Yapay Uydular

Yapay uydular

Bilim insanları yüzyıllardır gökyüzünü yeryüzünden gözlemlediler ve bilgiler edindiler. Günümüzdeyse gelişen uzay teknolojisi bize yeni ufuklar açtı. Roketlerin uzay mekiklerinde kullanılmasıyla gök cisimleri uzaydan incelenmeye başlandı. Aynı zamanda uzay içinde bilinmeyenlere doğru yolculuk yapabilme şansı elde edildi. Gök cisimlerini neden uzaydan gözlemlemeliyiz? Dünya'mızın doğal uydusu olan Ay'ı tanıyorsunuz. Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin de doğal uydularının bulunduğunu biliyorsunuz. Herhangi bir gök cisminin çevresinde, belli bir yörüngede o gök cismine bağımlı olarak hareket eden doğal uydular vardır. Bunların dışında insan eliyle yapılarak belirlenen yörüngeye yerleştirilen cisimlereyse yapay uydular adı verilir. Dünyamız üzerindeki değişikleri gözlemlemek, uluslar arası iletişimi kolaylaştırmak ve uzay çalışmalarına yardımcı olmak amacıyla yapay uyduların istenilen yörüngeye nasıl yerleştirildiğini biliyor musunuz? Uzaya gönderilen uydunun istenilen yörüngeye yerleştirilmesi için bilim insanları çeşitli hesaplamalar yaparlar. Bu hesaplamalar yapılırken uydunun kütlesi ve dolanım hızı, uydunun yerleşeceği yörüngenin gök cismine uzaklığı gibi veriler dikkate alınır. Yapay uydular Dünya çevresine yerleştirilebildiği gibi ulaşılabilen diğer gök cisimlerine de gönderilir, ilk yapay uydu olan Sputnik 1 (Spatnik 1) Sovyetler Birliği tarafından Dün-ya'nın yörüngesine yerleştirildi (4 Ekim 1957). Yapay uydular araştırmalarda kullanılan balon ve roketlere göre daha pahalı araçlardır. Ancak bu uydulardan elde edilecek sonuçlara bakıldığında pahalı oluşları önemli değildir. Dünya'mızın çevresinde pek çok yapay uydu bulunur. Uzaktan görüntü algılama ve haberleşme uydularının sayıları bilimsel çalışmalar yapılan uydulardan daha çoktur. Dünya çevresindeki yapay uydular bir dönüşlerini, Dünya'nın günlük hareketinin süresinde yani 24 saatte tamamlar. Böylece hep aynı bölgedeki bilgiler elde edilir. Türkiye her zaman Türksat 1B, 1C, 2A, 3A uydularımızın görüş alanı içindedir. Yeryüzününün 1 m gibi küçük bir boyutunu bile görüntüleyebilen hatta sokakta yürüyen bir insanın elindeki elmanın fotoğrafını çekebilen uydular da bulunmaktadır. Bu tür uydular bulutlu havalarda ve karanlıkta bile görüntü alabilir. Yapay uydular topladığı bilgi ve verileri sürekli olarak yeryüzüne iletir. Bunlar yer istasyonları tarafından kaydedilir ve kullanıma sunulur. Bu nedenle yapay uydularla yer istasyonları sürekli iletişim halindedir. Günümüzde sayıları çoğalan bu tür uydulardan elde edilen veriler incelenerek kısa sürede, sağlıklı ve doğru bilgilere ulaşılmaktadır. Örneğin; doğal bir afete neden olabilecek hava hareketi belirlenerek insanlar erkenden uyarılabilmektedir. Ayrıca tarım, maden ve petrol alanlarıyla ilgili bilgilerin elde edilmesinde de yararlanılır.

Sponsorlu Bağlantılar

Yapay uydular şu başlıklar altında toplanabilir:
Haberleşme uyduları

Haberleşme uydusu MILSTAR

TV, radyo, telefon gibi iletişim araçlarını kullanabilmek için uzaya gönderilmiş uydulardır. Modern haberleşme uyduları çoğunlukla "Molniya" veya "Alçak Dünya" yörüngelerini kullanırlar.

Meteoroloji uyduları
Bu uydular dünyadaki meteorolojik olayları gözlemlemek için kullanılırlar.

Anti-uydu silah sistemleri
"Katil uydular" olarak da bilinen bu uyduların amaçları düşman uydularını yok etmektir. Düşman uyduları vurmak için kinetik mermiler ya da enerji veya partikül silah sistemleri kullanırlar.

Astronomi uyduları
Uzaydaki diğer gökcisimlerini gözlemek amacıyla kullanılırlar.

Biyouydular (Biosatellites)
Bilimsel amaçlarla canlı organizmalar taşıyan uydulardır.

Minyatür uydular: Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen sıradışı şekilde ufak cüsseli uydulardır. 500-200 kg arasında olanlara "miniuydu", 200-10 kg arasında olanlara "mikrouydu", 10-1 kg olanlara "nanouydu", 1 kg'dan daha hafiflerine "pikouydu" denir.

Seyrüsefer uyduları
Radyo sinyalleri vasıtasıyla dünya üzerindeki mobil cihazların yerlerini tesbit etmeye yarayan uydulardır. Günümüzde uçaklarda, otomobillerde hatta elde kullanımı oldukça yaygınlaşmış olan bu sistem sayesinde dünya üzerindeki konum bir kaç metre hassasiyetiyle tesbit edilebilir.

Gözetleme uyduları (Reconnaissance satellites)
Daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan bu uyduların gerçek kabiliyetleri konusunda detaylı bir bilgi mevcut değildir. Bunun nedeni, bu sistemlere dair bilgilerin "çok gizli" gizlilik derecesinde olmasıdır.

Gözlem uyduları (Earth observation satellites)
Bu uydular sivil gözlem amacıyla (çevre faciaları, harita yapımı vs.) kullanılan uydulardır.

Güneş enerjisi uyduları
Bu uydular güneş enerjisini dünya üzerindeki alıcılara yönlendirerek, alternatif enerji kaynağı olarak kullanılması planlanan uydulardır.

Uzay istasyonları
Uzay istasyonları, üzerinde insanların yaşaması için inşa edilmiş yapılardır. Günümüzde bilimsel amaçlarla kullanılan bu yapılar astronotların yıllarca barınmasına imkân verebilmektedir. Bu istasyonlar uzay taşıtı değillerdir ve iniş-kalkış kabiliyetleri yoktur. Bu istasyonlara gidiş geliş diğer uzay taşıtları vasıtasıyla sağlanır.

BAKINIZ
Uydu Nedir?
Uydu Yayıncılığı

Uzay Keşfini Başlatan Kürenin 55'inci Yılı

Uzay-havacılık teknolojilerinin bugün geldiği noktaya kadar geçen süreçte başlangıç noktasını oluşturan Sputnik-1’in uzaya gönderilmesinin üzerinden tam 55 yıl geçti. Sovyetler ile ABD arasındaki rekabeti tetikleyen Sputnik-1, insanlığın uzay macerasına rekabetin sağladığından çok daha büyük katkılarda bulundu.

Uzaya fırlatılan ilk insan yapımı araç olan Sputnik 1, 4 Ekim 1957 tarihinde başarıyla uzaya fırlatıldı. İnsanlık tarihi adına bir ilk olma özelliğini taşımasının yanı sıra, Sputnik-1, ABD’nin uzay-havacılık alanındaki çalışmalarını da tetikleyen en önemli unsur oldu. Sputnik (Seyahat arkadaşı), çapı sadece 56 cm olan bir küreydi. Kürenin üzerine uzanan dört uzun anten, uzay aracının her 98 dakikada bir Dünya’nın etrafındaki dönüşünü tamamladığında yeryüzüne radyo sinyalleri göndermesini sağlıyordu.

Ruslar, Sputnik’in gönderdiği sinyallerin sesini radyolardan yayınladı. Dünyanın dört bir yanındaki radyo istasyonları ilk insan yapımı uzay aracının sesini dinleyicilerine duyurmaktan geri kalmadı. Radyo sinyallerinin sesi, Amerikalıların uzay yarışında geri kaldığına işaret eden bir uyarı niteliğindeydi.

Uzay Keşfinde İlk Büyük Adım

Sputnik-1, uzaya gönderildiği dönem Sovyetlerin rakiplerinde endişeye neden olmasıyla öne çıkarılıyordu. Ancak aradan geçen yıllar, Sputnik’in asıl başarısını uzay keşfinde gösterdiğini ortaya koydu. Uzay tarihçisi Robert Pearlman, Space.com’a yaptığı açıklamada, “55 yıl önce Sputnik uzaydan ilk sinyalini gönderdiğinde, kamçıya benzeyen antenleri olan gümüş küre, Sovyetlerin küresel Uzay Çağı’nda başarıya giden sembolü olarak kabul edilmişti” dedi.

Sputnik, 1961 yılında dönemin ABD Başkanı John F. Kennedy’nin “Ay’a insan göndereceklerine” yönelik açıklamasında da en büyük rolü oynayan etken oldu. Aynı yılın Nisan ayında, Yuri Gagarin uzaya çıkan ilk insan olma unvanını kazandı. Amerikalılar, bu adımdan sonra uzay teknolojisine çok büyük bir yatırım yaparak 1969 yılında Ay’a astronot göndermeyi başardı. Pearlman, “Sputnik Ocak 1958’de Dünya’ya düşmüş olabilir. Ama onun oluşturduğu etki bugün hala Dünya’nın etrafını dolanıyor” dedi.

İlk ABD Uzaya Çıkacaktı

ABD, 1955’in ortalarında, iki yıl sonraki Uluslararası Jeofizik Yılı’nda ilk uyduyu uzaya gönderme niyetinde olduğunu açıkladı. Sovyetler, 1957’nin, Bolşevik Rejimi’nin 40’ıncı yılına denk geldiğini çok iyi biliyordu. Sovyet bilim insanları, 1956’nın başında, 1400 kg ağırlığındaki bir uydu üzerinde çalışmaya başladı. Kod adı “Object-D” olan uydu, Dünya’nın atmosferi ve uzay hakkında ölçümler yapmak üzere tasarlandı. Ancak oldukça karmaşık bir hale gelen projenin tamamlanması, beklenenden daha uzun sürdü. Amerikalıların gerisine düşmek istemeyen Ruslar, Sputnik-1’i uzaya gönderilecek ilk uydu olarak belirledi. Object-D ise 1958 yılında Sputnik 3 adıyla uzaya gönderildi.

Ocak 1958’de Dünya’ya düşen ve yanarak yok olan Sputnik, sadece 83.6 kg ağırlığındaydı ve tek fonksiyonu Dünya’nın etrafında radyo vericisi görevi görmekti. Uydu için düşünülen ilk isim ise PS-1’dı (Başlangıç uydusu-1). Bugün Kazakistan'da bulunan Baykonur üssünden fırlatılan, dört radyo anteni bulunan Sputnik-1, yeryüzüne tüm Dünya’dan algılanan bir “bip sesi” gönderiyordu. Dünya, Gümüş-çinko bataryası tükenene kadar, 22 gün boyunca Sputnik’in biplemesini dinledi.