998 tarihinde kutlanan “Dut ve Peynir Festivali” gerek insanları bir araya getirip kaynaştırması, gerekse yöresel ürünlerin tanıtımını sağlaması bakımından ilçeye büyük katkı sağlamakta ve düzenlenen etkinliklerle festivale katılanlar hoşça vakit geçirmektedirler.

Pertek Dut Festivali

Pertek ilçesinde Temmuz ayı içerisinde belirlenen tarihler arasında düzenlenen festival kapsamında, başta çekirdeksiz dut olmak üzere meyveciliğe dayalı yöresel ürünler tanıtılmakta, ilçenin doğal, tarihi ve kültürel değerleri, Keban Baraj Gölünde ve ilçede düzenlenen çeşitli etkinlik ve gezilerle tanıtılmaktadır.

Eğitim

Tunceli Türkiyenin Okuma Yazma Oranı En Yüksek ikinci ilidir

Tunceli Üniversitesi
Pertek Anadolu Lisesi
Tunceli Anadolu Lisesi
Tunceli Anadolu Öğretmen Lisesi
Tunceli Fen Lisesi
Akpazar Anadolu Öğretmen Lisesi

Spor

1990 yılına kadar Tuncelispor adını taşıyan bir futbol takımı vardı. Bu takım, 2008-2009 sezonunda Dersimspor olarak geri döndü. 2010 Bölgesel Amatör Lig 1.Grup Lideri

Vikipedi

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

_Yağmur_

VIP VIP Üye

11 Ocak 2013 Mesaj #7

VIP VIP Üye

TUNCELİ
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

Coğrafya
Doğu Anadolu'nun Yukarı Fırat bölümünde il ve bu ilin merkezi olan kent. Kuzeyde Erzincan, doğuda Bingöl ve Elazığ, güneyde Elazığ, batıda Malatya illeriyle sınırlanır. Doğu Anadolu'nun en engebeli illerinden biridir. Bu durumu, bölgenin en yüksek doruklarının bu il içinde kalmasından değil, fakat ova ve plato düzlüklerinin azlığından ileri gelir.

İlin bu topografik özelliği, ulaşım ve tarım hayatında etkili olmuştur. En önemli dağ sırası, ilin kuzeybatısında, Erzincan sınırı üzerindeki Munzurlar ve bunların doğu uzantısını oluşturan Mercan ve Bağırpaşa dağlarıdır. Bu sıralar üzerinde bazı doruklar 3.000 m.yi aşar. İlin hemen bütün kuzeyini kuşatan bu sıralardan, güneye, bugün doğu-batı yönünde geniş bir göl oluşturan Keban Barajı'nın kuzey kıyılarına doğru, derin vadilerle parçalanmış bir yöre yayılır.

İlde en geniş yeri kaplayan bu yöre, Munzurlar'dan gelen Munzur Suyu ile, kaynaklarını ilin doğu sınırı dışında, Bingöl-Karaboğa ve Şeytan Dağları'ndan alan Peri Suyu ve kolları tarafından yarılmıştır. Başlıca ova düzlükleri de Keban Gölü'nün kuzeydoğusundaki bir körfeze karışan bu iki su üzerindedir.

Tunceli'nin iklimi kışları oldukça sert ve uzun sürer, yazları, özellikle çukur ova ve vadi zeminlerinde oldukça sıcak karasal bir iklim niteliği taşır. Yıllık yağış tutarları genellikle yüksek ve 1 m.nin üstündedir. Tunceli yeni bir ildir. Cumhuriyet'ten önce, bugünkü Tunceli ili yerinde Elazığ'a bağlı Dersim sancağı bulunuyordu (merkezi Hozat).

Bu sancak toprakları daha sonra Elazığ ve Erzincan illerine eklenmiş, fakat 1937'de aynı yerde bugünkü Tunceli ili kurularak Kalan adlı küçük bir yerleşme, ilin merkezi olarak seçilmiştir. Munzur Çayı kıyısında bulunan eski Kalan (bugün ilin adını taşır), daha 1940'ta 1.000'den az nüfusluydu. 1997'deki nüfusu 26.284 olmasına rağmen yine de Türkiye'nin en az nüfuslu il merkezlerinden biridir. Oysa ilin alanı az çok geniştir (7.954 km2).

Ekonomi
Ekonomi bakımından Türkiye'nin en geri kalmış illerinden biridir. Bazı el sanatları (kilim gibi); kereste ve sütten masul besin imalathaneleri dışında, endüstri kurulmamış olduğu gibi, tarımsal üretimler de azdır.

Tarım ve Hayvancılık
Ekonominin en ileri kolunu hayvancılık oluşturur. Endüstri bitkilerinden şekerpancarı yetiştirilir. Meyve-sebze üretimi diğer illerle karşılaştırılamayacak denli azdır.

Ulaşım
Tunceli ili ulaşım bakımından oldukça geri kalmıştır. Demiryollarından hemen hemen yararlanamaz. Kuzeyde Pülümür ilçesi, doğuya uzanan demiryoluna yakın tek ilçe merkezidir. Başlıca karayolu, kuzeyde Erzurum-Erzincan şosesini, güneyde Elazığ-Bingöl şosesine bağlayan ve il topraklarını (il merkezi üzerinden) kuzey-güney yönünde kesen anayoldur. İlin hemen tüm ilçe merkezleri bu yola bağlanırlar. Fakat bütün bu yollar yüksek geçitlerden aşar, derin vadileri izler ve çok dönemeçlidir ve kış mevsiminde çok kez ulaşıma kapalı kalırlar. Öte yandan Keban baraj gölü, Tunceli il merkezi ve bazı ilçelerinin güney komşusu Elazığ iliyle yol bağlantısını güçleştirmiştir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.

Cevapla

Cevap Yaz