Sara Nedir?

SARA a. (ital. serrare'den). Denize. Sara etmek, bir yelkeni seren üzerine çevire çevire sıkıca sarmak. || Sara flok etme, yelkenli bir teknede, flok yelkenini çekildiği istiralya üzerine sararak toplama.

SARA a
1 .Beyindeki sinir hücrelerinin eşzamanlı olarak ani elektrik boşaltımından ileri gelen ve kesintili bilinç kaybının yanı sıra çırpınma nöbetleriyle belirginleşen ruhsal, devinsel hastalık. (Eşanl. EPİLEPSİ; yöresel olarak halk arasında tutarak, tutarık, tutarga, yilbik de denir.)
2. Sara etmeni, sara nöbetine neden olan etmen. (Beyin lezyonlarından başka daha birçok patolojik durum sara nöbetine neden olabilir: örneğin, bazı metabolizma bozuklukları [hipoglisemi, hipokaliemi], alkolizm gibi zehirlenmeler, yüksek ateş, uykusuzluk ve ensülin, pentametilentetrazol gibi ilaçlar.) || Sara odağı, sara nöbetlerini doğuran uyartıların başlangıç yeri olan beyin kodeksinin az ya da çok sınırlı bölgesi. (Burada eski bir lezyonun [travma, nedbe] ya da gelişmekte olan bir lezyonun [ur] neden olduğu anormal elektrik etkinliği ortaya çıkar.) || Büyük sara, iskelet kaslarının tümünü saran tonus-klonus nöbetleriyle odaya çıkan genelleşmiş iki büyük sara çeşidinden biri. || Küçük sara, özellikle geçici bilinç kayıplarını, miyok- lonili ve akinetik nöbetleri içeren, genelleşmiş saranın iki büyük çeşidinden biri. || Sürekli sara, ad arda gelen ve çok kısa aralarla hastanın normal hale dönmesine olanak vermeyen sara nöbetleri dizisi.

—ANSİKL. Nörol. Eşzamanlı, bakışımlı ve iki yanlı olarak beyinden ani elektrik boşalması genel sara nöbetlerinin nedenidir; beyindeki belirli bir bölgeden eşzamanlı elektrik boşalımı ise kısmi sara nöbetlerinin nedenidir.

• Saranın klinik belirtileri. Genelleşmiş nöbetlerde iki çeşit sara görülür:
1. Büyük sara, herhangi bir ön belidi göstermeden birdenbire başlayan genel çırpınmalarla belirgindir. Hasta bazen bir çığlık atarak düşer. Nöbet üç evre gösterir: tonus evresi hastanın bedeni kaskatı kesilir; gözler kayar, çeneler kilitlenir); klonus evresi (bütün vücut ve baş her yönde şiddetle çırpınır); gevşeme evresi (çeyrek saat ya da daha uzun bir süre sonra odadan kalkan derin koma). Hasta hiçbir şey anımsamaz. Nöbet sırasında dilin ısırılması ve altına kaçırma sık görülen olgulardır;
2. Küçük sara, birçok biçimde odaya çıkar:
a) kendini kaybetme (en çok beş, on saniye ya da biraz daha fazla sürer; bu çeşit sara, çocuklara özgüdür; ergenlik çağına gelindiğinde odadan kalkar ya da yerini büyük saraya bırakır);
b) miyokloniler (istemsiz, ama bilinçli, genellikle iki taraflı ve bakışımlı olarak kasların sarsılması);
c) akinetik nöbet (duruş bilincinin ve kas gücünün ani yitiminden dolayı birdenbire düşüp yıkılma).
Kısmi nöbetler, hiç değilse başlangıçta, beynin belirli bir bölgesiyle ilgili etkinliklere bağlı belidilerle belirgindir. Başlıca örneği “Bravais-Jackson sarası" denilen kısmi devimsel saradır; parmaklarda ve ellerde kas titreşimleriyle başlar, ihtilaç belidileri ve titremeler kola, aynı taraftaki yanağa ve bacağa yayılır. O zaman nöbet genelleşebilir ve hasta kendini kaybeder. Kısmi nöbetlerin semiolojisi, sara sürecinin başlama noktasına bağlı olduğundan çok değişiktir. Örneğin duyum, görme, işitme, koklama, vb. nöbetleri olabilir. Bazı nöbetler ruhsal etkinliği baskı altına alarak halüsinasyonlara neden olur, bilinç değişiklikleri ve otomatik etkinlik odaya çıkar. Bu “psikomotor" nöbetlere, çıkış noktası şakak bölgesinde olduğu zaman rastlanır. Bundan başka bir de “şakak sarası” vardır ki, bunda yukarıda sayılan belirti- lerin yanı sıra koklama bozuklukları ve ilgili beyin yarımküresi etkilendiği takdirde ayrıca konuşma bozuklukları görülür.

•Saranın elektroansefalografideki belirtileri. Dinlenme halinde, yani normal durumda beyin hücrelerinin zarı periyodik olarak kutupsuzlaşır, fakat bu kııtupsuzlaş- ma eşzamansız gerçekleşir. Sara nöbetinde, bunun aksine elektrik boşalmaları bir grup nöronda eşzamanlı olarak odaya çıkar ve elektroansefalogramdaki dalgalar anormal biçimde derin, kısa ve sivri olur. Büyük ve küçük sara sırasında beynin tümüne ilişkin iki taraflı, bakışımlı, eşzamanlı anormal dalgalar kaydedilir: büyük sarada sivri dalgalar; küçük sarada çok düzenli biçimde saniyede 3-3,5 devre sıklığı ile bir hızlı sivri dalga, ardından bir yavaş dalga (diken-dalga). Kısmi sara nöbetleri sırasında bazen yerel anormal bir elektrik etkinliği, bazen de yaygın tek taraflı ya da iki taraflı elektrik etkinlikleri kaydedilir. Nöbetler arasında elektroansefalografide, sara tipi ya da saradan sorumlu lez- yona bağlı tipte anomaliler görülür; EEG çok zaman da normaldir.

• Saranın nedenleri. Belirtisel sara, büyük sara, küçük sara ya da kısmi sara olarak ortaya çıkar. Beynin organik bir hastalığıyla ilintilidir; kafatası-beyin travmaları ve özellikle doğum sırasında olan travmalar, beyin urları, beyin' ve beyinzarı damar hastalıkları, beyin-beyinzarı akut ya da süreğen enfeksiyonları.
Nedeni saptanamamış saralar, büyük ya da küçük sara biçiminde, bazen de ikisi bir arada olarak görülür. Klinik ve laboratuvaıiarda yapılan araştırmalarda, beyinde hastalığa neden olabilecek herhangi bir lezyon saptanamazsa da doğum sırasındaki travma, dolaşım olayları, oksijensizlik halleri çok zaman sorumlu tutulabilir.

•Saranın tedavisi. Belirtisel saranın tedavisi öncelikle sinir cerrahisi (nöroşirürji) kapsamına girer ve nedeni ortadan kaldırmayı amaçlar. Nedeni bilinmeyen saraların tedavisi ilaçlarla yapılır. (antIe- PİLEFTİKLER.) istisnai olarak nöroşirürjiye başvurulabilir.

—Vet. Saraya sadece köpeklerde rastlanır. O da birkaç türlü olur: sanrıların ön planda olduğu psikomotor nöbetler, birdenbire başlamalarıyla, kasılmalarıyla çok zaman koma ve ölüm öncüsü olan sürekli sara, insan için önerilen tedaviler köpeğe de uygulanabilir.