Yüzdürme Nedir?

YÜZDÜRME a. Yüzdürmek eylemi.

—Camc. Float-glass denen düz cam üretim yöntemi; erimiş cam, sıvı kalay banyosu üzerine dökülür ve orada sürekli bir şerit oluşturur.

—Kim. müh. Çok ince öğütülmüş bir madde karışımını, bu karışımda bulunan maddelerden bazılarının sulu bir ortamda hava kabarcıkları üzerine yapışması, dolayısıyla yoğunluklarını yapay olarak azaltması özelliklerinden yararlanarak uygulanan ayırma yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)

—Metalürj. Bir maddeyi yerçekimi kuvvetini tam olarak karşılayan dengeleyici bir kuvvet yardımıyla belirli bir yüzey üzerinde belli bir yükseklikte dengede tutma. (Bk. ansikl. böl.)

—Su işler. Olası bir yumaklaştırmadan sonra, genellikle küçük hava kabarcıkları yardımıyla, pislikleri temizlenecek suyun yüzeyinde toplamaya dayanan arıtma işlemi. || Elektrikle yüzdürme, suya daldırılmış ve elektrik gerilimi altındaki maden bir levhanın yüzeyinden çıkan çok küçük hava kabarcıkları yardımıyla çamurları ayırma ve koyulaştırma işlemi. || Havayla yüzdürme, hava pompalama yoluyla, bir atık suda asıltı halinde duran maddelerin daha iyi ayrılmalarını sağlamak için yapılan işlem. (Kabarcıklar, taneciklere tutunur, bu da kaymak alma yoluyla dışarı atılmalarını kolaylaştırır.)

—ANSİKL. Kim. müh. Yüzdürme, en çok kullanılan bir cevher zenginleştirme yöntemidir. Sanayide metal olsun ya da olmasın tüm mineral maddelerin, özellikle de işletilen mineral kaynakların en önemli bölümünü oluşturan sülfürlü cevherlerin zenginleştirilmesinde bu yöntemden yararlanılır.
Yüzdürme yöntemi, minerallerin fiziko- kimyasal yüzey özelliklerine dayanır. XIX. yy.’ın sonunda Avustralya'da bulunan bu yöntem, yararlı maddeyi yüzeye "çıkartmak" öteki madAeleri dibe "çöktürmek” için çeşitli bileşenlerin yüzey gerilimini değiştirerek cevherlerde bulunan element
lerin ayrılmasını sağlar. Gerçekten de kimi mineraller su içine daldırıldığında susevmez özellikler gösterir: yüzeyleri ıslanmaz ve aynı zamanda banyo yüzeyine çıkan hava kabarcıklarına tutunma eğilimi taşır. Öteki maddeler hava kabarcıklarını izlemez ve banyo içinde asıltı durumunda kalır. Yüzdürme, hücreler içindeki değerli mineralleri susevmez duruma getirerek ayırmaya dayanır. Hücrelerin altından hava üflenir, hava kabarcıklarının oluşması ve kararlılığı, köpük yapıcı maddelerin (cam yağı, alkoller, krezilik asit) katılmasıyla daha da kolaylaştırılır. Ayırma işlemi, çevrime sokulan ve özgül etkileri olan tepkin maddeler yardımıyla başarılı şekilde sürdürülür; toplayıcı denen bu maddeler (ana bileşeni amin ya da ksantatlardan oluşan organik bileşikler: petrol yağlan), yararlı madde parçacıkları üzerine seçimsel olarak sıvanarak, bunların oluşturulan hava kabarcıklarına tutunmalarını sağlar; böylece sıvı yüzeyine çıkarılan yararlı madde parçacıkları, kendilerini aygıtın dışına sürükleyen köpük üzerinde yüzer; öteki tepken maddelerse, seçimsel çöktürücü ve pH ayarlayıcıları (duruma göre sodyum hidroksit, kireç ya da sülfürik asit) olarak etki eder.
Yüzdürme yoluyla yapılan işlemin verimi şu etkenlere bağlıdır: yüzdürülecek yararlı madde parçacıklarının doğru olarak yapılmış tane dağılımı (100-200 /ım); özgül kimsayasal tepkenlerin seçimi (hâlâ büyük ölçüde deneylerle belirlenir); sanayide kullanılan büyük boyutlu hücrelerde yüzdürme kinetiğinin denetimi.
Yüzdürmeyle başlangıçta cevherlerde bulunan yalnız bir madde işlenebiliyordu; ancak diferansiyel yüzdürmeyle çokme- talli cevherlerin işlenmesine de başarıyla uygulanan yeni bir teknik geliştirildi. Diferansiyel yüzdürmede farklı cevherlere art arda etki ettirmek üzere çöktürücü ve etkinleştiriciler (genellikle bakır sülfat gibi metal tuzları) kullanılarak pek çok cevherin ayrılması sağlanır. Yüzdürme işlemi, yüzdürme hücreleri'nde yapılır; dibinde posanın (işlenecek madde, katkı ürünleri ve sudan oluşan karışım) toplandığı sandık biçimindeki bu yüzdürme hücrelerinde içi oyuk, düşey eksenli bir pervane bulunur; pervanenin deliğinden hava üflenerek hücre içinde bir köpük oluşturulur; yukarı çıkan ve sandığın üst bölümünde toplanan köpük, cevher ya da arı kömürü sürükleyerek taşırma yoluyla buradan alınır. Yüzdürme hücreleri genellikle bir batarya halinde gruplandırılır ve böylece geri kazanılacak cevher durumundaki posanın ayrımsal olarak özütlenmesi sağlanır. Bu teknik, başta fosfatlar ve fluorit olmak üzere metal olmayan cevherlerin işlenmesinde de giderek yaygın biçimde kullanılmaktadır. Bu nedenle yüzdürme, günümüzde zenginleştirme tekniklerinin ilk sırasında yer alır.

—Metalürj, Yüzdürmeyle ergitme. Bu yöntemde metal örnek, özel biçimli bir indük- leyici içine yerleştirilir ve bu indükleyici yüksek frekansta akım üreten bir jeneratörle beslenir, indükleyicinin meydana getirdiği elektromanyetik alan ile metal kütlesi içinde indüklenmiş akımların yarattığı alan arasındaki etkileşim, herhangi bir maddesel destek olmadan metal kütlenin yüzmesini sağlar. Metal içinde indüklenmiş akımlar ısınmaya ve ergimeye yol açar Herhangi bir taşıyıcı kullanmadan metalin sıvı durumda tutulabilmesi, potalardan kay naklanan kirlenme sorunlarını da ortadan kaldırır. Sıvı metal kütlesinin iyice karışması ve soğuk noktaların bulunmaması, bileşimleri bakımından yüksek homojenlikte alaşımların elde edilmesini sağlar. Yüzdürme yöntemi, ikincil vakum ya da gaz altında uygulanabilir 100 kHz frekansında 60 kVV'lık aperyodik bir jeneratör kullanılarak yüzme durumunda tutulan sıvı metal kütlesinin ağırlığı bakır için 400 g, alüminyum için 200 g, titan için 100 g'dır.