Yahyapaşazadeler

YAHYAPAŞAZADELER, XV. ve XVI yy.’larda OsmanlI devletinde yönetici olarak görev yapan aile YAHYA PAŞA, ailenin kurucusu (öl. İstanbul 1507). Enderun’da yetişti. Bosna beylerbeyi olarak dış hizme te çıkarıldı (1480). Ankara (1481), Anadolu (1487), ikinci kez Bosna (1488) beylerbeyi oldu. Bayezit ll’nin kızlarından Sul- tanzade Hatunla evlenerek "Damat" payesini aldı (1501). ikinci kez Anadolu (1502) ve Rumeli (1503) beylerbeyliğine atandı. Kubbealtı vezirliğine getirildi (1504).

—Balİ Paşa, öncekinin büyük oğlu (öl. Budin 1543). Enderun'da yetişti. Bosna beylerbeyi olarak dış hizmete çıkarıldı (1519). Kanuni’nin Belgrad seferine katıldı ve fethedilen Belgrad’ın ilk muhafızı oldu (1521). Mohaç* savaşı’nda (1526) düşman kuvvetlerini çevirme hareketiyle dağıtarak zaferin kazanılmasında önemli rol oynadı. Daha sonra Semendire sancakbeyi olarak Bosna beylerbeyi Hüsrev Bey'le birlikte Esklavonya ve Dalmaçya' da birçok kale fethetti (1527-1528). Vezir payesiyle Budin beylerbeyliğine atandı (1542). Kanuni’nin Estergon seferi sırasında (1543) önemli bir konum olan Vâlpo kalesini ele geçirdi.

—Mehmet Paşa, önce kinin kardeşi (öl. Budin 1551). Enderun’ da yetişti. Semendire sancakbeyi ve öncü kuvvetler komutanı olarak Kanuni'nin Birinci Viyana* kuşatması’na (1529) katıldığından "Gazi” unvanıyla ödüllendirildi. Andrea Doria’nın Koron kalesini ele geçirmesi üzerine (1532) Mora sancakbey- liğine atandı ve kaleyi düşmandan geri aldı (1534). 1535-1547 Türk-Avusturya savaşı başlayınca yeniden Semendire sancakbeyi oldu (1535). Posega (Pojega) kalesini fethettikten sonra kral Ferdinand tarafından üzerine gönderilen büyük bir avus- turya ordusunu Vertizo* savaşı'nda (1537) yenilgiye uğratarak günün kahramanı ilan edilen oğlu Arslan Bey'in Posega sancak- beyliğine atanmasını sağladı. Kanuni'nin Boğdan seferine katıldı (1538). Öteki kardeşi Ahmet ve kendi oğlu Aralan beylerle birlikte Habsburglar’ın birleşik ordularınca kuşatılmış olan Peşte’nin yardımına koşarak kenti düşman eline düşmekten kurtardı (1542). Ağabeyi Balİ Paşa’nın ölümü üzerine (1534) vezir payesiyle yerine Budin beylerbeyliğine getirildi. Aynı yıl fethedilen ve bir sancak olarak kendi beylerbeyliğine bağlanan istolni Belgrad'a (Stuhlvveissenburg) inebahtı (Lepanto) sancakbeyi olan kardeşi Ahmet Bey'in yılda 600 bin akçe ödenekle sancakbeyi atanmasını sağladı. Macaristan’daki avus- turya kalelerine karşı harekete geçerek sırasıyla Vişgrad (Wissegrad), Noygrad (Neograd) ve Hatvan kentlerini aldı (1544). Kral Ferdinand’ın başvurusu üzerine Habsburglar’la OsmanlIlar arasında bir ateşkes için arabulucuk yapmayı kabul etti (1545).

—AHMET BEY, öncekinin kardeşi (öl. istolni Belgrad 1552). Ağabeyleri Balİ ve Mehmet paşaların yanında yetişti. Ağabeyi Mehmet Bey'le birlikte Birinci Viyana kuşatması’nda (1529) bulundu. Kendisine teslim edilen eski macar krallarının tacını üç kişilik bir heyetle Budin’e götürüp osmanlı korumasındaki Macaristan kralı Zapolya’ya verdi (1530). Mehmet Bey'in komutasında bir akıncı beyi olarak Budin'in avusturya kuşatmasından kurtarılmasında katkısı oldu (1531). Türk ordusunun kuşattığı Guns (Güns) kalesinin vire* ile teslim alınmasında arabulucu sıfatıyla önemli rol oynadı (1532). Alacahisar sancakbeyi olarak ağabeyi Mehmet Bey'in Avusturyalılar'a karşı zaferiyle sonuçlanan Vertizo* savaşı’na (1537) katıldı, inebahtı (Lepanto) sancakbeyi oldu (1538). Fethedilen İstolni Belgrad’ın sancakbey- liğine atandı (1543). Rumeli Beylerbeyi Sokullu Mehmet Paşa'nın Macaristan ser- dartığına getirilmesinin ardından başlayan 1551-1562 Türk-Avusturya savaşı’nda istolni Belgrad’ı (Stuhlvveissenburg) kuşatan avusturya birliklerine karşı kenti savunurken vurularak şehit düştü.

— ARSLAN Paşa, öncekinin yeğeni, Mehmet Paşa' nın oğlu (öl. Arşan [Harsany] 1566). Babasının Avusturyalılar'ı bozguna uğrattığı Vertizo* savaşı'nda (1537) büyük kahramanlık göstermesi üzerine yine babasın- ca fethedilmiş olan Posega’ya (Pojega) sancakbeyi atanarak ödüllendirildi. Semendire sancakbeyi olan babası Mehmet ve amcası Ahmet beylerle birlikte Habsburglar'ın birleşik ordularınca kuşatılan Peşte’nin yardımına koşarak kentin düşman istilasından kurtarılmasına katkıda bulundu (1542). Şehit olan amcası Ahmet Bey’in yerine İstolni Belgrad (Stuhlvveissenburg) sancakbeyliğine getirildi (1552) ve Budin beylerbeyi Hadım Ali Paşa'nın yönetiminde avusturya işgalinde bulunan yerlerden Dregeli, Salgo, Seçen (Szâc- zĞny), Bucak (Bujak), Saç (Sagh) ve Gay- mar (Gyamarth) kalelerini fethettikten sonra baron Teufel von Gundersdorf komutasındaki avusturya kuvvetlerini yok ederek bu generalle birlikte Fülek (Filegh) kalesini de ele geçirdi. Eğri kuşatmasındaki başarısızlığı nedeniyle görevden alınan Hadım Ali Paşa’nın yerine vezir payesiyle Budin beylerbeyliğine getirildi (1554). Kanuni'nin son seferi olan Zigetvar* seferi sırasında (1566) anlaşmazlığa düştüğü sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’yı padişaha şikâyet için geldiği Arşan (Harsany) konağında itaatsizlikle sonuçlanarak idam edildi. Ondan boşalan Budin beylerbeyliğine sadrazamın amcaoğlu olan Sokullu Mustafa Paşa atandı.

—MEHMET BEY, öncekinin amcaoğlu, Balİ Paşa’nın oğlu (öl. Magosa 1570). Enderun'da yetişti. Varat sancakbeyi olarak dış hizmete çıkarıldı (1563). Kanuni’nin Zigetvar* seferi sırasında (1566) Gyula kalesini fethetmekle görevlendirilen ikinci vezir Pertev Paşa’nın buyruğuna verildi ve türk kuşatmasına 58 gün dayanan kaleden içeri girip komutanla görüşmesi sonucu 59. gün vire* ile teslim olmasını sağladı. Aynı yıl Babofça (Babocsa) kalesinin de fethedil- mesinde önemli rol oynadı. Selim II döneminde Yemen serdarlığına atanan Lala Mustafa Paşa’nın maiyetine verildi (1567). Kıbrıs serdarlığına getirilen Lala Mustafa Paşa ile birlikte Kıbrıs seferine katıldı (1570). Magosa kuşatması sırasında kaleye yapılan bir saldırıda vurularak şehit oldu.