MARŞ ünl. (fr. marche).
1. Askerlikte yürüyüşe geçmek için verilen komut.
2. Marş marşi, koşma komutu. || ileri marş! deyiminde geçen yaptırım emri. (Durmakta olan bir birlik bu emirle harekete geçer)
♦ a. Yürüyüşe ritim veren müzik parçası: Gençlik marşı. Onuncu yıl marşı. (Bk. ansikl. böl.)
—Müz. Milli marş ya da ulusal marş, çeşitli törenlerde çalınıp söylenmek üzere bestelenmiş ya da düzenlenmiş, yurtseverlik duygusunu güçlendiren marş. (Bk. ansikl. böl.)
—Oto Marş motoru, bir ısıl motoru, krank milini döndürerek çalıştırmayı sağlayan yardımcı dinamik düzenek. (Bu düzenek genellikle, motorun volanıyla dişli kavrama yapan ve motor çalışmaya başlar başlamaz volandan otomatik olarak ayrılan yüksek kuvvet çiftli bir elektrik motorundan oluşur.) [Bk. ansikl. böl.]
—ANSİKL. Müz. Askeri müzik geleneğine bağlı olan marşın ritmi iki zamanlıdır, ilk marşlar XVI. yy.’da bestelendi. XVII. yy.’da Lully, krallık orduları için marşlar yazdı. Savaş marşı, lirik trajedilerde (Lully’nin Cadmus et Hermione ve AlcesteT, Rameau' nun Castor et Pollux ve les tndes galanfes'ı) ve oratoryolarda (Hândel'in Saül ve Hercules'i) da yer aldı. Couperin ve Bach, klavsen parçalarında, Haydn ve Mozart da orkestra yapıtlarında bu türden yararlandılar. XIX. ve XX. yy.'da, değişik amaçlı marşlar bestelendi: Beethoven'in (sonatlar, 3. senfoni), Chopin'in (si bemol minör sonat), Berlioz'un, Liszt'in, VVagner'in (Tanrıların alacakaranlığı) cenaze marşları; Mendelssohn'un, VVagner'in (Lohengrin) düğün marşları; Schubert, Schumann, Berlioz (Râköczi marşı), VVagner (Die Meistersinger), Dvor’âk (Slav marşı) ve Debussy (Şenlikler) ulusal ya da folklorik marşlar bestelediler.
Türk marşlarının tarihçesi, Muzikayt hümayunla başlar. XIX. yy.’ın ikinci yarısında ve XX. yy.'da, padişahlar adına bestelenen ve milli marş gibi çalınıp söylenen marşların dışında, çeşitli askeri birlikler ya da kurumlar için (Asakiri mansurei Muhammediye marşı) marşlar yazıldı. Cumhuriyet döneminde, marş sayısı hızla arttı (başta istiklal" marşı olmak üzere, Gençlik’ marşı, Onuncu yıl marşı, Atatürk marşı, Harbiye marşı vb.). Günümüzde neredeyse her okulun, her askeri birliğin kendi marşı vardır.
•
Milli marş OsmanlI döneminde, Mehterhane kaldırılıncaya değin, milli marş denebilecek bir marş yoktu. Mehterhane, birçok marşı peş peşe çalar söylerdi. Muzikayı hümayun kurulduktan sonra, bando tomutanı Giuseppe Donizetti'nin bestelediği Mahmudiye marşı, Mahmut II döneminin milli marşıydı. Padişah değiştikçe milli marş da değişti (Hamidiye marşı. Mecidiye marşı). Cumhuriyet döneminde hem sözleri hem de bestesi için yarışma açılan istiklal" marşı, TBMM tarafından milli marş olarak kabul edildi.
•
Bazı ülkelerin milli marşları. Fransa: la Marseillaise." Söz ve müzik Claude Joseph Rouget de Lisle'in (1792); 1795'te yaygınlık kazandı, 1879'da milli marş olması kesinleşti.
—Belçika: la Brabançonne" Sözleri H. L. A. Dechet'nin, müziği Fr. Van Campenhcut'nun (1830).
—Büyük Britanya: God" save the King ya da Oueen. Melodisi XVIII. yy.'dan kalmadır. Bu marş, XIX. yy.'da başka ülkelerce (Danimarka, İsveç, İsviçre, Rusya, birçok germen ülkesi ve Amerika Birleşik Devletleri) kullanıldı.
—İtalya: Fratelli dltalia. Sözleri Goffredo Mameli’nin, müziği Michele Navaro'nun. 1946 yılında milli marş olarak kabul edildi.
—Almanya: Deutschland lied Sözleri Flofmann von Fallersleben'in, müziği Haydn'ın (1841). 1922 yılında Almanya'nın milli marşı olarak kabul edildi.
—Amerika Birleşik Devletleri: Star-Spangled" Banner. Sözleri F, Scott Key'in, müziği John Stafford Smith'in (1841). 1931 yılında milli marş oldu.
—Ota Otomobilin ilk zamanlarında, motor, bir kol yardımıyla elle çalıştırılıyordu. Bu yöntem artık kullanılmamaktadır, çünkü "kurt dişlisi" adı verilen tahrik sistemi terk edilmiştir. Bununla birlikte, motosikletlerde uzun süre, ayakla kullanılan ve “ayak marşı" adı verilen çentikli manivelayla çalıştırma sisteminden yararlanıldı.
Marş motoru, bir elektrik motorunun genel yapısına sahiptir: ayrıca çok güçlü bir ilk hareket kuvvet çifti elde etmeyi sağlayan ana devreye seri bağlanmış bir uyarma devresi içerir. Indüvi mili, yiv araları çok açık bir vidayla uzanır ve bunun üzerinde bendix adlı verilen küçük bir dişli kayar Ateşleme kontağı açıldığında, ındüvi mili dönmeye başlar ve başlangıçta eylemsizlik kuvvetiyle harekete geçen küçük dişli, vidanın yiv aralıklarını izler, sonra motor volanının ayna dişlisine kavrama yapar. Kursunun sonuna geldiğinde milin dönüşü, küçük dişlinin ayna dişliyi tahrik etmesini sağlar. Motor bir kez çalıştığında, bendix dişlisi otomatik olarak geri çekilir. Diğer sistemlerde, küçük dişlinin aynı dişliyi kavraması marş motorunun çalıştırması sırasında mekanik olarak gerçekleşir.
Kamyon motorlarında, ilk hareket kimi kaz basınçlı havalı'marş motorlarıyla sağlanır. Ayrıca, benzinli büyük motorlarda eylemsiz marş motorlari ve türboreaktör- lerde de barutlu marş motorları kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Marş Nedir?
