Tavlama Nedir?
SMD MiSiM
TAVLAMA a.
1. işlenecek Dır nesneye gereken ısıyı ya da nemi sağlama: onu işlenecek duruma getirme.
2. Bir kimse yi kandırma; elae etme
3. Bir hayvan, besleyip semirtme.
—Camc. Cam oluşumu sırasında meydana gelen gerilimleri yok etmek için, imal edilmiş eşyaları uygun bir sıcaklığa kadar yeniden ısıtma ve bunları, yem gerilimler yaratmayacak şekilde ortam sıcaklığına uygun olarak soğutma işlemi. || Tavlama alanı, camın, gerilimlerin soğutmadan sonra kabul edilebilir bir düzeyi geçmemesini sağlayacak, özenle seçilmiş bir hızda soğutulduğu sıcaklık bölgesi. (Bu bölge normal camlar için 500 °C dolayındadır.)
—Kâğ. san. Kâğıdın sertliğini gidermek amacıyla yapılan işlem. (Aharı fazla olan sert kâğıtlar, birkaç kez tek tek soğuk sudan geçirilip üst üste dizilir ve rüzgârsız, gölge bir yerde kurutulur.)
—Metalürj. Tavlamak eylemi. (Tavlama, çeliğe başlangıçtaki yassılaşabildik özelliklerini yeniden kazandırmak üzere uygulanır.) || Fizikokimyasal ve yapısal bir denge kazandırmak amacıyla bir metalürji ürününü önce yeterli bir sıcaklığa dek ısıtıp sonra bu ürüne yavaş yavaş soğutma biçiminde uygulanan ısıl işlem. (Bk. ansikl. böl.) || Tavlama fırını, tavlama işleminin uygulandığı fırın. || Tavlama sıcaklığı, tavlama işleminin yapıldığı sıcaklık.
—Şapkac. Taslak makinesinden çıkan keçeden taslağa dayanıklılık kazandırmak amacıyla metal bir çan üzerinde elle yapılan ilk keçeleştirme işlemi.
—Tüt. Su oranını artırarak tütün yapraklarını yumuşatma işlemi. (Bandırma ya da püskürtme yoluyla tavlama, tütünlerin ince kıyılmasını, puroların sarılmasını ya da damarların çıkarılmasını kolaylaştırır.)
—AnsİKL. Metalürj. Tavlama genellikle bir metalin sertliğini azaltıp sünekliğini artıracak biçimde mikroyapısını, dolayısıyla mekanik özelliklerini değiştirmeyi amaçlar. Malzemenin türüne ve istenen amaca göre çeşitli tavlama biçimleri vardır.
Yeniden kristallendirme tavlaması, önceden kalıcı biçim değiştirme işleminden geçirilen bir metal ya da bir alaşıma (genellikle oda sıcaklığında yapılan bir biçim değiştirme), sünekliğini yeniden kazandırmak amacıyla uygulanır. Isıl işlem, "yeniden kristallendirme sıcaklığı" denen kritik (dönüşül) bir sıcaklığın üzerindeki bir sıcaklıkta yapılmalıdır. Tavlamanın kuluçka dönemi denen birinci evresinde, metalde yeni bir örgütlenme yaratarak önceden var olan kristal kusurlarının (dislokasyonlar) giderilmesini sağlayan bir yenileşme olayı başlar. Daha sonra biçim değiştirmiş eski yapının yerini yavaş yavaş ama tümüyle alan yeni kristallerin (ya da tanelerin) çekirdeklenerek büyümesi sonucu yeni bir kristallenme ortaya çıkar. Önceden kalıcı biçim değiştirme işleminden geçirilmiş ve yeniden kristalleşme sıcaklığına dek ısıtılmış bir metalde, birim zamanda ve hacimde ortaya çıkan kristal çekirdeklerinin sayısı, daha önce uygulanan kalıcı biçim değiştirmenin derecesine bağlı olarak o kadar çok ve dolayısıyla yeniden kristallenen tanelerin boyutu da o kadar küçük olur. Ayrıca kristallenme sıcaklığı, tam bir kalıcı biçim değişikliğine uğratılmış malzeme için daha düşüktür.
Soğukta biçimlendirme işlemi sırasında, süneklik önemli ölçüde azalışsa, daha sonra uygulanacak biçim deştirme işleminin gerçekleştirilmesiriaen önce yeniden kristallendirme tavlamasına başvurulur. Tavlama, sünekliğin iyileştirilmesinin dışında metalin yumuşamasını (sertliğin ve biçim değiştirme için gerekli olan gerilmenin azalması) sağlar; bu da daha sonra uygulanacak işlemleri kolaylaştırır. Tavlama, yeniden kristallenme sıcaklığının çok üzerindeki bir sıcaklıkta yapılmamalı, ayrıca yeniden kristallenmenin tam meydana gelmesi için gerekli olan süreden daha fazla bekletilmemelidir; çünkü yeni kristallerden bazıları ötekilerin zarana aşırı şekilde büyüyebilir ("ikincil yeen Kristallenme"); bu da metalde ya neterojen bir yapının oluşmasına ya da yenıoen kristallenmiş iri taneli bir yapının ortaya çıkmasına yol açar; bu yapıların her ikisi de metalin mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkiler Bu gibi durumlarda, ardından bir tavlama işleminin uygulandığı etkili kalıcı bir biçim değiştirmeyle yeniden kristallendirilmiş ince taneli bir yapı elde edilmeye çalışılır Kimi durumlarda tavlama sıcaklığı ve sertliği uygun biçimde ayarlanarak metalin bölümsel bir yeniden kristallenmesi sağlanır (denetimli yeniden kristallendirme). Sonuç olarak yeniden kristallendirme tavlamasında, yeniden kristallenme dokusu, kristalografik kalıcı biçim değiştirme doku"sunun yerini alır.
Normalleştirme tavlaması, çeliklere uygulanır; işlem sırasında metal, ferrit-austenit dönüşüm sıcaklığının üstüne çıkarılır; böylece yavaş soğutma yoluyla ferrit-perlit denge yapısı ya da hızlı suverme yoluyla mar- tensitli bir yapı elde edilir.
Küreleştirme tavlaması, yaklaşık ötektoit dönüşüm sıcaklığındaki bir sıcaklık salını- mı ya da bu sıcaklığın biraz üzerindeki bir sıcaklıkta uzun süre tutma yoluyla uygulanan bu işlem, adi perlitin sementit pulcuklarının kaynaşması sonucu perlitli küresel bir yapının (pullu yapı) elde edilmesini sağlar. Bu tür bir yapı, çeliğin hem plastik biçim değiştirmesini, hem de işlenmesini kolaylaştırır.
Homojenleştirme tavlaması, örneğin ham döküm ürünleri gibi kimi ürünlerde yapısal ayrıklıkların (heterojenlik) azaltılmasını amaçlar. Aynı şekilde çözündürme tavlaması, metalde çökelti halinde bulunan kimi bileşenleri (karbürler, metallerarası bileşikler vb.) çözelti durumuna getirir ayrıca alaşımların (alüminyum alaşımları) sertleşmesini sağlar Gerilim giderme tavlaması, düşük sıcaklıklarda uygulanır ve suverme ya da ısılmekanik işlemlerden sonra (dövme, haddeleme, işleme vb.) parçaların iç yapısında meydana gelen iç gerilmelerin giderilmesini sağlar; böylece parçalann boyutlarını kararlılaştırarak kullanım özelliklerini iyileştirir. Temperleme tavlaması, beyaz dökme demirin uzun süre ısıtılması sonucu "amerikan dökme demiri" ya da "siyah özlü dökme demir" denen dövülebilir bir dökme demirin elde edilmesini sağlar.
• Tavlamanın uygulanması. Tavlama fırınları, elektrik dirençleri, gaz ya da mazot brülörleriyle ısıtılır. Tavlama genellikle yüksek sıcaklıkta ve ürünlerin ortamdaki havanın etkisiyle yükseltgenmesini önlemek için koruyucu bir atmosfer altında yapılır. Tavlama fırınları, ısıtılacak ürünlerin profillerine göre çok değişik biçimlerde olabilir, örneğin çubuklar, sac levhalar, şeritler, küçük boyutlu parçalar sürekli geçişli fırınlar' da; teller, rulo halinde levhalar çan fırınlar’ da; döküm parçaları ve külçeler muflalı statik fırınlar'da tavlanır.
1. işlenecek Dır nesneye gereken ısıyı ya da nemi sağlama: onu işlenecek duruma getirme.
Sponsorlu Bağlantılar
3. Bir hayvan, besleyip semirtme.
—Camc. Cam oluşumu sırasında meydana gelen gerilimleri yok etmek için, imal edilmiş eşyaları uygun bir sıcaklığa kadar yeniden ısıtma ve bunları, yem gerilimler yaratmayacak şekilde ortam sıcaklığına uygun olarak soğutma işlemi. || Tavlama alanı, camın, gerilimlerin soğutmadan sonra kabul edilebilir bir düzeyi geçmemesini sağlayacak, özenle seçilmiş bir hızda soğutulduğu sıcaklık bölgesi. (Bu bölge normal camlar için 500 °C dolayındadır.)
—Kâğ. san. Kâğıdın sertliğini gidermek amacıyla yapılan işlem. (Aharı fazla olan sert kâğıtlar, birkaç kez tek tek soğuk sudan geçirilip üst üste dizilir ve rüzgârsız, gölge bir yerde kurutulur.)
—Metalürj. Tavlamak eylemi. (Tavlama, çeliğe başlangıçtaki yassılaşabildik özelliklerini yeniden kazandırmak üzere uygulanır.) || Fizikokimyasal ve yapısal bir denge kazandırmak amacıyla bir metalürji ürününü önce yeterli bir sıcaklığa dek ısıtıp sonra bu ürüne yavaş yavaş soğutma biçiminde uygulanan ısıl işlem. (Bk. ansikl. böl.) || Tavlama fırını, tavlama işleminin uygulandığı fırın. || Tavlama sıcaklığı, tavlama işleminin yapıldığı sıcaklık.
—Şapkac. Taslak makinesinden çıkan keçeden taslağa dayanıklılık kazandırmak amacıyla metal bir çan üzerinde elle yapılan ilk keçeleştirme işlemi.
—Tüt. Su oranını artırarak tütün yapraklarını yumuşatma işlemi. (Bandırma ya da püskürtme yoluyla tavlama, tütünlerin ince kıyılmasını, puroların sarılmasını ya da damarların çıkarılmasını kolaylaştırır.)
—AnsİKL. Metalürj. Tavlama genellikle bir metalin sertliğini azaltıp sünekliğini artıracak biçimde mikroyapısını, dolayısıyla mekanik özelliklerini değiştirmeyi amaçlar. Malzemenin türüne ve istenen amaca göre çeşitli tavlama biçimleri vardır.
Yeniden kristallendirme tavlaması, önceden kalıcı biçim değiştirme işleminden geçirilen bir metal ya da bir alaşıma (genellikle oda sıcaklığında yapılan bir biçim değiştirme), sünekliğini yeniden kazandırmak amacıyla uygulanır. Isıl işlem, "yeniden kristallendirme sıcaklığı" denen kritik (dönüşül) bir sıcaklığın üzerindeki bir sıcaklıkta yapılmalıdır. Tavlamanın kuluçka dönemi denen birinci evresinde, metalde yeni bir örgütlenme yaratarak önceden var olan kristal kusurlarının (dislokasyonlar) giderilmesini sağlayan bir yenileşme olayı başlar. Daha sonra biçim değiştirmiş eski yapının yerini yavaş yavaş ama tümüyle alan yeni kristallerin (ya da tanelerin) çekirdeklenerek büyümesi sonucu yeni bir kristallenme ortaya çıkar. Önceden kalıcı biçim değiştirme işleminden geçirilmiş ve yeniden kristalleşme sıcaklığına dek ısıtılmış bir metalde, birim zamanda ve hacimde ortaya çıkan kristal çekirdeklerinin sayısı, daha önce uygulanan kalıcı biçim değiştirmenin derecesine bağlı olarak o kadar çok ve dolayısıyla yeniden kristallenen tanelerin boyutu da o kadar küçük olur. Ayrıca kristallenme sıcaklığı, tam bir kalıcı biçim değişikliğine uğratılmış malzeme için daha düşüktür.
Soğukta biçimlendirme işlemi sırasında, süneklik önemli ölçüde azalışsa, daha sonra uygulanacak biçim deştirme işleminin gerçekleştirilmesiriaen önce yeniden kristallendirme tavlamasına başvurulur. Tavlama, sünekliğin iyileştirilmesinin dışında metalin yumuşamasını (sertliğin ve biçim değiştirme için gerekli olan gerilmenin azalması) sağlar; bu da daha sonra uygulanacak işlemleri kolaylaştırır. Tavlama, yeniden kristallenme sıcaklığının çok üzerindeki bir sıcaklıkta yapılmamalı, ayrıca yeniden kristallenmenin tam meydana gelmesi için gerekli olan süreden daha fazla bekletilmemelidir; çünkü yeni kristallerden bazıları ötekilerin zarana aşırı şekilde büyüyebilir ("ikincil yeen Kristallenme"); bu da metalde ya neterojen bir yapının oluşmasına ya da yenıoen kristallenmiş iri taneli bir yapının ortaya çıkmasına yol açar; bu yapıların her ikisi de metalin mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkiler Bu gibi durumlarda, ardından bir tavlama işleminin uygulandığı etkili kalıcı bir biçim değiştirmeyle yeniden kristallendirilmiş ince taneli bir yapı elde edilmeye çalışılır Kimi durumlarda tavlama sıcaklığı ve sertliği uygun biçimde ayarlanarak metalin bölümsel bir yeniden kristallenmesi sağlanır (denetimli yeniden kristallendirme). Sonuç olarak yeniden kristallendirme tavlamasında, yeniden kristallenme dokusu, kristalografik kalıcı biçim değiştirme doku"sunun yerini alır.
Normalleştirme tavlaması, çeliklere uygulanır; işlem sırasında metal, ferrit-austenit dönüşüm sıcaklığının üstüne çıkarılır; böylece yavaş soğutma yoluyla ferrit-perlit denge yapısı ya da hızlı suverme yoluyla mar- tensitli bir yapı elde edilir.
Küreleştirme tavlaması, yaklaşık ötektoit dönüşüm sıcaklığındaki bir sıcaklık salını- mı ya da bu sıcaklığın biraz üzerindeki bir sıcaklıkta uzun süre tutma yoluyla uygulanan bu işlem, adi perlitin sementit pulcuklarının kaynaşması sonucu perlitli küresel bir yapının (pullu yapı) elde edilmesini sağlar. Bu tür bir yapı, çeliğin hem plastik biçim değiştirmesini, hem de işlenmesini kolaylaştırır.
Homojenleştirme tavlaması, örneğin ham döküm ürünleri gibi kimi ürünlerde yapısal ayrıklıkların (heterojenlik) azaltılmasını amaçlar. Aynı şekilde çözündürme tavlaması, metalde çökelti halinde bulunan kimi bileşenleri (karbürler, metallerarası bileşikler vb.) çözelti durumuna getirir ayrıca alaşımların (alüminyum alaşımları) sertleşmesini sağlar Gerilim giderme tavlaması, düşük sıcaklıklarda uygulanır ve suverme ya da ısılmekanik işlemlerden sonra (dövme, haddeleme, işleme vb.) parçaların iç yapısında meydana gelen iç gerilmelerin giderilmesini sağlar; böylece parçalann boyutlarını kararlılaştırarak kullanım özelliklerini iyileştirir. Temperleme tavlaması, beyaz dökme demirin uzun süre ısıtılması sonucu "amerikan dökme demiri" ya da "siyah özlü dökme demir" denen dövülebilir bir dökme demirin elde edilmesini sağlar.
• Tavlamanın uygulanması. Tavlama fırınları, elektrik dirençleri, gaz ya da mazot brülörleriyle ısıtılır. Tavlama genellikle yüksek sıcaklıkta ve ürünlerin ortamdaki havanın etkisiyle yükseltgenmesini önlemek için koruyucu bir atmosfer altında yapılır. Tavlama fırınları, ısıtılacak ürünlerin profillerine göre çok değişik biçimlerde olabilir, örneğin çubuklar, sac levhalar, şeritler, küçük boyutlu parçalar sürekli geçişli fırınlar' da; teller, rulo halinde levhalar çan fırınlar’ da; döküm parçaları ve külçeler muflalı statik fırınlar'da tavlanır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
