Trikotaj Nedir?
SMD MiSiM
TRİKOTAJ a. (fr. tricotage).
1. Birbirleriyle kesişerek ilmikler oluşturan bukleler halinde katlanmış bir ya da birkaç iplikten meydana gelen kumaşları mekanik olarak gerçekleştirme.
2. Trikotaj makinesi, triko yapmayı sağlayan makine (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Trikotaj yoluyla gerçekleştirilen kumaş ya da örgüler, ilmiklerinin oluşum biçimlerine göre iki büyük kategoriye ayrılır:
Alma ilmikli örgülerde tek bir iplik ardışık sıralarla birbirine bağlanan bukleler oluşturur; bu bukleler, yeni bir ilmik sırası oluşturmak için bir önceki sıranın ilmikleri arasında toplanır. Bu örgüler sökülebilir türdendir; sökmek için, ipliği çekmek yeter.
Atma ilmikli örgülerde, bir dizi koşut ip lik kumaşın boyu yönünde ilmikler oluşturur. Bu İlmik sütunları, her sırada farklı iğnelerle ardışık İlmikler oluşturan ipliklerin yanlamasına yer değiştirmesiyle birleştirilir. Sökülmesi çok güç olan bu örgülere, genellikle kaçmaz örgüler denir.
örgüler bütün yönlerde genişleyebilirler; bu da, bu örgüleri aşırı bir zorlama olmadan her tür vücudun biçimini alabilen esnek giysilerin yapımına uygun hale getirir. Seçilen İlmik bağlantısına, kullanılan malzemeye ve ilmik sıklığına göre bu uzayabilirlik azaltılabilir ve örgüler aynı zamanda “çözgü ve atkı"dan oluşan giysilerin yapımında kullanılır.
• Trikotaj makineleri. Hangi türden olursa olsun, bu makinelerin ana organı iğne ya da tığ'dır. Paletli iğne, en yaygın olarak kullanılan iğnedir ve bir gövde ile bir gagadan meyvdna gelir. Bu iğneler, en basit trikotaj makineleri olan ve alma ilmikli örgüleri gerçekleştirmeyi sağlayan düz trikotaj makineleri'nde kullanılır. Bu makinelerde, paletli iğneler yatak denilen metal bir plakanın kanallarına yerleştirilmiştir. Her iğnede, yatağın içinde bulunan ve iğnenin bu yatak içinde hareket etmesini sağlayan bir topuk vardır; bu topuklar, yatak boyunca almaşık olarak yer değiştiren bir şaryonun taşıdığı kamlarla iğneleri harekete geçirir. Daha önce bir sırası oluşturulan örgü, bu iğnelerin gagalarına takılır ve iğnenin paletini, iğnenin yukarı kalkışı sırasında kendi ekseni çevresinde döndürür. Böylece açılan iğne gagası, iğne aşağı indiğinde, iplik kılavuzu tarafından beslenen ipliği yakalar. Daha sonra. İçine yeni İplik geçip kapanan iğne gagası, bu yeni ipliği aşağıya kaymış olan ilmik içinden geçirerek yeni bir örgü sırası oluşturur.
Pratikte, düz trikotaj makineleri, karşı karşıya yerleştirilmiş ve ters V oluşturacak şekilde düşeye göre yaklaşık 60° eğik iki yataktan oluşur. İki yataktaki iğnelere şaryonun kamlarıyla kumanda edilmesi, basit jarse örgülerden fantezi örgülere kadar değişik bağlama şekilleri elde etmeyi sağlar. Ayrıca bu makinelere, iğne hareketini sıraya göre değil istenilen karışık desene göre ayarlayan özel jakar düzenekleri de takılabilir. 1975'ten bu yana, bu makinelere, değişik örnekler gerçekleştirmeyi sağlayan tekilişlemli elektronik kumandalar monte edilmektedir.
Yuvarlak trikotaj makineleri, aynı ilkeye göre çalışır. Bu makinelerde, tek bir yatak içinde, çevresi oluklu düşey bir silindir ile yatay platinler taşıyan oluklu bir çember bulunur. Bu platinler, düşey iğnelere oranla beşli kümeler halinde yerleştirilmiştir ve biçimlerine göre jarse ya da jarse türevi (buklet, molton...) örgüleri üretmeyi sağlarlar Çift yataklı yuvarlak makinelerde, oluklu bir silindir ile radyal olukları içinde iğneler taşıyan yatay bir tabla bulunur: bu iki yatağın iğneleri, çiftplaka örgüler'in ön ve arka yüzlerinde almaşık ilmikler oluşturmayı sağlar. Yuvarlak trikotaj makineleri genellikle büyük çaplıdır ve çok sayıda ip lik besleme sistemi (örgü birimi) içerirler; şaryonun yaptığı her tür sonunda, makine, içirdiği iplik besleme sistemi kadar ilmik sırası üretir. (Düz trikotaj makinelerinde ise yalnız bir ile dört arasında değişen iplik besleme sistemi bulunur.) Düz trikotaj makineleri gibi yuvarlak trikotaj makinelerinin de ya mekanik ya da 1967'den sonra Jakar desenleri elde etmek için elektronik olarak kumanda edilen iğne seçme sistemleri vardır.
Interlok örgüler, çift yataklı yuvarlak trikotaj makineleriyle elde edilir; bu makinelerde, farklı uzunlukta iki tip iğne vardır: her iğne tipi ayrı sıralarda çalışır ve birbirleriyle bağlanan almaşık ilmik sıraları oluşturur.
Küçük çaplı yuvarlak trikotaj makineleri çorap üretiminde kullanılır. Çoraplar, çalışan iğne sayısını belli aralıklarla değiştirerek elde edilir.
Balıksırtı ilmikli örgüler, kanalları doğrusal olarak karşı karşıya bulunan çift yataklı makinelerde üretilir. Paletli iğnelerin her iki ucunda bir gaga bulunur ve bir yataktan diğerine geçirilebilir. Balıksırtı İlmikli örgüler (örneğin haraşo) genellikle bebek giysilerinin yapımında kullanılır Balıksırtı ilmik üreten trikotaj makinelerinin düz (yatay iki yatak), yuvarlak ve çorap makinesi (üst üste iki silindir) olmak üzere üç tipi vardır. Alma ilmikli örgülerde de, özellikle Cotton tipi trikotaj makinelerinde ve mayözlü makinelerde gagalı iğneler kullanılır. Cotton trikotaj makineleri, konçlu çorap üretiminden çok işlemeli kazak (“fully fashioned" örgüler) üretiminde kullanılır; gagalı iğneler, atlama sırasında, baskı denilen metal bir parçanın yaptığı etkiyle kapanır. Bu otomatik makinelerde, örgünün eni, çalışan iğne sayısının artırılması ya da eksiltilmesiyle değişir. Modern Cotton makinelerinde, paletli iğnelerle donatılmış ikinci bir yatak bulunur; bu yatak yalnız örgüye başlama sırasında kullanılır ve örgüye geçildikten sonra devre dışı bırakılır. Bu makinenin çeşitli hareketleri otomatik olarak gerçekleşir ve çoğunlukla elektronik araçlarla kumanda edilir. Cotton makinelerinde, her başlıkta aynı anda bir parça ören 4,8,12 ya da 16 baş bulunur; bir örgü, aynı anda örülmesi gereken dört parçadan (sırt, ön ve iki kol) oluşur.
Mayözlü trikotaj makineleri, bir tablanın çevresine radyal olarak yerleştirilmiş gagalı iğneler taşıyan yuvarlak trikotaj makineleridir. Mayözlerde, ipliği, iğne gagalarının altına taşıyan alıcı platinler vardır. Baskı tekerlekleri, bir önceki ilmik, mayözler tarafından alınan yeni buklelerin üzerine düştüğünde gagaları kapatır. Bu makineler fazla verimli olmadıklarından, pahalı ve nazik hammaddelerden üretilen jarse örgülerde ya da traşlama işleminden geçirilecek buklet örgülerde kullanılır.
Atma ilmikli örgüler çözgülü trikotaj ma- kıneleri'nöe ve Rachel makineleri'nde üretilir; bunlar düz trikotaj makineleridir. Çözgülü trikotaj makinelerinde gagalı iğneler, Rachel makinelerinde ise paletli iğneler bulunur Bununla birlikte bu sınıflandırma fazla belirgin değildir, çünkü günümüzde bu makineleri Compound (ya da pistonlu) iğnelerle donatma eğilimi vardır; bu da, basit bağlantı örgülerini çok hızlı olarak üretmeyi sağlar (dakikada 2 000 ilmik sırasında fazla).
Bu makinelerde çözgülü ya da Rachel, iplikler, kendi aralarında koşut olarak leventler üzerine sanlmıştır Bu leventlerden gelen iplikler, bir ya da birkaç çekecek çubuğuna monte edilmiş bir dizi çekecekle (paset) yönlendirilir bu çekecekler, ipliğe yanlamasına atma hareketleri ile ilmikleri oluşturacak iğneler arasında enine hareketleri sağlar. Rachel makinelerinde ise, özellikle dantel üretiminde, çok sayıda çekecek çubuğu kullanılır. Günümüzde, atkı yoklama düzenekleri genellikle atma ilmikli trikotaj makinelerinde kullanılır; üretilen örgüler, çözgü ve atkılı dokumaların özelliklerine yakın özellikler taşır. Elektronik kumandalar 1979'da ortaya çıkmıştır.
Bütün trikotaj makineleri, ördükleri örgünün inceliğine, yani yataklardaki iğnelerin sıklık oranına göre sınıflandırılır. Makinelerin numara’sini oluşturan bu sıklık ölçeğini hesaplamak için çeşitli birimler kullanılır: İngiliz numarası, 1 İngiliz parmağı, yani 25,4 mm, yerdeki iğne sayısını (düz, yuvarlak trikotaj makineleri, çözgülü makineler); Cotton numarası, 1,5 İngiliz parmağındaki (38,098 mm) iğne sayısını; Rachel numarası, 2 İngiliz parmağındaki (50,8 mm) iğne sayısını gösterir; transız numarası ise yalnız mayözlü trikotaj makinelerinde kullanılır: 1 transız parmağındaki, yani 27,777 mm, iğne sayısını ("ince") ya da 1,5 transız parmağındaki, yani 41,66 mm, iğne sayısını (“kalın") ifade eder.
• Trikotaj sanayisi. Bu sanayi, trikotaj şirketlerinin önemine göre örgüleri (yıkama, beyazlatma, boyama, kalenderlerce, kalite kontrol) ya da parça trikoları (biçimlendirme, presleme, bitim işlemleri) çeşitli işlemlerden geçirmeyi kapsar. Konfeksiyon atölyerinde örgüler ağırlaştırılır, sonra kalıplara uygun olarak kesilir ve özel dikiş makineleriyle bu kesilen parçalar birleştirilir. Trikotaj sanayisi, sentetik maddelerin (akrilik, poliamit, polyester vb.) ortaya çıkışıyla gelişmesi hızlanan birçok giyim ürününü de içerir; bu sentetik maddeler yalnız başlarına ya da doğal elyafla (pamuk, yün, ipek vb.) kanştırılarak kullanılır. Örgülerin, bunların numaralarının ve ayarlarının çeşitliliği, bu ürünlerin bütün giyim sektörlerinde kullanılmasını sağlar. Kısa çoraplar, külotlu ve kütotsuz çoraplar, iç- çamaşırları, kazaklar genellikle ilmikli ürünlerdir. Trikotaj sanayisi, kadın ve çocuk giyiminde geniş bir kullanım alanına sahiptir Buna karşılık, trikotaj, erkek giyiminde hâlâ önemli bir yeri olan dokuma sanayisiyle baş edememektedir. Bununla birlikte, spor etkinliklerinin gelişmesi, esnek ve rahat giysilerin üretilmesine neden olmuş ve günümüzde trikotaj bu alanda büyük bir atılım yapmıştır.
• Trikotaj makinesi. Trikotaj makinesi, iğne sıralarından (yatak) ve gelgit hareketiyle örme işlemini gerçekleştiren bir şaryodan oluşur. Tek yataklı trikotaj makineleri, jarse ve türevlerini, çift yataklılar, çift plaka örgüleri yapmaya yarar. En gelişmiş makineler, saptanan programa göre ayarlanmış elektronik iğne seçicilerinin yardımıyla tam otomatik olarak çalışır.
1. Birbirleriyle kesişerek ilmikler oluşturan bukleler halinde katlanmış bir ya da birkaç iplikten meydana gelen kumaşları mekanik olarak gerçekleştirme.
Sponsorlu Bağlantılar
—ANSİKL. Trikotaj yoluyla gerçekleştirilen kumaş ya da örgüler, ilmiklerinin oluşum biçimlerine göre iki büyük kategoriye ayrılır:
Alma ilmikli örgülerde tek bir iplik ardışık sıralarla birbirine bağlanan bukleler oluşturur; bu bukleler, yeni bir ilmik sırası oluşturmak için bir önceki sıranın ilmikleri arasında toplanır. Bu örgüler sökülebilir türdendir; sökmek için, ipliği çekmek yeter.
Atma ilmikli örgülerde, bir dizi koşut ip lik kumaşın boyu yönünde ilmikler oluşturur. Bu İlmik sütunları, her sırada farklı iğnelerle ardışık İlmikler oluşturan ipliklerin yanlamasına yer değiştirmesiyle birleştirilir. Sökülmesi çok güç olan bu örgülere, genellikle kaçmaz örgüler denir.
örgüler bütün yönlerde genişleyebilirler; bu da, bu örgüleri aşırı bir zorlama olmadan her tür vücudun biçimini alabilen esnek giysilerin yapımına uygun hale getirir. Seçilen İlmik bağlantısına, kullanılan malzemeye ve ilmik sıklığına göre bu uzayabilirlik azaltılabilir ve örgüler aynı zamanda “çözgü ve atkı"dan oluşan giysilerin yapımında kullanılır.
• Trikotaj makineleri. Hangi türden olursa olsun, bu makinelerin ana organı iğne ya da tığ'dır. Paletli iğne, en yaygın olarak kullanılan iğnedir ve bir gövde ile bir gagadan meyvdna gelir. Bu iğneler, en basit trikotaj makineleri olan ve alma ilmikli örgüleri gerçekleştirmeyi sağlayan düz trikotaj makineleri'nde kullanılır. Bu makinelerde, paletli iğneler yatak denilen metal bir plakanın kanallarına yerleştirilmiştir. Her iğnede, yatağın içinde bulunan ve iğnenin bu yatak içinde hareket etmesini sağlayan bir topuk vardır; bu topuklar, yatak boyunca almaşık olarak yer değiştiren bir şaryonun taşıdığı kamlarla iğneleri harekete geçirir. Daha önce bir sırası oluşturulan örgü, bu iğnelerin gagalarına takılır ve iğnenin paletini, iğnenin yukarı kalkışı sırasında kendi ekseni çevresinde döndürür. Böylece açılan iğne gagası, iğne aşağı indiğinde, iplik kılavuzu tarafından beslenen ipliği yakalar. Daha sonra. İçine yeni İplik geçip kapanan iğne gagası, bu yeni ipliği aşağıya kaymış olan ilmik içinden geçirerek yeni bir örgü sırası oluşturur.
Pratikte, düz trikotaj makineleri, karşı karşıya yerleştirilmiş ve ters V oluşturacak şekilde düşeye göre yaklaşık 60° eğik iki yataktan oluşur. İki yataktaki iğnelere şaryonun kamlarıyla kumanda edilmesi, basit jarse örgülerden fantezi örgülere kadar değişik bağlama şekilleri elde etmeyi sağlar. Ayrıca bu makinelere, iğne hareketini sıraya göre değil istenilen karışık desene göre ayarlayan özel jakar düzenekleri de takılabilir. 1975'ten bu yana, bu makinelere, değişik örnekler gerçekleştirmeyi sağlayan tekilişlemli elektronik kumandalar monte edilmektedir.
Yuvarlak trikotaj makineleri, aynı ilkeye göre çalışır. Bu makinelerde, tek bir yatak içinde, çevresi oluklu düşey bir silindir ile yatay platinler taşıyan oluklu bir çember bulunur. Bu platinler, düşey iğnelere oranla beşli kümeler halinde yerleştirilmiştir ve biçimlerine göre jarse ya da jarse türevi (buklet, molton...) örgüleri üretmeyi sağlarlar Çift yataklı yuvarlak makinelerde, oluklu bir silindir ile radyal olukları içinde iğneler taşıyan yatay bir tabla bulunur: bu iki yatağın iğneleri, çiftplaka örgüler'in ön ve arka yüzlerinde almaşık ilmikler oluşturmayı sağlar. Yuvarlak trikotaj makineleri genellikle büyük çaplıdır ve çok sayıda ip lik besleme sistemi (örgü birimi) içerirler; şaryonun yaptığı her tür sonunda, makine, içirdiği iplik besleme sistemi kadar ilmik sırası üretir. (Düz trikotaj makinelerinde ise yalnız bir ile dört arasında değişen iplik besleme sistemi bulunur.) Düz trikotaj makineleri gibi yuvarlak trikotaj makinelerinin de ya mekanik ya da 1967'den sonra Jakar desenleri elde etmek için elektronik olarak kumanda edilen iğne seçme sistemleri vardır.
Interlok örgüler, çift yataklı yuvarlak trikotaj makineleriyle elde edilir; bu makinelerde, farklı uzunlukta iki tip iğne vardır: her iğne tipi ayrı sıralarda çalışır ve birbirleriyle bağlanan almaşık ilmik sıraları oluşturur.
Küçük çaplı yuvarlak trikotaj makineleri çorap üretiminde kullanılır. Çoraplar, çalışan iğne sayısını belli aralıklarla değiştirerek elde edilir.
Balıksırtı ilmikli örgüler, kanalları doğrusal olarak karşı karşıya bulunan çift yataklı makinelerde üretilir. Paletli iğnelerin her iki ucunda bir gaga bulunur ve bir yataktan diğerine geçirilebilir. Balıksırtı İlmikli örgüler (örneğin haraşo) genellikle bebek giysilerinin yapımında kullanılır Balıksırtı ilmik üreten trikotaj makinelerinin düz (yatay iki yatak), yuvarlak ve çorap makinesi (üst üste iki silindir) olmak üzere üç tipi vardır. Alma ilmikli örgülerde de, özellikle Cotton tipi trikotaj makinelerinde ve mayözlü makinelerde gagalı iğneler kullanılır. Cotton trikotaj makineleri, konçlu çorap üretiminden çok işlemeli kazak (“fully fashioned" örgüler) üretiminde kullanılır; gagalı iğneler, atlama sırasında, baskı denilen metal bir parçanın yaptığı etkiyle kapanır. Bu otomatik makinelerde, örgünün eni, çalışan iğne sayısının artırılması ya da eksiltilmesiyle değişir. Modern Cotton makinelerinde, paletli iğnelerle donatılmış ikinci bir yatak bulunur; bu yatak yalnız örgüye başlama sırasında kullanılır ve örgüye geçildikten sonra devre dışı bırakılır. Bu makinenin çeşitli hareketleri otomatik olarak gerçekleşir ve çoğunlukla elektronik araçlarla kumanda edilir. Cotton makinelerinde, her başlıkta aynı anda bir parça ören 4,8,12 ya da 16 baş bulunur; bir örgü, aynı anda örülmesi gereken dört parçadan (sırt, ön ve iki kol) oluşur.
Mayözlü trikotaj makineleri, bir tablanın çevresine radyal olarak yerleştirilmiş gagalı iğneler taşıyan yuvarlak trikotaj makineleridir. Mayözlerde, ipliği, iğne gagalarının altına taşıyan alıcı platinler vardır. Baskı tekerlekleri, bir önceki ilmik, mayözler tarafından alınan yeni buklelerin üzerine düştüğünde gagaları kapatır. Bu makineler fazla verimli olmadıklarından, pahalı ve nazik hammaddelerden üretilen jarse örgülerde ya da traşlama işleminden geçirilecek buklet örgülerde kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Atma ilmikli örgüler çözgülü trikotaj ma- kıneleri'nöe ve Rachel makineleri'nde üretilir; bunlar düz trikotaj makineleridir. Çözgülü trikotaj makinelerinde gagalı iğneler, Rachel makinelerinde ise paletli iğneler bulunur Bununla birlikte bu sınıflandırma fazla belirgin değildir, çünkü günümüzde bu makineleri Compound (ya da pistonlu) iğnelerle donatma eğilimi vardır; bu da, basit bağlantı örgülerini çok hızlı olarak üretmeyi sağlar (dakikada 2 000 ilmik sırasında fazla).
Bu makinelerde çözgülü ya da Rachel, iplikler, kendi aralarında koşut olarak leventler üzerine sanlmıştır Bu leventlerden gelen iplikler, bir ya da birkaç çekecek çubuğuna monte edilmiş bir dizi çekecekle (paset) yönlendirilir bu çekecekler, ipliğe yanlamasına atma hareketleri ile ilmikleri oluşturacak iğneler arasında enine hareketleri sağlar. Rachel makinelerinde ise, özellikle dantel üretiminde, çok sayıda çekecek çubuğu kullanılır. Günümüzde, atkı yoklama düzenekleri genellikle atma ilmikli trikotaj makinelerinde kullanılır; üretilen örgüler, çözgü ve atkılı dokumaların özelliklerine yakın özellikler taşır. Elektronik kumandalar 1979'da ortaya çıkmıştır.
Bütün trikotaj makineleri, ördükleri örgünün inceliğine, yani yataklardaki iğnelerin sıklık oranına göre sınıflandırılır. Makinelerin numara’sini oluşturan bu sıklık ölçeğini hesaplamak için çeşitli birimler kullanılır: İngiliz numarası, 1 İngiliz parmağı, yani 25,4 mm, yerdeki iğne sayısını (düz, yuvarlak trikotaj makineleri, çözgülü makineler); Cotton numarası, 1,5 İngiliz parmağındaki (38,098 mm) iğne sayısını; Rachel numarası, 2 İngiliz parmağındaki (50,8 mm) iğne sayısını gösterir; transız numarası ise yalnız mayözlü trikotaj makinelerinde kullanılır: 1 transız parmağındaki, yani 27,777 mm, iğne sayısını ("ince") ya da 1,5 transız parmağındaki, yani 41,66 mm, iğne sayısını (“kalın") ifade eder.
• Trikotaj sanayisi. Bu sanayi, trikotaj şirketlerinin önemine göre örgüleri (yıkama, beyazlatma, boyama, kalenderlerce, kalite kontrol) ya da parça trikoları (biçimlendirme, presleme, bitim işlemleri) çeşitli işlemlerden geçirmeyi kapsar. Konfeksiyon atölyerinde örgüler ağırlaştırılır, sonra kalıplara uygun olarak kesilir ve özel dikiş makineleriyle bu kesilen parçalar birleştirilir. Trikotaj sanayisi, sentetik maddelerin (akrilik, poliamit, polyester vb.) ortaya çıkışıyla gelişmesi hızlanan birçok giyim ürününü de içerir; bu sentetik maddeler yalnız başlarına ya da doğal elyafla (pamuk, yün, ipek vb.) kanştırılarak kullanılır. Örgülerin, bunların numaralarının ve ayarlarının çeşitliliği, bu ürünlerin bütün giyim sektörlerinde kullanılmasını sağlar. Kısa çoraplar, külotlu ve kütotsuz çoraplar, iç- çamaşırları, kazaklar genellikle ilmikli ürünlerdir. Trikotaj sanayisi, kadın ve çocuk giyiminde geniş bir kullanım alanına sahiptir Buna karşılık, trikotaj, erkek giyiminde hâlâ önemli bir yeri olan dokuma sanayisiyle baş edememektedir. Bununla birlikte, spor etkinliklerinin gelişmesi, esnek ve rahat giysilerin üretilmesine neden olmuş ve günümüzde trikotaj bu alanda büyük bir atılım yapmıştır.
• Trikotaj makinesi. Trikotaj makinesi, iğne sıralarından (yatak) ve gelgit hareketiyle örme işlemini gerçekleştiren bir şaryodan oluşur. Tek yataklı trikotaj makineleri, jarse ve türevlerini, çift yataklılar, çift plaka örgüleri yapmaya yarar. En gelişmiş makineler, saptanan programa göre ayarlanmış elektronik iğne seçicilerinin yardımıyla tam otomatik olarak çalışır.
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
