Paradigmatik Nedir?

PARADİGMATİK sıf. Dilbil. (fr paradig- matique, geç. lat. paradigmaticos; yun. paradeigmatikos).
1. Bir paradigmaya ilişkin öğeye denir.
2. Aynı bağlam içinde birbirlerinin yerini alabilen yalın ya da karmaşık dilsel öğelerin birbirleriyle olan ilişki ya da bağlantılarına denir. (Bk. ansikl. böl.)

♦ a. Pâradigmatik ilişkilerin incelenmesi.

—ANSİKL. Dil dizgesindeki herhangi bir birim, çeşitli tipte paradigmatik bağıntılara girer, yani ortak özellikleri belli bir bağlamın aynı yerinde bulunabilme olan çeşitli birim dizilerine bağlanır. Örneğin [r], [p], [b] sesleri, [-ay] bağlamı içinde ray, bay, pay sözcüklerini ortaya çıkaracak biçimde birbirlerinin yerini alabiliyorlarsa, bu seslerin paradigmatik bir bağıntı içinde oldukları söylenebilir. Böyleoe bağıntıya giren öğeler, karşıtlık dizileri içinde yer alır. Konuşmacı, bu karşıtlık dizilerine dayanarak seçim yapar: yani burada gücül ("aynı anda bir arada bulunmayan”) öğeler sözkonusudur; sözcelerin somut gerçekleşmesi, sentagmatik bağıntıdaki ("aynı anda bir arada bulunan öğeler”) birimlerle ortaya çıkan bir seçimden kaynaklanır. Yapısal dilbilimde, paradigmatik bağıntılar, bütün dilsel çözümleme alanlarında (sesdizgesi, biçimsel yapı, sözdizimi ve anlamsal yapı) önerilen çeşitli sınıflandırmaların temelini oluşturur.