SAHTE sıf. (fars. sahten, yapmak’tan sahte, yapılmış).
1. Gerçek, doğal, ya da orijinal olmayan şey için kullanılır; düzme, düzmece, yapma, taklit: Sahte ad, kimlik. Sahte inciler. Sahte tablo. Çekiniz geçersiz, üzerindeki imza sahte. Bu mücevherler sahte, hiçbir değerleri yok.
2. Gerçek olmayan ancak gerçek süsü verilen, gerçekmiş gibi gösterilen şey için kullanılır; yapmacık: ^ahte bir utangaçlık. Sahte bir nezaket.
—Esk. Sahte-vekar, yapmacık davranışları olan.
—Ask. Sahte haber, düşmanı yanıltarak istenilen doğrultuda hareket etmesini sağlamak amacıyla yayılan yanıltıcı bilgi. || Sahte mayın, düşmanı yanıltmak amacıyla yapılan taklit mayın. || Sahte mayın tarlası, düşmanı aldatmak amacıyla sahte mayınlarla döşenmiş arazi parçası. || Sahte mevzi, asıl mevziyi gizlemek, gerçek boyutları hakkında düşmanı yanıltmak amacıyla oluşturulan ve harekâtla ilgisi bulunmayan mevzi.
—Güz. sant. Özgün bir yapıtın, hile amacıyla yapılmış kopyası: Bu tablo sahtedir, özgünü Louvre'dadır. (Bk. ansikl. böl.)
—Hokkabazlık. Sahte parmak, hokkabazların bazen bir kâğıdı, küçük bir atkıyı gözden kaybetmek için kullandıkları, parmağın doğal renginde içi boş (kartondan, selüloitten vb.) parmak.
—Huk. Sahte evrak, gerçek olmayan bir olayı gerçekmiş gibi gösteren belge (Sahte evrak düzenlemek ve sahte bir evrakı bilerek kullanmak suçtur.) [EVRAKTA SAHTEKÂRLIK]
—Oy. Sahte joker, okey vb. bazı oyunlarda joker olan sayının yerine geçen ve üzerinde değişik şekiller bulunan taş.
—Sey. oy. Sahte hasta, karagöz oyununda bir söyleşme (Söyleşme Karagöz'ün yalandan hasta olması üzerine Hacivat' la aralarında geçen atışmalı konuşmayı içerir.)
—ANSİKL. Güz. sant. Sahtenin her türlüsü vardır: arkeoloji (kafatasları, silahlar, çanak çömlekler, oymalar), sanat (tablolar, desenler, estamplar, heykeller, mobilyalar, işlenmiş metal eşyalar, seramikler, fildişi eşyalar, kumaşlar, duvar halıları, danteller, mineler, cam eşyalar, kitap ciltleri), edebiyat (elyazmaları, ilk baskılar, yazarın ölümünden sonra bulunmuş yapıtlar) alanlarında sahteler yapılmıştır. Sahte, bir yapıtın kopyası, bir dönemin üslubunu ya da bir ustanın tekniğini, kullandığı gereçleri taklit etmek olabilir. Kopya, pastiş, parodi, aslında hiç kınanacak bir şey değildir. Buna karşılık, sözü edilen şeyin kendisi olmayan ve sahte olduğu bilindiği halde gerçekmiş gibi gösterilen bir yapıtı satışa çıkarmak suçtur. Nitekim inceleme amacıyla yapılan bir kopyaya, yapıtı kopya edilen sanatçının imzasını atmak ya da onun gerçek olduğunu düşündürtecek damga, mühür gibi işaretler eklemek sahtecilik sayılır.
Daha Roma imparatorluğu zamanında, meraklılarına satılmak üzere yunan heykel ve sikkelerinin sahteleri yapıldı. Ortaçağ'da aldatmaca özellikle, azizlerin ve martyrlerin kutsal kalıntıları, İsa'nın gerildiği haçın ya da sarıldığı kefenin parçaları, tacının dikenleri üzerine yapılırdı. Bu arada, bazı antlaşma belgelerinin ya da tezhipti elyazmalarının sahtelerini de unutmamak gerekir. Rönesans'ta ve XVII. yy.'da, sıra bazı antika eşyalara, tablolara (özellikle Hieronymus Bosch'un ve Dürer' inkiler) ve Uzakdoğu yapıtlarına geldi.
XVIII. yy.'da, Ortaçağ keşişlerine ait oldukları ileri sürülen elyazmaları ortaya çıktı.
XIX. yy.'la birlikte, Antikçağ (David ve okulunun, Herculanum ve Pompei kazılarının, VVİnckelmann'ın kuramlannın etkisiyle), ardından gotik sanat eserlerine duyulan büyük ilgi sonucu, sahteciliğin altın çağı baş-düşüncelerin, zevklerin, modaların tarihine koşut olarak, hatta bazen onunla karışarak gelişti: Goethe, sözde James Macpherson tarafından bulunan ve çevrilen Ossian'ın şiirlerine hayran kalmıştı; bu şiirleri kaleme alıp yayımlayan Macphersonun, çağı üzerinde gerçek bir etkisi oldu, ingilizler’in manzara resmine düşkünlüğü, XVIII-XIX. yy.’larda piyasaya birçok sahte Claude Lorrain ve Cuyp sürülmesine yol açtı.
En çok yankı uyandıran sahtecilik olayları arasında şunlar sayılabilir: Edvvard Simpson'un, üzeri bezemeli tarihöncesi kemikleri (1863) ve yine onun elinden çıkan "Claveras kafatası” (1866); Vrain -Lucas tarafından 1869'da Michel Chasles'a satılan yirmi yedi bin tarihsel belge (Kleopatra, Azir, \fercingâtorix gibi kişilerin el yazıları); sahte Daubignyler (1883) ve sahte Millet ler (1891); 1869'da, I.Û. III. yy.'dan kalma olduğu öne sürülerek üouvre'a satılan, ama aslında Ruşomovskiy adında bir sahtecinin eseri olan Sa'ıtaphernâs'in tacı; sahte Delacroix'lar ve sahte Corot'lar (1903); Glozel'de bulunan ve Tarihöncesi'nden kalma oldukları ileri sürülen yapıtlar (1924); İtalyan heykelci Dossena tarafından gerçekleştirilerek 30 milyon franga satılan sözde eski Sakat Minerva heykeli (1927); sahte Van Goghlar ve sahte Utrillolar (1930 ve 1950); Van Meegeren'in sahte Vermeer tabloları (1937-1945), özellikle de, Boymans müzesi tarafından satın alınan Emvas hacıları; Elmyr de Hory tarafından yapılan ve Fernand Legros tarafından satılan, Meadovvs koleksiyonundaki sahte modern tuvaller.
XX. yy.'da birçok ülkede, sahteleri ve sahtecileri bulup yakalamakla göreli polis servisleri kuruldu. Bazen uzmanların yetkisine de itiraz edildiği olur. Bu kimselerin görevi yasayla düzenlenmiş değildir. Hukuksal açıdan uzman ancak sahteciyle suçortaklığı ispat edilebilirse sorumlu tutulabilir. Estetik duygusu ve tarih bilgisi, bir sanat eserinin değerini ve sahte olmadığını anlamak için gerekli öğeleri çoğu zaman yeterince sağlar. Ayrıca, laboratu- var incelemesine de başvurulur; bilimin ilerlemesiyle, araştırma araçları bugün çok gelişmiştir (Geiger sayacı, spektrografi, X ışınları, elektronik mikroskopta fotoğraf çekimi, boyayıcı maddelerin kimyasal analizi, morötesi ışınlar altında inceleme, kızılaltı ışınla fotoğraf). Uzmanlaşmış büyük laboratuvarlar arasında, Louvre müzesi, Boston Güzel sanatlar müzesi, British Museum'daki laboratuvarlarla Oxford'daki Clarendon Laboratory sayılabilir.
Kaynak: Büyük Larousse
Sahte Nedir?
