ÖRNEK a.
1. Bir bütüne ait nitelikleri taşıyan ve model yerine geçen parça; numune, göstermelik, eşantiyon: Boya, kumaş örnekleri.
2. Bir şeyi yapmak için seçilen ya da verilen şey; model: Bir şeyi yapmak için bir örnekten yararlanmak. Klasik örnekleri incelemek.
3. Bir konunun, bir olayın, bir durumun, vb. daha iyi anlaşılmasını sağlamak; bir savı, bir düşünceyi vb. desteklemek, kanıtlamak amacıyla tanık gösterilen söz, yapılan davranış; misal: Bu tanıma iki örnek vermek yeterli. Geçmiş yıllarda bunun birçok örneğini gördük.
4. Bir şeyin benzeri ya da tıpkısı: Bu divanın bir örneği Milli kütüphanededir. Bir yazının bir örneğini dosyaya yerleştirmek.
5. Ait olduğu bütüne ilişkin bir fikir veren, onun özelliklerini taşıyan şey: Bu kilise gotik mimarinin güzel bir örneğidir. XVI. yy. şiirinden özgün bir örnek.
6. Bir kimseye fiziksel ya da huy, davranış açısından çok benzeyen kimse: Çocuk babasının örneği.
7. Düşünce ya da nitelikçe seçilmeye değer olduğu düşünülen kimse, şey için kullanılır: Kardeşim bana sürekli örnek gösterilmiştir.
8. Bir kimseyi örnek atmak, davranış biçimini o kimsenin davranışlarına göre düzenlemek, onun gibi olmaya çalışmak. j; (Bir kimseye) örnek olmak, bir kimseyi huy ve davranışıyla etkileyip onda kendisine benzeme isteği uyandırmak, jj (Bir şeyin) örneğini almak, bir şeyin biçimini çizmek. || (Bir şeyin) örneğini çıkarmak. bir şeyin aynısını yapmak.
—Dılbıl Örnek cümle, bir dilbilgisi kuralının doğru olarak nasıl uygulanacağını göstermeye yarayan ya da bir sözcük maddesinde ele alınan sözcüğün tanımını doğrulamak ve örneklendirmek için kullanılan, bir metinden alınma ya da sözlük yazan tarafından kurulan cümle.
—içit. san Örnek şişesi, alkol derecesine bakmak üzere imbikten alınan damıtık içki örneğinin konulduğu küçük şişe,
—inş. Kimi gereçlerin, yönetmeliklere uygun boyut ve türlerdeki numuneleri.
— İStat. - ÖRNEKLEM
—Kim. müh. Bir malzemenin tamamını temsil ettiği varsayılan, üzerinde çeşitli ölçüm, çözümleme ve deneylerin yapıldığı parça; bu işlemlerden elde edilen sonuçlar malz tmenin tümüne mal edilir || Örnek alıcı, örnek alma işleminde kullanılan aygıt. (Kesikli olarak çalıştığında bu aygıta BÖLÜCÜ adı verilir.) || Örnek alma, bir maddenin niteliklerim saptamak üzere yapılacak deney, çözümleme, vb. için sistemler, kurallar ve istatistiksel olasılıklara uygun olarak bir bölümünü ayırma işlemi. (Bu basit bir işlem olabildiği gibi ufalama, homojenleştirme, kurutma vb. aşamalardan geçen bir işlemler bütünü de olabilir.) |j Örnek kabı, incelenecek maddelerden alınan örneklerin konduğu cam, porselen ya da metalden yapılmış özel kap.
—Metalürj. Kimyasal çözümleme yoluyla niteliğini denetlemek için külçe ya da çubuktan kesilerek ayrılan küçük metal parça.
—Organizasyon. Bir kümeden belirli koşullarda, gereç teslimine ilişkin şartnamelerde öngörülmüş deneyler için alınan parça; bu deneyler için özel olarak hazırlanmış parça. (Bk. ansikl. böl. Ger. day.)
—Ölçbil. Benzer başka cisimlerle (ağırlıklar, ölçüler, paralar) karşılaştırmak için kullanılan standart cisim.
—Pulc. Baskı durumunu, pulu bastıran kuruluşa göstermek için hazırlanan provalar. (Pulun hazırlanmasını görme açısından önemlidir. Bu pullar posta idarelerinin müze ya da arşivlerinde bulunur, satılmaz.) [Hazırlık örnekleri ya da esse de denir.]
—Posta idarelerinin pulu basan matbaaya, posta idarelerine ve kişilere armağan ettikleri, postada geçerli olmayan,A üzerlerine matbaada ya da damgayla delik açılarak örnek (specimen) yazılan pul.
—Siber. Örneklenmiş bir büyüklüğün, örnekleme anındaki değeri.
—Teknol. Örnek alma, araştırma ya da malzeme uygunluk kontrolü için bir örnek kesme.
—Topbil. Örnek incelemesi, İncelenmekte olan toplumsal grup ya da kategoriyi temsil eden az sayıda kimsenin deneylerini, görüşmeler ve gözlemler yoluyla derinliğine inceleyerek bazı toplumsal davranışları anlamayı amaçlayan araştırma yöntemi.
—Verg. huk. Gümrük vergisinin tahakkuk ettirilmesinde ya da bağışıklık hükümlerinin uygulanmasında fiziki muayeneye ya da kimyasal tahlile gerek duyulan durumlarda asıl eşya üzerinden alınan numune. (Bk. ansikl. böl.)
—Yerbil. incelenmek üzere çıkarılan mineral. kayaç, akışkan parçası.
♦ sıf. Kendi türünde kusursuz olan ve benzemeye değer nitelikte görülen şey ya da kimse için kullanılır: Örnek bir fabrika. Örnek bir tutum, davranış. Örnek bir kadın. Örnek bir çift. Örnek bir öğrenci.
—Bine. Örnek biniş, binici ve atının bir alanda, bir manejde binicilik hareketlerini zarif bir biçimde yapması, sergilemesi.
—ANSİKL. Ger. day. Bir hammadde (metal, tahta, çimento vb.) kümesini kabul etmeden önce sanayici, bunlara genellikle bir dizi deney (çekme, bükme, darbe) uygular. Bu deneyler bütün kümeye uygulanamayacağından, bunun içinden deney örnekleri alınır. Şartnameler seçme koşullarını ve her deney için örneklere uygulanacak işlemler kümesini (biçim, boyutlar, ısıl işlem) belirtir. Örneğin çekme deneyleri için, çoğu kez silindirsel bir örnek alınır; bu örnek, deneyin yapılacağı makinenin çeneleri arasında sıkıştırılacak iki kafa taşır. Uzamaları ölçebilmek için kesit (genellikle cm düzeyinde) ve silindir üzerine çizili işaretler arasındaki uzaklık (birkaç santimetre düzeyinde) belirlenir. Tahtaların mekanik ve fiziksel özelliklerine ilişkin deneyler, boyutları ve ağaç gövdesinin eksenine göre doğrultusu standartlaştırılmış örnekler üzerinde yapılır. Bu doğrultunun seçimi, canlı bir malzeme olan tahtanın anizotropisine bağlıdır. Tahtadan türeyen malzemelere (kontrplaklar ve masif levhalar, yonga levhalar, lif levhalar) ilişkin deneyler de, standart örnekler üzerinde gerçekleştirilir.
—Verg. huk. Gümrük memurları, ürünlerin vergi bağışıklığından yararlanabilmeleri ya da gümrük vergisinin saptanabilmesi için gerekli koşullara sahip olup olmadıklarını anlamak amacıyla vergiye tabi tutulan eşyalardan örnekler alabilirler. Bu örnekler gümrük laboratuvarlarında, buralarda yapılamayan durumlarda resmi la- boratuvarlarda incelenir ve tahlil sonuçları tahakkukta esas tutulur. Dışarda yaptırılacak tahlillerin ücreti yükümlü tarafından peşin olarak ödenir.
Ayrıca, bakanlıkça saptanacak esaslar çerçevesinde ticari niteliği bulunmadığı kabul edilen nümunelik eşya ve modeller gümrük vergisinden istisna edilmiştir.
Kaynak: Büyük Larousse
.
Örnek Nedir?
