Testere Nedir?

TESTERE a. (fars dest ve eme, bıçkı; dest-erre’den).
1. Bir sap ile ya da bir (gerekirselki) tutak ile ona bağlı kesici dişli bir lamadan oluşan ve vargel hareketiyle ağaç, metal, taş, kemik gibi nesneleri kesmeye yarayan el aleti. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bir motor sayesinde dairesel dönüşle ya da vargel hareketiyle çalışan ve yukarıda yazılı amaçlarla kullanılan, bir (ya da oirçok) kesici organ (dışlı şerit lama [şerit testere ya da sadece şerit] ve tepsi testere) bulunan sabit ya aa portatif makine. (Bk. ansikl. böl.)

—Al. tak. Demir testeresi, suverilmiş çelikten, ince dişli bir testere lamasından ve arasına bû‘lamanın gerıldıği saplı bir testere kolundan oluşan ve metalleri kesmede kullanılan testere.

—inş. Testere dişi çatı, ŞET ÇATl'nın eşanlamlısı.

—Kasapl. Kasap testeresi, kemikleri kesmek için kasaplar tarafından kullanılan el testeresi.

—Mim, Testere dişi, özellikle roman mimarlığında yaygın olarak kullanılan ve bir testerenin dişlerini andıran bezeme.

—Müz. Müzik testeresi, bir yay ya da keçeli tokmaklapçalındığında, çınlayan bir çelik ağızdan pluşan ve tınısı gerginlik derecesine göre değişen çalgı.

—Taşoc. Elmas diskti testere, fışkıran su altında hızla dönen sanayi elmasıyla donatılmış bir diskten oluşan mermer kesme makinesi, jj Taş testeresi, taş kesmede kullanılan ve dişleri taşın sertliğine göre küçük ya aa büyük olan el aleti.

—Zootekn. Boynuz testeresi, sığırların boynuzlarının ucunu kesmeye yarayan mekanik kıl testere.

—ANSİKL. Ağaç testereleri. Portatif ( testereleri, makineli testereler) ve sabit (şaryolu ya da tablalı) olmak üzere iki sınıfa ayrılır El testereleri, yapılacak işe göre çeşitli tipte olur: koKtesteresi, kaptırma testeresi, zıvana testeresi, zemin testeresi, çekme testere, alıştırma testeresi, kanal testeresi kil testere, sigaço, fare kuyruğu testere, pala testere vb. Bunların kimisi bir ucu bir sapa gömülü değişik biçimlerde lamalar halindedir, kimisi ağaç bir çerçevenin bir kenarını oluşturacak ince bir lama halindedir. Hızar denen ve eskiden tomrukları ya da ormandaki dikili ağaçları kesmek için iki kişi tarafından karşılıklı çekilerek kullanılan büyük testerelerin yerini şimdi kesici zincirli portatif ya da arabalı testere makineleri almıştır. Elektrikle çalışan portatif testere makineleri genellikle tepsi biçiminde bir lama, nadiren vargel hareketli düz bir lama ile iş görür. Kol testereleri, şekil olarak birbirine benzer; fakat lama boyu ile’ genişliği ve dış şekilleri bakımından farklıdır. Bir kol testeresi bir kenarını kesici dişler açılmış kesme işlemi yapan lama, lamanın iki ucuna perçinlenmiş maşalar, maşanın iki ucunda bir pimle tutturulan saplar, iki ağaç kol, kolların ortasında kinişli-oiarak geçen köprü, iki kolu germede kullanılan gergi ipi ya da gergi teli, ipi döndürmeye yarayan gergi kaması ya da gergi kelebeğinden meydana gelir. Bu testereler üç türe ayrılır: kaptırma testeresinin boyu 80-100 om, lama genişliği 4 cm’dir, 5 cm aralıkla açılmış dişleri dik ve büyüktür; zıvana testeresi'nin lama boyu 60-80 cm, genişliği 2-3 cm'dir ve 2-3 mm'de bir geniş açğı dişleri vardır; zemin testeresi 'nin lama boyu 60-80 cm, genişliği 1 cm'dir ve yuvarlak tabla ya da eğimli işlerin kesiminde kullanılır.
El testereleri, kullanıldığı yer ve lamalarının biçimine göre çok çeşitlidir. Sırtlı testerenin, lama boyu 30-40 qm, genişliği 10-15 cm, dişleri küçük, çaprazı azdır ve lamanın üst kısmına demirden bir sırt geçirilmiştir; iterken keser, özel bir sapı vardır. Küçük parçaların boylarını ve kontrplak kesmede, kapak düşürme, zıvana, diş ve kanal açmada kullanılır. Alıştırma testeresin in boyu 20-30 cm, genişliği 6 -8 cm'dir, ince dişli ve çaprazı azdır. Daha çok alıştırma işlerinde, kapak düşürmede kullanılır. Çekme testere’nin, lama boyu 30-40 cm, genişliği 6-8 cm ve lama kalınlığı az olduğu için çekerken keser, iyi kesme yapması için çaprazı fazla, dişleri büyük tutulmuştur. Fare kuyruğu testere' nin, laması uca doğru daralır, dişleri küçük, çaprazı azdır ve itme ile keser. Anahtar deliğinin açılmasında, eğmeçli işlerin kesilmesinde, oyma yapımında kullanılır. Kaplama testeresi'inde lama boyu 7-8 cm, genişliği 5-6 cm’dir, iki tarafına ince dişler açılmış ve dişli kenarları kavislidir. Hem iterken hem de çekerken kesen özel bir testeredir.
Kıl testeresi, çok ince bir lama "U" biçiminde gövdeye kelebek vida ile sıkıştırılarak gerdirildikten sonra kesme yapar. Çok ince kavisli parçaları, kontrplak ve kaplama gibi malzemeleri biçmeye yarar. Pala testeresi, el testerelerinin en büyüğüdür; boyu 40-60 cm’dir, lama uca doğru daralır ve iterken keser.
Testere dişleri, genel olarak üçgen şeklindedir; fakat testerenin kullanılacağı yere göre değişebilir. Açılarına göre dörde ayrılır. Dik açılı dişlerde diş dibi doğrultusu ile diş önü doğrultusunun meydana getirdiği açı 90°'dir. iterken kesen kol testereleri, fare kuyruğu, pala, sırtlı testerelerde ve sert ağaç kesen şerit testere makinesinde bu tür dişler kullanılır. Geniş açılı dişler elyafa dik yönde kesme yapan testerelerde görülür. Kesme açısı 90°'den büyüktür. Dar açılı dişler dalıcıdır ve kaptırma kol testereleri, çekme testereleriyle yumuşak ağaç kesen şerit testerelerinde rastlanır. Kesme açısı 75° - 85°, diş dipleri yuvarlak, dişler seyrektir. Eşkenar üçgen dişler, alıştırma, kanal ve kaplama testerelerinde görülür, iterek ve çekerek kesme yapmaya elverişlidir ve kesme açısı 120°'dir. Bunların dışında tepsi testere makinesine takılan lamaya, kesilecek parçaya göre dişler açılır. Elyaf yönünde kesimler için seyrek ve dalıcı dişli, baş kesme için sık ve üçgen dişli, kiniş ya da boşaltmalar için kurtağzı dişli testereler kullanılır.

• Testerelere çapraz verme. Testere lamasının rahat çalışması zorunludur. Kesim yaparken testere derinlere indikçe sürtünme yüzünden sıkışma yapar. Kestiği kanal içinde özellikle yaş ağaçlarda sıkışarak işlemez hale gelebilir. Bu sıkışma gerekli çapraz verilerek önlenir. Normal çapraz, lama kalınlığının 1/3'ü kadar, dişler, sağa ve sola eğilerek elde edilir. Yaş ve yumuşak ağaç için bu oran 1/2 olabilir. Çapraz verme aletleri değişiktir. Üzerinde çeşitli çapta delikler bulunan bir lama, değişik tipteki çapraz pensleri kullanılabilir. Ayrıca otomatik olarak çapraz veren makineler de vardır. Çaprazda dikkat edilecek nokta dişlerin aynı eğimde olmalarıdır.

• Biçme testere makinesi, çeşitli kalınlıktaki plaka ya da tabla üzerine açık ve kapalı kavisler kesmeye ve oymaya yarar. Kalınlığı ve boyu pek büyük olmayan tes-. terenin iki ucu kovanlara sıkıştırılır ve bir motor yardımıyla düşey doğrultuda alternatif hareket yaparak keser, lamanın hızı dakikada 650 -1 750 arasında değişir. Dalıcı, beşik kollu ve magnetik gibi çeşitli tipleri vardır. Dalıcı ve beşik kollu makinelerde hareket, volan ve mil esasına dayanır. Kayışla dönen kasnağın diğer ucundaki kam düzeneği ve eksantrik milin ucuna bağlı bir piston dairesel hareketi doğrusal harekete çevirir; her dönüşte lamanın takıldığı alt kovan yukarı aşağı hareketle kesme işlemini sağlar. Manyetik biçme testeresinde alt kovanın hareketi bir elektromıknatıs yardımıyla olur. Kovan kursun alt sınırına gelince akım kesilir, gergi kolundaki bir yay lamayı tekrar üst sınır noktasına çeker. Başlıca parçaları, gövde, bir tezgâh ya da sehpa üzerine bağlanır. Gövdenin üst ucuna baskı ayağı ve kılavuz düzeneği yerleştirilir. Tabla, dökme demirden yapılmıştır. Yatay düzleme göre 45° sağa sola eğilebilir. Çelik gergi kolu, içinde testere lamasını gergin tutan bir yay bulunur. Boğaz plakası, tablanın ortasında içinden testere laması geçen, ağaç ya da alüminyumdan yapılmış yuvarlak bir parçadır ve destek görevi yapar. Alt ve üst kovanlar testereyi uçlarından bir vida ile sıkıştırır Üst kovan gergi yayı ile lamayı gerer. Kılavuz çubuğunda, testere makinelerinde lama kalınlığını artırarak, esnek olmayan kılıç testereler takılarak çeşitli kavisler çıkarmak mümkündür. Bu testereler yalnız alt kovana bağlanır. Üst kovan ve kılavuz düzeneği sökülüp alınır. Ayrıca kuyumcu eğesi takılarak eğeleme ve zımpara takılarak zımparalama yapmak mümkündür.

• Portatif biçme testere makinesi, elde taşınan, yüksek devirli elektrik motoruyla çalışan ve dönme hareketini doğrusal harekete çeviren bir düzenekle kesme işlemi yapan makinedir Ucundaki kovana 7,5 cm ile 30 cm uzunluğunda kılıç testere bağlanır. Makinenin "D" şeklinde madeni ya da bakalit bir sapı ve sap içinde makinenin kumanda tetiği bulunur Motorun devri dakikada 800-2 000, bazı makinelerde daha yüksek olabilir. Oyma, boy kesme, baş kesme ve gönye-burun kesmede kullanılır.

• Tepsi testere makinesinde, yatay bir mile takılmış ve çevresinde dış açılmış daire şeklindeki lama, bir motor yardımıyla döner. Ağaç parçaların genişlik ve kalınlıklarını çıkarmada, yardımcı takımlarla seri halinde boy kesme, lamba ve kiniş açma, zıvana kesme, kapak düşürme gibi işlerde kullanılır. Tepsi testere makinelerinin alttan ve üstten kesen tipleri vardır. En çok kullanılan ve alttan kesme yapan tepsi testere makinelerinin başlıca parçaları gövde, tabla, siper kaldırma ve eğme kolları, testere, mil ve motordur. Dökümden yapılan gövde, dört cıvata ile yere tutturulur. Diğer bütün parçalar gövdeye bağlanır. Tablanın ortasında testerenin yüzeye çıkabilmesi için bir yarık, gönye siperinin bağlanması için delikler bulunur Sıt ayarlama vidası ileri geri hareket edebilen gönye siperi, parçaların gönyesinde ve tehlikesizce kesilmesini sağlayan yardımcı bir parçadır.

• Portatif tepsi testere makinesi, bir elek ikisi kasnakları örter, ağaçtan olan öbürleri açıkta çalışan şeritten korunmaya yarar. Sevk düzeneği şeridin çalışırken arkaya kaçmasını, sağa sola bükülmesi önler. Bunlar silindir biçimindedir ve bilyeli yataklarda hareket eder. Ağırlık kolu ısınma yüzünden genleşen şeridin çıkmasını önlemek için üst kasnağı sürekli şekilde gergin tutmaya yarar. Motor doğrudan doğruya kasnak miline ya da kayışla alt kasnağı döndüren bir düzeneğe bağlıdır.
Şerit testere makinesinde parçanın ilerleme hızı, parça kalınlığına göre 2,5-12 m arasında değişir.
Arabalı şerit testere makineleri tomruk biçmede ya da tomrukların kenarlarından kapak almada kullanılır. Tomruk ray üzerinde otomatik olarak yürüyen arabalara kancalarla bağlanır. Her kesişte araba tekrar geriye alınır, kalınlık ayarı verildikten sonra şeride doğru yürüyerek tomruğu şeride verir. Bu tip şeritlerde alt kasnak yer seviyesinden aşağıya olacak şekilde kurulur. Şerit kalınlıkları 1-1,5 mm, kasnak çapları 120 cm'dir.

—Cerr. En çok kullanılan cerrahi testereler temalı el testeresi ite makineli döner testeredir. Gigli testeresi derinden yüzeye doğru kesen bir çelik teldir (tel testere, kıl testere). Salınımlı testerelerse alçıları kesmek için kullanılır.