SANİYE a. (ar. Sani ve -iyye'den şaniye).
1. Sezyum 133 atomunun temel halinin aşırıince iki düzeyi arasındaki elektron geçişine denk düşen ışınımın 9 192 631 770 periyottuk süresine eşdeğer SI zaman ölçüsü birimi (simgesi sn). [Bu tanım 1967'den bu yana dönencel yıl üzerinde temellendirilmiş olan eski tanımın yerine kullanılmaktadır.]
2. Bir dakikanın altmışta birine eşit açı ya da yay ölçüsü ikincil birimi. (Açı ya da yay ölçümlerinde saniye iki vurgu işareti ["] ile gösterilir; örneğin 45 derece 46 dakika 47 saniyelik bir açı 45° 46' 47" biçiminde yazılır.)
3. Çok kısa zaman: Bir saniye beklerseniz sizinle ilgilenebilirim.
—Geom. Derecenin altmışta biri olan pozitif faz.
—Saatç. Saniye çarkı, dakikada bir devir yapan ve saniye ibresini taşıyan çark. || Küçük saniye ibresi, bir saatin merkez dışındaki bir taksimatı üzerinde saniyeleri gösteren küçük ibre. || Merkez saniye ibresi, kadranın merkezinde bulunan ve saniyeler ile saniye kesirlerini gösteren büyük ibre.
SANİYE sıf. (ar. şŞni, ikinci’nin dişi. saniye). Esk. ikinci.
—Kur. tar. Osmanlılar’da mülki (sivil) rütbelerden biri. (Bk. ansiki. böl.)
—ANSIKL. Saliseden büyük, ulâ salisesinden küçüktü. Askerlikte miralay (albay) rütbesinin karşılığıydı; saniye sınıfı mütemayizi ve saniye sınıfı sanısi adlarıyla iki derecesi vardı. 1832'ye kadar yalnızca bir görevken, bu tarihten sonra rütbe olarak da verilmeye başlandı. Rütbe ile birlikte nişan da verilirken, bu nişan sonraları (1851) sahiplerinden geri almdı. Şu devlet görevleri saniye rütbesindeydi: Zahire Ihtisap nazırları. Gümrük emini, Takvimi vekayi nazırı, Teşrifatçı, Maruzatı dahiliye; Dahiliye Hariciye, Maliye mektupçuları, Divanı hümayun tercümanı, Evkaf muhasebecisi, Mukataat muhasebecisi, Ceride muhasebecisi, Ruznamçeci, Esham muhasebecisi, Maliye muhasebecisi.
Saniye rütbesinden olanlar resmi tören ve günlerde, koyu lacivert setre giyer, kılıç kuşanırlar, ancak protokolde yer almazlardı. Bu rütbe, 1908'de kaldırıldı.
Kaynak: Büyük Larousse
Saniye Nedir?
