Yumurtacık Nedir?

YUMURTACIK a. Bot. Tohumlubıtkılerde meyveyaprağın, döllenmeden sonra tohuma dönüşen farklılaşmış bölümü. (Türlerin çoğunda, her meyveyaprak birçok yumurtacık taşır.) [Bk. ansıkl. böl.]

—ANSİKL. Bot. Tohumlubitkilerde gelişmesinin sonuna varan yumurtacık dört bölümden oluşur: göbekbağı. örtenek, evin ve embriyon kesesi İçinden bir odun-soymuk demeti geçen göbekbağı yumurtacığa besisuyu taşımaya yarar ve onu eteneye bağlar; göbekbağı çok kısa ise ya da hemen hemen hiç yoksa yumur tacığa sapsız denir. Örtenek genel olarak iki zardan oluşur: dıştakine primin ya da birincizar; içtekine sekondın ya da ikinci zar denir; örtenek yumurtacığın bir noktasında. mikropil denen küçük bir delik bı rakır. Bazı asalak bitki familyalarında (santalales) örtenek bulunmaz. Evin, yedek besince zengin hücrelerden oluşan yumurtamsı bir kütledir. Yumurtacığın göbekbağına bağlandığı noktaya göbek ve evinin yumurtacık kılıflarına bağlandığı noktaya şalaz denir. Göbek, şalaz ve mık ropilin bulundukları konuma göre yumur tacık düz ya da ortotrop. kıvrık ya da anot rop. eğik ya da kampiiotrop olarak nitele nir.

• Gelişme, ilk olarak etenenin yüzeyinde hafif bir memecik biçiminde evin belirir; sonra, arka arkaya sekondin ve primin doğar ve nihayet, yumurtacık tamamlanır. Evinin tepesinde ve epidermin altında yer alan hücre iki kardeş hücreye bölünür: üstteki, ilerde, takkeyi; diğeri, üç defa arka arkaya bölündükten ve meyoz geçirdikten sonra embriyon kesesini oluşturacaktır. Son olarak, bu kese, iki kutbunun her birinde, bölmeli üçer hücre ve serbest bir çekirdek içerir; mıkropile yakın kutupta, ortadaki hücre oosfer' olup, döllendik ten sonra bitki taslağı yumurta olacaktır; çok ender olarak döllenen (mimoza) ıkı yan hücre sinerjitlerdir; karşı kutupta üç antipot gözükür, iki serbest hücreye gelince, embriyon kesesinin ortasına gelerek orada bir ikincil çekirdek halinde kaynaşırlar (2 n kromozom). Bu çekirdeğin döl lenmesiyle de albumen yumurta doğar (3 n kromozom).
Açıktohumlularda örtenek normal olarak basittir; evin mikropil yakınında, çiçektozu odası denen hafif bir çukurluk yapar; endosperm denilen embriyon kesesi, çok sayıda n kromozomlu hücre taşır; bu hücreler arasında üst uca yakın olan bazıları, daha fazla gelişir, ovoit (oosfer) olurlar; bunların üst başında döllenmeyi kolaylaştıran dar bir ağız yer alır (arkegon boynu). Döllenmeden sonra, oosfer yumurtaya dönüşür ve endospermden beslenen bir bitki taslağı verir.