TOPUK a.
1. insan ayağının arka ve alt kısmı.
2. Ökçe: Ayakkabının topuğu kaç santim?
3. Çorabın topuğa gelen bölümü.
4. Topuk çalmak, ayakların çıkıntılı olan iç kemiklerini yürürken birbirine çarpmak. || Topuk çatlatmak, aşırı ölçüde hızlı gitmek. || Topuk demiri -TOPUKDE- MİRİ. || Topuğuna basmak, bir kimsenin ardı sıra gitmek, onu çok yakından izlemek. || Topuklarına kadar, aşıkkemiklerine değin: Topuklarına kadar suya girmişti.
—Al. tak. Bir kamanın iri ucu.
—Balıkç. Denizin dibinde bulunan bazı arazi kıvrımlarına verilen ad.
—Bine. Topuk çalmak, dörtnal ya da süratli yapan bir atın ön ya da art ayaklarını birbirine vurdurması. (Bu durumda ayaklar zedelenir ve yaralanır. Topuk çalmanın başlıca nedenleri genç, yaşlı olmak, yorgunluk, antrenman eksikliği ya da kötü nallamadır.)
—Denizbıl. SlöLlK'ın eşanlamlısı.
—Denize. Belli bir derinliği olan deniz dibinin, bir tümsek meydana getirecek biçimde aniden yükselmesiyle oluşan sığlık. || Direk, çubuk, seren vb. donanımların alt ucu. || Topuk atlamak, bir gemiden ya da tekneden söz ederken, bir sığlığa sürtünerek geçmek. || Topuk vurma, bir sığlıktan geçerken omurga topuğunun dibine vurması. || Dümen topuğu, metal gemi inşaatında, dümen bodoslamasının, dümen anası oturtulan alt bölümü. || Matafora topuğu, mataforaların gemiye bağlandığı bölüm. || Omurga topuğu, bir gemi omurgasının, kıç taraftaki ucu.
—Fiz. ted. Topuk travması, yere kötü basma sonucunda gelişen topuk zedelenmesi. (Zedelenme kemik lezyonları biçiminde olabilir [topukkemiği kırığı], ama daha çok kiriş lezyonları biçiminde olur [taban aponevrozunun topukkemiğine tutunma düzeyinde altta ya da Aşil kirişi düzeyinde arkada].)
—inş. Metal bir çatıda, derz örtüsünün altını ya da şeridin serbest kenarını tamamlayan parça. || Metal bir parça üzerinde kısa dirsek.
— Mad. oc. Yeraltındaki bir üretim boşluğu tavanının göçmesini önlemek için, geçici ya da sürekli olarak yerinde bırakılan cevher yatağı kesimi. (Bk. ansikt. böl.) || Topuk inceltme, topuktaki cevherin bir bölümünün kazıyla çıkarılması. || Topuk takviyesi, topukların çevresini dolgu ya da göçük malzemesiyle sağlamlaştırmaya dayanan işlem. (Üstteki arazide bazı kırılmalar ve çökmeler olsa bile takviyeli topuklar arazi yükünü taşıyabilir.) || Örme topuk, üretim sırasında çıkan taşların, tavan taban taşı arasındaki boşluğa yığılmasıyla elde edilen topuk. (Eskiden, alçıtaşı, kireçtaşı gibi inşaat malzemelerinin çıkarıldığı yeraltı ocaklarındaki boşluklar, taş duvarlarla tahkim edilirdi.)
—Mak. san. Bir yüzeyde, dayanak ya da büte görevi yapan çoğu tez koşutyüzlü çıkıntı. || Topuk yatağı
, DÜŞEY- YATAK'ın eşanlamlısı.
—Mim. ve Süslem. sant. Uçları düşeye yaklaşan S biçiminde profili olan bileşik silme. (Düz topuk, üstte dışbükey, altta içbükeydir.) [TERS ARMUDİ SİLME de denir.]
—Organol. Yayda, kıl tutamını değnekten uzak tutan tahta ya da fildişi parçası. || Lütiyecilikte, bir telli çalgı sapının, yanlığa yapışık olan arka bölümü.
—Patol. Topuk ağrısı, topukta duyulan ve çoğu zaman yürümeyi engelleyen ağrı. (Eşanl. TALAUİ.) [Bk. ansikl. böl.]
—Spor. Topuk mekanizması, kayak sporunda ayakkabının topuğunu kayağa bağlayan emniyet tutturucusunun arka bölümü. || Topuk pası, vuruşu, futbolda, topa topukla yapılan vuruş (genellikle bir pas verme biçiminde olur).
—Tar. Kırmızı topuk, XVII. yy.'da Fransa saray çevrelerinde giyilen ve bir soyluluk belirtisi olan kırmızı topuklu ayakkabı.
—Tarönc. Çakmaktaşından aletlerin, elle kavranmasını sağlayan yontulmamış dip kısmı. || Bronz baltalarda, sapın takıldığı bölüm.
—Vet. Topuk çalma ya da topuk vurma, atlarda ve sığırlarda, hayvanın, yürürken bir ayağını yerdeki öteki ayağına çarparak onu yaralaması.
—Zool. Atgillerde ve gevişgetirenlerde bacakların incikle bukağılık arasında kalan ve ana bilek ya da tarakkemiğinin ilk parmakkemiği ve iki büyük susamsı kemikle yaptığı ekleme dayanan bölge. || Amniyonlu omurgalılarda bileğin arka bölümü (iskeleti topukkemiğidir). [Sürüngenlerle kuşlarda aşıkkemiği ile topukkemiği birbiriyle kaynamıştır ve ayakbileği ayakbile- ği-kaval eklemiyle ayak tarağı arasına eklemlenir; memelilerde, eklemlenme, bir yandan kavalkemiği ile aşıkkemiği arasında, öte yandan kamışkemiği ile topukkemiği arasında olur; topukkemiği tümseği, topuğun dayanağı olarak Achille kirişine yapışır. Topuk insan ve ayı gibi ayak tabanına basarak yürüyen omurgalılarda ancak yere basar]
—ANSİKL. Mad. oc. Eskiden, cevher kazısı genellikle en kolay kazılan kesimlerde gerçekleştirildiği için, arada kalan cevher topuklarının yatay kesitleri rasgele biçimler alırdı. Cevher kazı oranlarının değişken, genellikle de yüksek olduğu bu düzen; üretim boşluklarının uzun süre kararlı kalmasına olanak vermiyordu. Günümüzde topuklar, daima düzgün geometrik şekiller (kare ya da dikdörtgen) halinde oluşturulmakta ve boyutları, stabilite hesaplarıyla bulunan dayanma sürelerine göre belirlenmektedir.
Düşey kesitte, topuklar kare ya da dikdörtgen ya da bitişik odalar kemerlendi- ğinde lale biçiminde olabilir, iki üretim boşluğunu ayıran yassı topuklara (genişliği yüksekliğinden en az beş kez daha çok) “basık topuk" adı verilir.
Topuklar, yeraltında olduğu gibi bırakılabilir; boyutları, kayacın dayanımına ve bulundukları derinliğe bağlı olarak belirlenen çok kesin koşullara uygun olarak tespit edilmelidir.
Bir cevher yatağından azami verim elde edebilmek için, önceden bırakılmış olan topuklar kısmen ya da tamamen alınabilir. Bu durumda, zayıflamış yapımın stabilitesini sağlamak için ya açılan boşluklar doldurulur ya da arazinin denetimli bir biçimde oturmasını sağlamak için arada kalan topuklar dinamitlenerek göçertilir.
—Patol. Topuk ağrıları genellikle, topuk- kemiği ile taban arasında bulunan Aşil sistemindeki değişimlere bağlıdır Taban-topuk ağrıları'nda ağrı tabanda duyulur ve üzerine basınca ortaya çıkar, iki nedenden ileri gelir: çoğu zaman yumuşak kısımlarda travmadan doğan adi taban topuk ağrısı; guttan ya da ankilozlu spondilartrıt- ten doğan iltihaplı topuk ağrıları. Arka topuk ağrıları ise Aşil kirişinin ve ekli seröz keselerin lezyonlarına bağlıdır.
Kaynak: Büyük Larousse
Topuk Nedir?
