Taneleme Nedir?

TANELEME a. Tanelere ayırma işlemi.

—Kim. müh. Nemlendirilmiş bir tozu taneler halinde topaklaştırma.

—Kuyumc. ve Müc. Özellikle Antikçağ’da (Mısır, Etruria) ve Ortaçağ'da kullanılan, bir maden yüzey üzerine çok küçük altın ya da çok ender olarak gümüş tanecikleri tutturmaya dayanan süsleme yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)

—Metalürj. izabe cürufu, alaşım vb. gibi erimiş durumdaki bir ürünü, taneler halinde katılaştırmak amacıyla su dolu bir kabın içine akıtmak ya da su ve başka herhangi bir soğutucu jeti üstünden dökmek işlemi.

—Meyve. Üzüm taneieme makinesi, üzümleri salkımından ayırmaya yarayan aygıt. (Bk. ansikl. böl.) || Kakao taneieme makinesi, meyveyi açarak içindeki kakao tanelerini çıkarmaya yarayan aygıt.

—Polim. Makromoleküllü bir malzemeden değişik boyutlarda (genellikle birkaç milimetre düzeyinde) taneler elde etmeye dayanan işlem. (Taneieme başlıca iki yolla yapılır; birincisi makromoleküllü bir malzeme ile çeşitli katkı ürünleri [dolgu maddesi, boyarmadde] içeren tozların topaklaştırılması; İkincisi ise lifin fışkırtıcıdan çıkışta sıcakta dilimlenmesidir. Dilimleme, bir motora bağlı olarak çalışan bıçaklarla yapılır. Dilimleme aygıtına, “taneieme başlığı" denir.)

—Tarım mak. Taneieme makinesi, mısır, yembitkisi ya da tekstilde kullanılan keten, kendir ve pamuk gibi bitkilerin tohumlarını ayıran makine. (Bk. ansikl. böl.)

—Bazı taneleri (turp, pirinç üçgül...) kabuğundan ayırmaya yarayan ve birbirine aykırı yönde dönen silindirlerden ya da silindirik bir dövenle delikli küçük bir karşıt dövenden oluşan makine.

—Teknol. Taneieme aygıtı, barutu tane haline getirmeye yarayan aygıt.

—ANSİKL. Kuyumc. Erken İslam maden sanatında taneieme tekniğinin özellikle gerdanlık, bilezik, yüzük, küpe ve pandantif gibi takılarda öteki tekniklerle birlikte kullanıldığı görülmektedir. Bu döneme ilişkin bir grup altın bilezik (New York Metropolitan müzesi, Los Angeles County Museum, Baltimore VValters Art Gallery, VVashington Freer Gallery of Art vd.) X. -XI. yy.'lara tarihlendirilmekte ve İran'a mal edilmektedir. Bu döneme ilişkin bir başka önemli örnek Cincinnati Art Museum' da sergilenen bir altın gerdanlıktır (X. yy. ikinci yarısı). Fatımi dönemi mücevherleri arasında da taneieme tekniğiyle süslenmiş altın ve gümüş takılar vardır (Kahire Haraki koleksiyonu, Atina Benaki müzesi, New York Metropolitan müzesi). Müslüman ispanya'ya ait bir gümüş kutunun üzeri de taneieme tekniğinin yanı sıra çarpma, yaldız ve savat teknikleriyle bezenmiştir (975'e doğr.). İran Selçukluları’ nın takılarında da taneieme tekniği uygulanmıştır. (Kahire Haraki koleksiyonunda yer alan XM.-XIII. yy.’lardan takılar).

—Meyve. Üzüm taneieme makinesi, genellikle delikli bir sac tekneden oluşur. Teknenin ekseninde helis biçiminde paletler taşıyan bir mil döner, üzerinde salkımların doldurulduğu büyük bir huni bulunur. Salkımlar paletlerin üzerine düşünce kuvvetle sarsılır, taneler ve üzüm suyu deliklerden akar, geride kalan çöpler dışarı atılır.

—Tarım mak. Elle çalıştırılan ve eskiden kullanılan mısır taneieme makinesi artık pek kullanılmamakta, onun yerine mısırı doğrudan doğruya tane olarak hasat eden makineler kullanılmaktadır. Bunlarda mısırı tanelemek için ya enlemesine dönen parmaklı bir dövücü ya da gözenekli bir karşı dövücünün içinde boylamasına dönen bir helezoni palet bulunur.