ÜS, -ssü a. (ar. ûss). Bir işi yürütebilmek, bir görevi yerine getirmek amacıyla kurulan, özel yapıları, donatımları, işlikleri, onarım yerleri, servis alanları olan sürekli ya da geçici merkez: Hava üssü. Bir yerde üs kurmak.
—Esk.
1. Temel, asıl.
2. Üssi bahri, deniz üssü. || Üssi mizan, sınıf geçmek için ulaşılması gereken not ortalaması. || Üssül-hareke, askeri harekâtın yönetileceği merkez.
—Ask. Askeri harekâtın sevk ve idare edilebilmesi için gerekli personelin, her çeşit donanımın, ikmal ve malzemenin toplandığı ve dağıtıldığı bölge.
—Ask. denize. Üs komutanı, bir deniz üssünün sevk ve komutasındaki sorumlu amiral. (Üssün büyüklüğüne göre tuğamiral ya da tümamiral.) Deniz üssü, deniz kuvvetlerine bağlı birliklerin sığınabileceği, her türlü bakım, onarım ve malzeme ikmalinin yapılabileceği liman ya da demir yeri. (Bk. ansikl. böl.)
—Ask. havc. Hava üssü, hava kuvvetlerine bağlı birliklerin konumlandığı ve seferber edildiği yer. (Bk. ansikl. böl.)
—Uz. havc. Uzay ya da fırlatma üssü, uzay araçlarının hazırlanması, fırlatılması, uçuş sırasında denetlenmeleri ve gerektiğinde radyoelektrik dalgalarıyla güdülmeleri için gerekli bütün donanımlann bulunduğu yer. (Kimi kez KOZMODROM da denir.)
—ANSİKL. Ask. denize. Deniz üsleri, kullanılış amaçlarına göre dörde ayrılır: ana üs, deniz kuvvetlerine ait bütün suüstü ve stıaltı gemileri ile diğer taşıtların bakım, onarım ve ikmal işlerini yapabilecek kapasitededir; harekât üssü, harekât sahalarına yakın sularda deniz kuvvetlerinin konumlandığı korunaklı mevkilerdir; ikmal üssü, harekât sahasına, doğrudan silah, cephane ve yakıt ikmali yapan üslerdir. Bu üslerde, her türlü ikmal malzemesi stoklanın geçici ileri üs, savaşın stratejik gereklerine bağlı olarak savaş sırasında ele geçirilen bölgelerde kurulan, yeri değiştirebilir üslerdir.
Deniz üsleri genellikle, bir ülkenin coğrafi konumuna göre, o ülkenin deniz ala- ka ve menfaatleriyle ilgili stratejilere uygun savunması kolay yerlere konumlandırılır,
ikinci Dünya savaşı, özellikle Pasifik'te yüzer havuzların ve filoların yararlandığı hareketli üslerin önemini açığa çıkarmıştır.
—Ask. havc. Türkiye’de, 1944-45 yıllarından itibaren, hava ordusunun, kara ordusu bünyesinden ayrılmasıyla, yeni bir örgütlenmeye geçildi. Başlangıçta alay, tabur ve bölük olarak düzenlenen hava ordusu, 1950'den sonra ana üs, uçuş grubu ve filo kuruluşlarına dönüştü. Daha sonra uçuş grupları da kaldırılarak ana üs ve uçuş filoları biçiminde yeniden düzenlendi. Aynı şekilde, lojistik ve yer hizmet destekleri de hava üslerinin bünyesine eklendi.
Hava üsleri, ana üs komutanlıkları olarak adlandırılır. Üs komutanlıkları üç ana ast birlikten oluşur:
1. Harekât komutanlığı;
2. Ikmal-bakım komutanlığı;
3. Destek grup komutanlığı. Ana üs komutanlıklarına, bir hava uçucu general komuta eder. Üssün tüm sorumluluğu bu komutana aittir. Üs komutan yardımcısı, üs harekât komutanıdır. Bunun dışında üssün diğer bütün ast birlik ve elemanları birer komutanın yetkisinde yönetilir: filo komutanı, ikmal komutanı, bakım komutanı, istihkâm tabur komutanı, muhabere tabur komutanı, hizmet, ulaştırma, güvenlik komutanı ve sağlık hizmetleri amirliği, Üsler, ana uçuş ve yer birliğinin tip ve görevine göre tanımlanır (ana jet üssü, ana nakliye üssü, ana jet eğitim üssü, füze üssü vb.).
Üslerin konumlandığı askeri hava meydanlarında, uçuş pisti, taksiyol, uçak park yerleri ve hangarlar dışında, hizmet, iskân ve idari binalar ile cephanelikler ve yakıt tankları da bulunur.
Kaynak: Büyük Larousse
Üs Nedir?
