Reküperatör Nedir?

REKÜPERATÖR a. (fr. röcupdrateur) Isıbil. Bir termodinamik çevrimde iç ısı alışverişlerini gerçekleştiren ısı aktarma aygıtı. (Isı aktarımı ya içinde almaşık olarak sıcak ya da soğuk akışkan ile ısıtılacak ya da soğutulacak akışkanın dolaştırıldığı uygun bir malzeme içinde ısı [ya da soğuk] biriktirme yoluyla ya da içinde iki akışkanın ters akımla dolaştığı bir ısı değiştiricisinde gerçekleştirilir.) [Bk. ansikl. böl.]

—Petr. san. Su yüzeyine örtü halinde yayılmış hidrokarbonları gerikazanmadc kollanılan aygıt. || Bantlı reküperatör, gerika- zanılan hidrokarbonları bir stoklama ünitesine taşıyan bir bantla donatılmış reküperatör. || Diskli reküperatör, su yüzeyinde bir eksen çevresinde dönen, metalden ya da plastik malzemeden yapılmış düşey disklerden oluşan reküperatör. (Hidrokarbonlar, sabit bir fırçayla kurutulan diske yapışır ve pompalamayla gerikazanılır.) || Savaklı reküperatör, hidrokarbon katmanını sıyıran ve daha sonra belli bir miktar suyla pompalayan ayarlanabilir bir savakla donatılmış reküperatör. || Vorteksli reküperatör, pompalama yoluyla kolayca toplanacak biçimde inde bir katman halinde dağılmış hidrokarbon hacminin tek bir noktada birikmesini sağlayan bir vorteksle donatılmış reküperatör.

—ANSİKL. Birçok sanayisel işlemde az ya da çok yüksek sıcaklıkta ısı kullanılır. Genellikle bir yanma olayından kaynaklanan bu ısıyı, ısıtılacak maddelere ya da ortama gaz halindeki yanma ürünleri aktarır. Böylece soğutulan yanma ürünleri genellikle başlangıçtaki enerjilerinin önemli bir bölümünü korumaya devam ederler. Örneğin bir kazanın ocağından çıkan gazlar, zorunlu olarak, kazanı suyun kaynama sıcaklığından daha yüksek bir sıcaklıkta terk eder; bu gazlar, besleme suyunu ve yanma havasını ısıtan reküperatörlerde (ekonomizörler ve hava ısıtıcıları), bu sıcaklığın oldukça altındaki bir sıcaklığa değin soğutulabilir. Bunlar, ana işleme, yani buhar üretimine yardımcı olan işlemlerdir. Fırınların çıkışında gazların sıcaklığı daha da yüksektir. Fabrikanın buhara gereksinmesi olduğunda, bu gazlar reküperatör kazanlarında kullanılabilir, hatta buradan ekonomizörlere gönderilebilir. Öbür durumlarda ve özellikle fırın içinde çok yüksek bir sıcaklığa gereksinme duyulduğunda, yanmış gazların ısısı yakma havasını ve hatta bu hava fakir bir gazdan oluşuyorsa yakıtı ısıtmaya yarar. Böyle bir durumda kullanılan reküperatörler genellikle bir evirtim düzeneği yardımıyla içlerinden almaşık olarak sıcak gazların ve ısıtılacak gaz ya da havanın geçirildiği ateşe dayanıklı tuğlalardan oluşur; bunlara “rejeneratör" adı verilir.
Aynı şekilde yüksek fırınların tepesinden alınan gazlar fırın içine üflenen havayı ısıtmakta kullanılır; ayrıca yanıcı da olan bu gazlar tozları giderildikten sonra gerek kazan ocaklarında, gerek fakir gaz motorlarında ya da gaz türbinlerinin yanma odalarında yakılarak tümüyle farklı bir gerikazanma olayının konusunu oluştururlar.
Reküperatörlerin sanayi dışı uygulamalarda kullanılan tipleri de vardır: baca reküperatörleri (açık ocaklar üzerinde); havalandırma ve iklimlendirme devrelerinden alınan havadan ısıyı gerikazanmakta kullanılan reküperatörler; ticari bir kuruluşta, ısıyı, soğutma makinesinin kondansöründen sağlayan reküperatörler.