JANDARMA a. (tr. gens d’armes, silahlı kimseler gendarme'den).
1. Yurtiçinde genel güvenliği ve kamu düzenini korumakla görevli, kanunların ve hükümet emirlerinin uygulanmasını sağlayan silahlı askeri güç: Jandarma karakolu. Jandarma birlikleri. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bu askeri güç içinde yer alan kimse.
3. Arg. Açıkgöz, uyanık.
—Ask. Jandarma karakolu, polis kuruluşunun bulunmadığı bölgelerde ve sınırlarda görev yapan en küçük jandarma kuruluşu.
—ANSİKL. Günümüzdekine benzer jandarma kuruluşuna ilişkin hükümler, ilk kez Tanzimat fermanı’nda yer aldı ve her eyalette “Umuru zaptiye teşkilatı" adıyla güvenlik örgütü oluşturuldu, 1846’da Seraskerliğe bağlı Zaptiye müşirliği’nin yapısına katıldı. 1869’da çıkarılan "Asakiri zaptiye nizamnamesi" ile yasallık kazanan zaptiye teşkilatı her vilayette bir zaptiye alayı oluşturarak etki alanını genişletti. 1879’da "zaptiye" adı jandarmaya, Zaptiye müşirliği de Jandarma dairesi reisliği’ne dönüştürüldü, ikinci meşrutiyetin ilanından sonra yapılan düzenlemeler doğrultusunda Selanik’te bir Jandarma subay okulu açıldı, Harbiye nezareti’ne bağlı Jandarma komutanlığı kuruldu. Komutanlık, Anadolu’daki ulusal kurtuluş hareketini bastırmak isteyen Damat Ferit hükümetince Dahiliye nazırlığı’na bağlandıysa da TBMM emrindeki jandarma kuvvetleri Milli savunma bakanlığı’nca yönetildi, Kurtuluş savaşı sırasında çıkan ayaklanmaların bastırılmasında ve kurtuluş mücadelesinde büyük yararlık gösterdi.
Jandarma kuvvetlerinin ikili bir yapısı vardır. Jandarma, Silahlı kuvvetlerle ilgili görevleri, eğitim ve öğretim bakımından Genelkurmay başkanlığı’na; emniyet ve asayiş işleriyle öteki hizmet ve görevlerin yerine getirilmesi bakımından ise içişleri bakanlığı'na bağlıdır. Jandarma örgütünün başı, Jandarma genel komutanıdır. Jandarma genel komutanlığı Türk silahlı kuvvetleri’nin bir parçasıdır.
Jandarmanın genel olarak görev ve sorumluluk alanı polisin görev alanının dışında olan yerler, yani il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan ya da polis örgütü bulunmayan yerlerdir. Jandarmanın görev ve yetkileri 10 mart 1983 tarih ve 2803 sayılı yasa’da dört gruba ayrılmıştır:
1. mülki görevleri (emniyet ve asayişle kamu düzenini sağlamak, korumak ve kollamak, suç işlenmesini önlemek için gerekli önlemleri almak, cezaevlerinin dış korunmalarını sağlamak);
2. adli görevleri (işlenmiş suçlarla ilgili olarak yasalarda belirtilen işlemleri yapmak ve bunlara ilişkin adli hizmetleri yerine getirmek);
3. askeri görevleri (askerlik yasaları uyarınca Genelkurmay başkanlığı’nca verilen görevleri yapmak);
4. öteki görevleri (yukarıda belirtilen görevler dışında kalan ve öteki yasalar ve bu yasalara dayanan emir ve kararlarla jandarmaya verilen görevleri yerine getirmek) [md.7].
Jandarma, kendisine verilen görevlerin yerine getirilmesi sırasında, hizmet özelliğine uygun ve görevin gereği olarak yasalarda öngörülen silah kullanma yetkisine sahiptir.
Jandarma genel komutanlığı personeli subay, astsubay, uzman jandarma, askeri öğrenci, erbaş ve erlerle sivil memur ve işçilerden oluşur.
Kaynak: Büyük Larousse
Jandarma Nedir?
