SEDİR a. (lat. cedrus; yun. kedros, kozalaklı ağaç'tan). Kışın yaprağını dökmeyen, iğne yapraklı, kozalaklı, orman ağacı. (Bk. ansikl. böl.)
—Antik. Sedir yağı, ardıç ya da sedir ağaçlarından çıkarılan sıvıyağ; eski MİSİr- lılar’ın cesetleri tahnit etmekte kullandıkları maddelerden biri.
—Org. kim. Sedir kâfuru, SEDROL’Cın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Genç yaşta piramit görünümünde olan sedir yaşlandıkça güçlü bir gövde ve tablo biçiminde tepe yapar. Yapraklar (3 cm uzunluk) kısa sürgünler üzerinde rozet biçiminde ya da uzun sürgünler üzerinde sarmal dizilir. Kozalak iki yılda olgunlaşır. Bunlar değişik boy ve görünümde olmakla birlikte genellikle fıçı biçiminde ve iridir. Sürgünler üzerinde dikine durur.
Sedirin dört türü vardır: Atlas sediri (Cedrus atlantica), Lübnan ya da Toros sediri (C. libani), Himalaya sediri (C. deodara) ve Kıbrıs sediri (C. brevifolia). Bu türler arasındaki farklar, özellikle yaşlı ağaçlarda o kadar azdır ki, birçok botanikçi bunları geniş bir coğrafi alana yayılmış bir tek türün yetişme yeri ırkı ya da çeşidi sayar.
Kuzey Afrika’da Atlas dağlarında yetişen Atlas sediri 1 000 m’den yüksek yerlerde bulunur. Lübnan ya da Toros sediri dolgun gövdeli, kalın dallı, görkemli bir ağaçtır Halk arasında "katran ağacı” adıyla da tanınır. Güney Anadolu ve Lübnan'da 1 200-2 000 m arasında yaygındır. Değerli odunu çürümeye karşı dayanıklı olduğundan Antikçağ'dan beri bilinir ve çeşitli işlerde kullanılır. Himalaya sediri sivri, büyük, mavi-yeşil yapraklı, sarkık dallı ve çok güzel görünümlü bir ağaçtır; Himalaya, Afganistan ve Belucistan dağlarında 1 300-2 300 m arasında yetişir. Kıbrıs sediri yalnız Kıbrıs’ta bulunur.
Sedirlerin hepsi çok beğenilen süs ağaçlarıdır. Park ve bahçelerde yetiştirilir, mavi renkli olanları daha makbul sayılır.
Sedir tam bir ışık ağacıdır. Toprak istekleri bakımından nazlı değildir; kireçli topraklara iyi dayanır. Gelişmesi toprak derinliği ile orantılıdır, elverişli yerlerde 40 m'ye kadar boy atabilir. Himalaya sediri öteki türlere göre donlara karşı daha duyarlıdır.
Toros sedirinin kök ve gövde odunundan elde edilen katran (sarı katran) kırmızımsı esmer renkte, şurup kıvamında özel ve keskin kokulu bir sıvıdır. Hayvanların deri asalaklarına (kene, bit, sinek vb.) karşı sürülerek kullanılır
—Parf. Virjinya ve Teksas sedir odunlarından elde edilen uçucu esanslar parfüm- cülükte geniş ölçüde kullanılır ve sedro- lün kaynağını oluşturur. Atlas ve Himalaya sedirlerinden çıkarılan uçucu esansların daha değişik bir bileşimi vardır ve sınırlı bir biçimde kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Sedir Nedir?
