TAVLA a. (ital. tavola, masadan).
1. Karşılıklı 12'şerden 24 haneye (bölüme) ayrılmış özel bir tahta üzerinde 2 zar ve iki ayrı renkte 15'er pulla oynanan oyun.
2. Bu oyunun oynandığı özel tahta.
3. Tavla atmak, tavla oynamak.
—ANSİKL. Tavla genellikle iki kişi arasında oynanır. Çeşitli adlar taşıyan, kuralları değişik tavla oyunları vardır:
1. düz tavla ya da küşat;
2. hapis ya da mahpus;
3. gülbahar ya da hepyek;
4. müstecir ya da müptecil (İzmir tavlası);
5. otuzbir Bunların yanı sıra bir de çocukların oynadığı "kız tavlası” ya da “yahudi tavlası" denen daha basit bir oyun vardır. Ayrıca 2,3 ya da daha çok çift tarafından, sadece bir çiftin attığı zarla oynanan takım oyunu halindeki tavla vardır ki buna da “üniversite tavlası" ya da "talebe tavlası” adı verilir.
Küşat oyununda oyuncular, kendi taraflarında kalan 12 hanenin sağdaki 6 hanesini pul toplama alanı olarak seçtiklerinde, karşı tarafta sağdan birinci haneye 2, on ikinci haneye 5, kendi önünde sağdan altıncı haneye 5 ve sekizinci haneye 3 pul yerleştirirler. Amaç, sağdan sola doğru pullarını kendi alanının sağ bölümüne taşıyıp sonra da toplamak ve bu işi karşısındakinden önce yapmaktır. Tek pulun üzerine rakibin pulu gelirse, alttaki pul kırılmış (vurdlmuş) olur ve yeniden rakibin pul toplama alanından oyuna sokmak gerekir. Kırılmamak (vurulmamak) için en az iki puldan oluşan "kapı"lar almak gerekir. Atılan zar sayıları genellikle farsça söylenir ve birden altıya kadar şöyle sıralanır: yek, dü, se, cihar, penç, şeş. Çift sayılar ise hepyek (1-1), dubara (2-2), düşe (3-3), dörtcihar (4-4), dübeş (5-5), düşeş (6-6) olarak adlandırılır. İki zar da aynı geldiğinde (çift), sözkonusu zardan 4 tane oynanır (sözgelimi 6-6 atıldığında dört tane altı oynanır). Rakip oyuncu eline pul toplamayı başaramadan bütün pullarını toplayan oyuncu oyunu "mars etmiş" olur ve bu iki sayı sayılır; bir "parti" oyun 5 ya da 7 sayıda biter. Önceden kararlaştırılan bu sayıya ilk ulaşan partiyi kazanmış olur.
Müptecil ya da müstecir oyunu ise daha çok Ege yöresinde oynanan bir tavla oyunudur Oyuncuların ikisi de 15’er pullarının en az üçünü karşısındakinin 12. hanesine koyar ve geri kalan pulları ellerinde tutarlar. Partiye başlamak için önce tek zar atılır. Büyük sayılı zar atan, kendi attığı sayı ile karşısındakinin attığı sayı kadar ilerideki haneye bir pul koyar. Amaç, bu pulun öncelikle oyuncunun kendi önündeki hanelere geçirilmesidir. Müstecirde vurmak ya da kırmak yoktur. Tek pul bir kapı oluşturur. Kendi.önündeki hane ya da kapıları kapatmak ilk pulu karşı tarafa geçtikten sonra mümkündür. Ancak, bu halde dahi çıkış, noktasındaki kapıların beş tanesi kapatılabilir, biri boş bırakılır. Altıncı kapıyı da kapatıp karşısındaki oyuncuya yolu tıkamâkjiçin, .ikinci hane boşsa yedinci ve sekizinci1 haneleri kapatmak gerekir. Bu oyunu kazanmak için, pullarının tamamını kendi toplama sabasına getirip sonra da rakibinden önce toplamak gerekir.
Otuzbir oyunu hapis ve gülbahar oyununa benzer; bu oyunda da tek pu) kapı sayılır, kınlamaz ve hapsedilemez. Gülba- har gibi atılan çift Sayılar da kendisinden sonraki çiftleri de içerecek biçimde yukarı doğru oynanarak tamamlanır: yani dubara atan oyuncu dört tane 2, dört tane 3, dört tane 4, dört tane 5 ve dört tane 6 oynat. Bu oyuna 6 atmadan başlanamaz ve ilk el atılan çift oynanmaz, zar yeniden atılır; bir pul dolaşıp kendi alanına gelmeden (müptecildekı gibi) Öteki pullar oynanamaz, bir oyuncunun oynayamadığı zarları rakibi oynayarak tamamlar. Bütün pullarını toplayıp bitiren 'oyuncu,! rakibinin toplanmamış pullan kâdâr puan (mars yapıldığında on beş puan) alır. Otuz bir puanı ilk toplamış olan oyuncu oyunu kazanır.
Kıztavlasındaher oyuncu önündeki ilk üç haneye üst üste üçer, sonraki üç haneye de üst üste ikişer pul dizer. Oyunda amaç, atılan zarın karşılığı olan hanede üst üste duran pulların hepsini önce aşağıya indirmek, sonra da göne atılan zara göre ele toplamaktır. Rakip eline pul alamadan bütün pullarını toplayan oyuncu "mars" yapmış olur, 5 sayı kazanan oyuncu, partiyi alır.
TAVLA a. (ar. tavile'üen). içinde atları, katırları vb. barındırmaya yarayan ve hayvanları birbirinden ayırmak için bölmeler bulunan bina, at ahırı.
—Bine. Tavla çavuşu, tesis içerisinde bulunan ahırların temizliği, atların bakımı ve korunmasından, seyislerin yönetiminden sorumlu seyisbaşı.
—Kur. tar Tavla uşakları -
AT OĞLANLARI.
Kaynak: Büyük Larousse
Tavla Nedir?
