SANDIK a. (ar. şandük'lan).
1. Saklamak ve korumak amacıyla içine çeşitli şeyler konan genellikle tahtadan yapılmış dörtköşe, üstten kapaklı ve kilitli koyacak (içine konan şeyleri belirten bir tamlayanla da kullanılabilir): Kullanılmayan örtüleri sandığa saldırmak. Çeyiz sandığı. Çamaşır sandığı. Zahire sandığı. Kitap sandığı. (Bk. ansikl. böl.)
2. içine bir yere gönderilecek malların konulduğu tahta kasa: Portakal sandığı.
3. Yardım sandığı: Bu ay sandıktan para çekmek istiyorum. Sandığa üye olmak.
4. Sandık düzmek, çeyiz hazırlamak. || Sandık eşyası, havlu, örtü, çamaşır vb. çeyiz için hazırlanmış eşya. || Sandık lekesi, uzun süre sandıkta havalandırılmadan kalan eşyalarda oluşan pasrenginde leke. || Sandık sepet, "ortada ne varsa” anlamında eşya için kullanılır: Sandık sepet, hepsini bir arabaya doldurdu. || Sandıktan çıkmak, seçim yoluyla iktidara gelmek. || Sandıktaki sırtında, ambardaki karnında, bulduğunu yiyen ve giyen, bir şey artırma, biriktirme huyunda olmayan kimselerin tutumu için söylenir.
—Ambal. Malları taşımaya yarayan, öğeleri ve levhaları masif ahşaptan ya da kontrplaktan yapılmış, koşutyüzlü ambalaj. (Dayanımını artırmak için sandık genellikle metal çemberlerle takviye edilir.) || Kafes sandık, biçme, kesme, yarma, vb. ahşap malzemeden yapılmış öğelerin seyrek olarak birleştirilmesiyle oluşturulmuş ya da kamış gibi esnek çubuklardan örülmüş büyük boyutlu ambalaj.
—Arkeol. Sandık duvar, özellikle İ.Û. II. binyıl'da, hitit surlarında kullanılan bir tür duvar örgü düzeni. (Boğazköy, Alişar, Mersin Yümüktepe, Truva, Karahöyük, Kura bu iki duvarın arası dikey duvarlarla dikdörtgen bölmelere ayrılır ve bu bölmeler moloz taşlarla doldurulurdu.)
—Ask. Kum sandığı, üzerinde bir arazi parçasının belli bir oranda küçültülmüş şeklinin yer aldığı, kumla dolu dikdörtgen sandık.
—Bine. Sandık engel, engel atlama yarışmalarında kullanılan, değişik biçim ve profillerde ağaç malzemeden yapılan ve duvara benzeyen engel. Alçaltıp yükseltilebilir üst üste konmuş üç beş parçadan oluşur. Genellikle mukavemet yarışmalarında kullanılır ve tuğla görünümü vermek için kırmızı ve beyaza boyanır.
—Esk. arabac. Arabalarda yolcuların oturdukları yerin altına yerleştirilmiş büyük tahta kutu.
—Esk. sey. oy. Sandığı tamam, karagöz oynatmak için gerekli her türlü araç, gereç ve yaklaşık 400 karagöz tasviri olan hayali.
—Folk. Çeyiz sandığı, genç kızların içine çeyizlerini koydukları, genellikle ceviz ya da servi ağacından yapılmış süslü sandık. (Üzeri sedef kakmalı, oymalı ya da çeşitli biçimlerde bezeli olan çeyiz sandıkları, bazen anadan kıza miras kalır. Kapağının içinde yüzük, küpe, bilezik vb. eşya koymak için küçük çekmeceleri olanları, kapağı açılınca çıngırak çalanları da vardır. Bugün daha sade olarak yapılmakta ve içinde çeşitli eşyaları korumak üzere kullanılmaktadır.)
—Huk. Sandık alanı, seçim sandığının, kapalı oy verme bölümünün ve sandık kurulunun bulunduğu yerin yüz metre uzaklığı içinde kalan çevre. (Sandık alanında, sandık kuruluyla, seçmenlerden ve yasayla kendilerine yetki verilmiş olanlardan başka kimse bulunamaz.) || Sandık kurulu, seçim bölgelerine konacak her sandık için kurulan ve bir başkanla altı asıl ve altı yedek üyeden oluşan kurul. (Sandık kurulları ilçe seçim kurulları tarafından kurulur; başkan ve üyeleri göreve başlamadan önce ant içerler. Sandık kurullarının, sandık alanı içinde seçimin düzenle geçmesini sağlamak, sandığa atılmış oy pusulalarını saymak, sonuçları tutanağa geçirmek gibi görevleri vardır) || Sandık seçmen listesi, aynı sandık bölgesinde oturan seçmen kütüğünde yazılı seçmenlerin seçmen kütüğü numarasının, adı soyadı, ana baba adı, doğum yeri, doğum yılı ve adresinin yazılı olduğu, soyadı abece sırasına göre sıralanmış liste. (Sandık seçmen listeleri seçim gününden yüz yirmi gün önce, seçmen kütüğünde kesinleşmiş bilgilere dayanılarak çıkarılır. Sandık seçmen listesi ilgili muhtarlığa, oy verme gününden yirmi gün önce gönderilir. Muhtarlıklardaki sandık seçmen listelerini vatandaş her zaman inceleyebilir.) || Seçim sandığı, seçimde seçmenlerin içine oy attıkları kapalı sandık. (Seçim sandığı, genellikle, seçmenin oyunu kolaylıkla ve gizli bir biçimde atabileceği okul, cami vb kamusal mekânlara konur.) || Yardım sandığı, kimi işletmelerde çalışan personele iktisadi ve sosyal yardımlar sağlamak amacıyla oluşturulan kuruluş. (Kısaca sandık da denir.)
—Isıbil. Duman sandığı, DUMAN KUTUSU’nun eşanlamlısı.
—Isıt, havld. Hava boşaltma sandığı, hava boşaltma delikleri ya da ağızlarıyla donatılmış, genellikle yatay kasa. || Havalandırma sandığı, hem hava borusu, hem de üfleme ağzı görevi yapan, genellikle yatay kasa.
—Mim. Sandık odası, türk evlerinde sandıkların ve sürekli kullanılmayan eşyanın konduğu küçük oda. (Geleneksel mimarideki konutlarda yerli dolaplar, yüklükler bulunduğundan sandık odasına gerek duyulmuyordu. Ancak XIX. yy.’dan sonra odalarda bu öğelere yer verilmediğinden, bunların işlevini üstlenen sandık odaları ortaya çıktı.)
—Mutf. Sandık kebabı, açılmış yufkanın içine et ve patates konup kızgın fırında pişirilerek yapılan börek.
—Sey. oy. Sandık odası -PUSAT' ODASI.
—Gölge oyununda takımların konduğu oda.
—Sirk. Hint sandığı, iki sihirbazın sırayla saklanarak, birbirlerinin yerini almalarını sağlayan ve hileli bir sandıkla gerçekleştirilen yanılsama oyunu; bu oyunun yapıldığı gereç.
—Yerbil. Sandık kıvrımı, menteşesi düz olan ve kanatları iki belirgin büklümden oluşan kıvrım (Jura antiklinalleri gibi).
—ANSİKL. Mısırlılar, Yunanlılar, Romalılar tarafından kullanılan sandık, en eski mobilyadır. Ortaçağda göçebe yaşamın zorunlu kıldığı koşullara uygun olarak, bir yerden diğerine giderken hem dolap, hem iskemle, hem de yüklük işini gören sandığın çok önemli bir yeri vardı; kumaşlar, arşivler, sofra takımları, mücevher ve silahlar sandıklara yerleştiriliyordu. Önceleri dövme demirden kollu menteşelerle tutturulmuş ağır meşe levhalardan oluşan sandık, daha sonraları bir mobilya olarak ince marangozluğun geçirdiği evrimi izledi. (BAHÜ.) XIII.-XVI. yy.’lar arasında yapılan İtalyan sandıkları oyma, kakma ve boyama süslemelere verilen önemle dikkati çeker; XV. yy.da ve Rönesans döneminde yaşamış en büyük sanatçılar bu sanatın gelişmesinde etkin oldular. Dolap ların henüz seyrek görüldüğü XVII. yy.'da da sandık önemini korudu; XVIII. yy.’da ise yerini tümüyle konsollara bıraktı.
Bir süs eşyası olarak kullanılan daha küçük boyutlardaki sandıklarda deri, fildişi, değerli taşlar ve XVIII. yy.’da, işlemeli egzotik ağaçlar kullanıldı.
Sandık, çoğu zaman düğünlerde verilen ve içine yeni evlilerin çeyizinin yerleştirildiği bir armağandı.
Sandık, Anadolu'da çok eski çağlardan bu yana kullanılan bir ev eşyasıdır. Ceviz, kayın, servi, çam vb. ağaçlardan yapılanların yanı sıra; üzeri deri, kumaş vb. ile kaplananları; boyalıları; teneke ya da saçtan yapılmış olanları da vardır. Kullanıldıkları yere göre giyecek ve eşya sandıkları; marangozluk ve yapı malzemelerinin konduğu “avadanlık sandıkları”; ibadet yerlerinde kutsal eşyaların korunduğu özel sandıklar; mutfak ve kilerlerde bulunan yiyecek sandıkları olmak üzere ayrılırlar. Bunlardan kutsd) eşyaların konduğu sandıklar genellikle altın, gümüş, sedef, fildişi kakmalı ya da çeşitli tekniklerle bezelidir. Eşyaların taşınmasında kullanılan basit sandıklar da vardır. Sandıklardan bazılarının dört köşesinde birer küçük ayak bulunur, bazısıysa doğrudan yere oturur.
Evlerde giyecek, yatak çarşafı, çeyizlik eşya vb.’nin konduğu sandıklara eşyalar, genellikle bohçalar içinde yerleştirilir; bohçaların arasına lavanta torbacıkları ya da kışlık eşyalar için naftalin keseleri konur.
Kaynak: Büyük Larousse
Sandık Nedir?
