Radikalizm Nedir?
SMD MiSiM
RADİKALİZM a. (fr. radicalisme; ing. ra- dicalism).
1. Kurumlaşmış geçmişle bütün ilişkiyi koparmak isteyenlerin görüşü ve öğretisi. (Eşanl. KÖKTENCİLİK.) [Bk. ansikl. böl.]
2. Fransa'da Radikal cumhuriyetçi ve Radikal sosyalist parti'nin politik ve toplumsal konularda benimsediği tutumların tümü. (Bk. ansikl. böl.)
3. Hiçbir uzlaşma tanımayan görüş biçimi.
—Fels. Bazı siyasi, dini ya da felsefi öğretileri, başlangıçta dogmalarının yalnızca mantıksal bir sonucu olan bir şeyi, bu dogmalar sırasına sokmaya zorlamak için güdülen taktik. || Felsefi radikalizm, Bentham ve Stuart MİH'in felsefi öğretisi (bu öğretinin başlıca nitelikleri, iktisadi liberalizm, akılcılık, faydacılık ve bireycilikti).
—ANSİKL. Siyas.
• Büyük Britanyada, "radikal” deyimi, önce vvhigler; sonra da liberaller arasında en kesin kararlı reformcular için kullanıldı. Bu deyim, tek ortak yanları, kurulu düzene, özellikle de monarşiye ve Kilise'ye karşı tavır almak olan çeşitli eğilimleri kapsamaktaydı. Radikalizm ilk kez, George III döneminde, Wilkes olayı sırasında, kralın otoriter siyasetine karşı bir tepki olarak ortaya çıktı. Amerika savaşı patlak verdiğinde, "radikaller”, başkaldıran kolonlara arka çıktılar ve Cartwright' ın çevresinde toplanarak, bir parlamenter reform yapılması zorunluluğunu vurguladılar Fransız devrimi, Paine'in yazılarından etkilenen ve Fox tarafından sempatiyle karşılanan yeni bir hareketin doğmasına neden oldu. Artık bazı toplumsal kaygılarla da renklenen siyasi hak talepleri, daha sert bir niteliğe büründü ve hükümetin şiddetli tepkilerine yol açtı (1795). Birleşik Krallıkin 1815’ten sonra geçirdiği, olaylara uyumsuzluk krizi, radikalizmi yeniden canlandırdı, ama bu kez radikalizm, Bentham'ın tilmizi faydacı filozofların etkisiyle yeni bir biçim aldı. Liberal burjuvazinin öncüsü durumuna geçen radikaller, seçim reformu için canla başla çalıştılar ve bunu elde ettiler (1832). Ancak, yoksullar hakkındaki yasanın (1834) çıkışına katkıları ve çartizm'e kötü gözle bakmaları, onları halk sınıflarından uzaklaştırdı. Radikalizm, 1867 seçim reformu sırasında, gittikçe daha halkçı bir niteliğe bürünerek, yeniden ortaya çıktı; nitekim, 1874 -1892 arasında Avam kamarası’na seçilen trade-union üyeleri, kendilerini "radikal” olarak nitelendiriyorlardı. Victoria dönemi sonuna özgü bu radikalizmin temsilciliğini ve sözcülüğünü yapan J. Chamberlain, kendi emperyalist mesihçiliğini ve aşılmış sayılan iktisadi liberalizme karşı beslediği horgörüşü ona da aşıladı. Bir yandan, siyasi reformların sona ermesi, öbür yandan bir sosyalist partinin ortaya çıkması, XX. yy.'ın başında radikalizmin eriyip yok olmasına yol açtı.
• ABD'de, radikalizm deyimi, çeşitli siyasi aşırıcılıkları adlandırmakta kullanıldı: kuzeydoğulu sanayicilerin (Blaine, Stevens, Sumner) çıkarlarını temsil eden ve Lin- coln’ün kölelerin azat edilmesi işinde çok ağır davrandığını düşünerek "Güney’in yeniden inşası”nı cebir yoluyla gerçekleştiren, köleliğin kaldırılması yanlısı cumhuriyetçilerin aşırı politikasına; daha sonra, kuzeydoğu kapitalizminin hegemonyasına karşı çıkanların (toprak reformu yanlıları, sosyalizanlar, vb.) tutumunu radikalizm deniyordu.
• İsviçre'de, Radikal parti, 1830’dan sonra, katolik klerikalizmine karşı gelişti; merkeziyetçilik yönünde 1848 ve 1874 anayasa reformlarına öncülük etti ve Ulusal meclis'te uzun süre salt çoğunluğu elinde bulundurdu.
• Fransa'da radikalizm, Louis-Philippe döneminde ortaya çıktı. Bir öğreti sistemi olmaktan çok, laikliği tam olarak gerçekleştirecek bir reform politikası izlenmesini isteyenlere özgü bir düşünce tarzıydı. Dreyfus davasından sonra, Sol cephe' nirl seçimleri kazanması üzerine radikaller, iktidara geldiler (1899) ve 1901'de RadikaI cumhuriyetçi ve Radikal sosyalist parti'yi kurdular. Ancak, antiklerikalizmi nedeniyle solda yer almasına rağmen, özel mülkiyete bağlılığından dolayı bu parti, Sosyalist parti'nin karşısında yer alıyordu.
Birinci Dünya savaşından sonra, radikal sosyalistler hem tutuculuğa, hem de “bolşevikliğin hertürlüsü"ne karşı olduklarını ilan ettiler. Halk cephesi kurulduğunda (1936-1938), radikaller, cephenin sağ kanadını oluşturdular, sonra da ılımlılarla birlikte ülke yönetimini ele aldılar (1938 -1940). 1940-1944 arasında birtakım radikaller Vichy rejimini destekledi, Herriot ve Daladier gibi bazıları olayları endişeyle izledi, başta bazılarıysa (Oueuille, Moulin, Mendös France) Direniş hareketine katıldılar Bu yüzden, radikal parti 1945 seçimlerinde ağır bir yenilgiye uğradı; fakat, "üçüncü kuvvet” (radikaller, sosyalistler, MRP) içinde kısa sürede toparlanarak transız siyaset alanında hakem rolü oynamaya başladı.
1971'de parti başkanlığına seçilen J.-J. Servan-Schreiber’in, Reformcu hareket' in merkezcileri yanında yer alması, partide bölünmeye yol açtı. Bir grup radikaller, ona uymayı reddederek, Solun birliği'ne katıldılar (1972). Bu sol radikaller, 1973'te bir parti (Sol radikaller hareketi) kurarak, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde (1974 ve 1981) F. Mitterrand'ı desteklediler ve 1981-1986 arasında hükümette yer aldılar. Partinin V. Giscard d'Estaing'i destekleyen öbür kanadıysa, Cumhuriyetçi parti ve Sosyal demokratlar merkezi'yle Fransız demokrasisi için birlik'in çatısı altında birleşti (1978). Mart 1986'da yapılan meclis seçimlerinden sonra, valoislı (parti merkezinin bulunduğu sokağın adından [Valois]) Radikal parti, J. Chirac'ı desteklemişti.
1. Kurumlaşmış geçmişle bütün ilişkiyi koparmak isteyenlerin görüşü ve öğretisi. (Eşanl. KÖKTENCİLİK.) [Bk. ansikl. böl.]
Sponsorlu Bağlantılar
3. Hiçbir uzlaşma tanımayan görüş biçimi.
—Fels. Bazı siyasi, dini ya da felsefi öğretileri, başlangıçta dogmalarının yalnızca mantıksal bir sonucu olan bir şeyi, bu dogmalar sırasına sokmaya zorlamak için güdülen taktik. || Felsefi radikalizm, Bentham ve Stuart MİH'in felsefi öğretisi (bu öğretinin başlıca nitelikleri, iktisadi liberalizm, akılcılık, faydacılık ve bireycilikti).
—ANSİKL. Siyas.
• Büyük Britanyada, "radikal” deyimi, önce vvhigler; sonra da liberaller arasında en kesin kararlı reformcular için kullanıldı. Bu deyim, tek ortak yanları, kurulu düzene, özellikle de monarşiye ve Kilise'ye karşı tavır almak olan çeşitli eğilimleri kapsamaktaydı. Radikalizm ilk kez, George III döneminde, Wilkes olayı sırasında, kralın otoriter siyasetine karşı bir tepki olarak ortaya çıktı. Amerika savaşı patlak verdiğinde, "radikaller”, başkaldıran kolonlara arka çıktılar ve Cartwright' ın çevresinde toplanarak, bir parlamenter reform yapılması zorunluluğunu vurguladılar Fransız devrimi, Paine'in yazılarından etkilenen ve Fox tarafından sempatiyle karşılanan yeni bir hareketin doğmasına neden oldu. Artık bazı toplumsal kaygılarla da renklenen siyasi hak talepleri, daha sert bir niteliğe büründü ve hükümetin şiddetli tepkilerine yol açtı (1795). Birleşik Krallıkin 1815’ten sonra geçirdiği, olaylara uyumsuzluk krizi, radikalizmi yeniden canlandırdı, ama bu kez radikalizm, Bentham'ın tilmizi faydacı filozofların etkisiyle yeni bir biçim aldı. Liberal burjuvazinin öncüsü durumuna geçen radikaller, seçim reformu için canla başla çalıştılar ve bunu elde ettiler (1832). Ancak, yoksullar hakkındaki yasanın (1834) çıkışına katkıları ve çartizm'e kötü gözle bakmaları, onları halk sınıflarından uzaklaştırdı. Radikalizm, 1867 seçim reformu sırasında, gittikçe daha halkçı bir niteliğe bürünerek, yeniden ortaya çıktı; nitekim, 1874 -1892 arasında Avam kamarası’na seçilen trade-union üyeleri, kendilerini "radikal” olarak nitelendiriyorlardı. Victoria dönemi sonuna özgü bu radikalizmin temsilciliğini ve sözcülüğünü yapan J. Chamberlain, kendi emperyalist mesihçiliğini ve aşılmış sayılan iktisadi liberalizme karşı beslediği horgörüşü ona da aşıladı. Bir yandan, siyasi reformların sona ermesi, öbür yandan bir sosyalist partinin ortaya çıkması, XX. yy.'ın başında radikalizmin eriyip yok olmasına yol açtı.
• ABD'de, radikalizm deyimi, çeşitli siyasi aşırıcılıkları adlandırmakta kullanıldı: kuzeydoğulu sanayicilerin (Blaine, Stevens, Sumner) çıkarlarını temsil eden ve Lin- coln’ün kölelerin azat edilmesi işinde çok ağır davrandığını düşünerek "Güney’in yeniden inşası”nı cebir yoluyla gerçekleştiren, köleliğin kaldırılması yanlısı cumhuriyetçilerin aşırı politikasına; daha sonra, kuzeydoğu kapitalizminin hegemonyasına karşı çıkanların (toprak reformu yanlıları, sosyalizanlar, vb.) tutumunu radikalizm deniyordu.
• İsviçre'de, Radikal parti, 1830’dan sonra, katolik klerikalizmine karşı gelişti; merkeziyetçilik yönünde 1848 ve 1874 anayasa reformlarına öncülük etti ve Ulusal meclis'te uzun süre salt çoğunluğu elinde bulundurdu.
• Fransa'da radikalizm, Louis-Philippe döneminde ortaya çıktı. Bir öğreti sistemi olmaktan çok, laikliği tam olarak gerçekleştirecek bir reform politikası izlenmesini isteyenlere özgü bir düşünce tarzıydı. Dreyfus davasından sonra, Sol cephe' nirl seçimleri kazanması üzerine radikaller, iktidara geldiler (1899) ve 1901'de RadikaI cumhuriyetçi ve Radikal sosyalist parti'yi kurdular. Ancak, antiklerikalizmi nedeniyle solda yer almasına rağmen, özel mülkiyete bağlılığından dolayı bu parti, Sosyalist parti'nin karşısında yer alıyordu.
Birinci Dünya savaşından sonra, radikal sosyalistler hem tutuculuğa, hem de “bolşevikliğin hertürlüsü"ne karşı olduklarını ilan ettiler. Halk cephesi kurulduğunda (1936-1938), radikaller, cephenin sağ kanadını oluşturdular, sonra da ılımlılarla birlikte ülke yönetimini ele aldılar (1938 -1940). 1940-1944 arasında birtakım radikaller Vichy rejimini destekledi, Herriot ve Daladier gibi bazıları olayları endişeyle izledi, başta bazılarıysa (Oueuille, Moulin, Mendös France) Direniş hareketine katıldılar Bu yüzden, radikal parti 1945 seçimlerinde ağır bir yenilgiye uğradı; fakat, "üçüncü kuvvet” (radikaller, sosyalistler, MRP) içinde kısa sürede toparlanarak transız siyaset alanında hakem rolü oynamaya başladı.
1971'de parti başkanlığına seçilen J.-J. Servan-Schreiber’in, Reformcu hareket' in merkezcileri yanında yer alması, partide bölünmeye yol açtı. Bir grup radikaller, ona uymayı reddederek, Solun birliği'ne katıldılar (1972). Bu sol radikaller, 1973'te bir parti (Sol radikaller hareketi) kurarak, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde (1974 ve 1981) F. Mitterrand'ı desteklediler ve 1981-1986 arasında hükümette yer aldılar. Partinin V. Giscard d'Estaing'i destekleyen öbür kanadıysa, Cumhuriyetçi parti ve Sosyal demokratlar merkezi'yle Fransız demokrasisi için birlik'in çatısı altında birleşti (1978). Mart 1986'da yapılan meclis seçimlerinden sonra, valoislı (parti merkezinin bulunduğu sokağın adından [Valois]) Radikal parti, J. Chirac'ı desteklemişti.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
