Yaşmak Nedir?

YAŞMAK a. (esk. türkç. yaşmak, örtmek, örtünmek'ten).
1. Eskiden kadınların feraceyle birlikte kullandıkları ince kumaştan yapılmış iki parçalı baş ve yüz örtüsü (Bk. ansikl. böl.)
2. Yaşmak tutunmak, yaşmak bağlamak. || Cuna yaşmak, bir tür ince tülbentten yapılmış yaşmak.

—Geleneks. mim. Konik davlumbazlı ocaklarda, davlumbazın altındaki yarım silindir biçiminde bölüm. (Eski saray ve köşklerin çok zengin süslemeli, alçıdan ya da çini kaplamalı yaşmakları vardı.)

—inş. Açık bir ocağın ateşliğini sınırlayan ve oda içine doğru çıkıntı yapan bölümü. (Düz ya da kemerli bir atkıyı taşıyan iki yan ayaktan oluşur. Şömine, yaşmak ve hunisi, öteden beri dekoratif araştırmalara konu olmuştur.) || Yalancı yaşmak, ayakları olmayan ve konsollar üzerinde taşınan bir tür şömine yaşmağı.

—Tüt. Yaprak sapının iki yanındaki yarım yaprak ayası. (Bu bakımdan tütünler dar, orta ve geniş yaşmaklı olarak çeşitlere ayrılır.)

—ANSİKL. Esk. giy. Yaşmak, çeşitli ince kumaşlardan yapılır, kapalı ve açık yaşmak adı verilen iki türde bağlanırdı. Kapalı yaşmakta, yaşmağın alt parçası ikiye katlanır, burun üstü ve göz altından geçirilip ensede bağlanır; üst yaşmak da ikiye katlandıktan sonra kaşların üstünden baş ve alın sarılır, kenarları feracenin içine alınırdı. Açık yaşmakta ise alt ve üst yaşmak yalın kat bağlanır, üst yaşmak alın ancak hareketli safra görevi yapan mürettebatın vücut ağırlığıyla sağlanır. Açık yaşmak yüzü belli ederdi. Alt yaşmağı çeneden başa, üst yaşmağı baştan çeneye doğru dolayarak da yaşmak tutunulurdu. OsmanlIlar döneminde kadın sokak giyimi olarak uzun süre kullanılan ferace ve yaşmak, XIX yy. sonlarına doğru çarşafın yaygınlaşmasıyla giderek ortadan kalktı.

yaşmak -ğı
isim, eskimiş