Eyalet Nedir?

Eyalet, çoğunlukla valilerce yönetilen ve yönetim bakımından bazı özerklikleri olan büyük yönetim birimi. Osmanlı Devleti zamanında en büyük yönetim birimlerine eyalet denirdi ve eyaletlerin başında bir beylerbeyi bulunurdu. ABD, Avusturya ve Avustralya gibi ülkelerin yönetim birimlerine içişlerinde bağımsız olmaları nedeniyle Türkçe'de eyalet denilmektedir.
Kimi federatif devlet yapılarında eyaletlerin kendi özerk yönetimleri vardır. Bu yönetimlerin başında, devletlerin anayasal yapılanmalarına bağlı olarak halk tarafından seçilen başbakanlar/valiler ya da merkezi yönetim tarafından atanan valiler olabilir.
Örneğin ABD eyaletlerinin valileri halk tarafından seçilir. Avustralya eyaletlerinin valileri merkezi yönetim tarafından atanırlar. Almanya Federal Cumhuriyeti'nin eyaletlerinin başbakanları ise halk tarafından seçimle işbaşına getirilir.
Eyalet sistemi, özünde Osmanlı İmparatorluğu'nun temel devlet yapısı olarak yüzyıllar boyu kullanılmıştır. Son yüzyılında ise vilayet sistemi uygulanmıştır.
Avrupa tarihinde province (il, vilayet) sistemleri kullanılagelmiştir. Feodal dönemlerden kalma province ismi, günümüzde de kullanılmaktadır. Ancak idari birimlerin isimleri birçok ülkede "province" (il/vilayet) olarak geçerken, hepsinde aynı idari sistemden bahsedilemez.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs.org

Eyalet

Osmanlı Devleti'nde en büyük idarî birim. Osmanlı idare sistemine göre imparatorluk eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar nahiyelere bölünmüştü. Başlangıçta eyaletlerin başında hem askerî, hem idarî, hem de malî yetkilere sahip beylerbeyleri bulunuyordu. 16. yüzyılda bunlara vezirlik rütbesi de verildi. İmparatorluğun en geniş zamanında sahip olduğu eyaletler şunlardı:
1) Rumeli,
2) Bosna,
3) Budin,
4) Kanije,
5) Eğri,
6) Tameşvar,
7) Anadolu,
8) Karaman,
9) Maraş,
10) Sıvas,
11) Trabzon,
12) Kefe,
13) Diyârı Bekr,
14) Şam,
15) Halep,
16) Çıldır,
17) Erzurum,
18) Kars,
19) Van,
20) Rakka,
21) Şehrizor,
22) Musul,
23) Trablusşam,
24)Girit,
25) Kıbrıs,
26) Cezâyir-i Bahr-i Sefid (Kaptan Paşa Eyaleti),
27) Mısır,
28) Yemen,
29) Bağdat,
30) Trablusgarp,
31) Tunus,
32) Cezayir-i Garp.
Günümüzdeyse bu terim bir vali tarafından yönetilen ve içişlerinde bağımsız olan büyük iller için kullanılır.