Püskürtme Nedir?

PÜSKÜRTME a. Püskürtmek, ince damlacıklar halinde fırlatmak eylemi.

—Bayınd. Bir araziyi ya da bir sanat yapısını sağlamlaştırmak ya da sızdırmazlık sağlamak için, donma özelliğine sahip bir harç şerbetini, basınç altında boşluklar içine akıtma yöntemi. (Eşanl. ENJEKSİYON.) [Bk. ansikt. böl.]

—Bes. san. İnce püskürtme, kurusun diye bir sıvıyı ince damlacıklar halinde püs- kürtrtıe işlemi. (Kimyasal ya da organik bazı maddeler, ısıya dayanıklı olmadıklarından, sulu, sıvı ya da macun halindeki bu maddeler vakumda püskürtülerek toz haline getirilebilir. Sıvı tanecikler sıcak çeperler üzerine düşünce anında buharlaşır ve orada kuru bir toz bırakır [besin maddeleri, unlar].)

—Boyac. Elektrostatik püskürtme, ince bir maddenin (pudra, aerosol) bir elektrik alanı yardımıyla katı bir cisim üzerine sürülmesi. (Bk. ansikl. böl.)

—Eczc. Püskürtme ilacı, bir organın üzerine fışkırtılmak üzere devinimsiz bir gaz içinde astlı bulunan sıvı ya da katı ilaç. (Püskürtülecek maddenin taneciklerinin çapı 5 /ım'den küçük olduğu zaman püskürtme aerosol adını alır.)

—Graf. Püskürtme kalemi, değişken kesitli bir boru içindeki sıkıştırılmış hava yardımıyla, mürekkep ya da sıvı boya fışkırtan kalem.

—Hidr. bağl. Harç, beton, alçı gibi yapı gereçlerini, kaplanacak bir yüzey üzerine basınç altında serpme tekniği. (Bk. ansikl. böl.)

—Isıbil. Püskürtmeyle yoğuşturma, buharı içine soğuk su püskürterek soğutmaya dayanan yoğuşturma yöntemi.

—Isıl mot. Gerek içten yanmalı (Diesel), gerek kumandalı ateşlemeli (benzin motoru) bir motorda, yanma odası içinde yanmaya elverişli bir karışım oluşturabilmek için emme havası içine belli oranlarda yakıtın basınç altında gönderilmesi. (Bk. ansikl. böl.) || Doğrudan püskürtme, yakıtı doğrudan yanma odası içine püskürtme. || Dolaylı püskürtme, yakıtın motorun emme manifolduna ya da önyanma odasına püskürtülmesi.

—Inş. ve Bayınd. Çok küçük tanelerden oluşan ya da killi bir zeminde kazık çakarken, püskürtücü adı verilen metal borular yardımıyla kazık ucuna su ya da sıkıştırılmış hava püskürtmeye dayanan işlem. (Böylece sağlanan aşınma, kazığın gömülmesini kolaylaştırır.)

—Kozmet. Güzellik enstitülerinde cildi temizlemek (sıcakta) ya da uyarmak (yüksek basınçta) için kokulandırılmış ozon buharlı bir sıvıyı (sıcak ya da soğuk) yüze fışkırtma yöntemi.

—Metalürj. Bir maça kutusu içine kum püskürterek kalıp maçalarının hızla üretilmesini sağlayan döküm yöntemi. || Püskürtmeyle maça yapımı, dökümcülükte bir kutunun belli miktarda basınçlı havayla doldurulması ya da sıkıştırılması yoluyla bir maçanın elde edilmesi. || Sıcak püskürtmeyle metal kalıplama, oksijen-gaz alevi (asetilen, propan, şehir gazı, doğal gaz, hidrojen vb.), elektrik arkı ya da plazma kaynağıyla ergitilmiş metali çok küçük damlacıklar halinde tabancayla püskürterek elde edilen kaplama.

—Retr. san. Bir akışkanı, yerinde hidrokarbonların daha iyi çıkarılmasını sağlamak için bir petrol yatağına enjekte etme. (Bk. ansikl. böl.)

—Resim. Suluboya püskürterek çeşitli tonlarda yüzeyler elde etme tekniği ya da bu teknikle yapılmış resim.

—Seram. Boya ve sırçanın seramikler üzerine fiksatör ya da tabancayla sıkılması işlemi. || Bir püskürteç (pistole vb.) yardımıyla büyük ya da kırılabilir parçalan sırla kaplama yöntemi.

—Uz. havc. Bir roket-motorun yanma odasına sıvı ergol enjekte etme ve homojenleştirme.

♦ sıt. Püskürtülerek yapılmış: Püskürtme boya.

—Hidr. bağl. Püskürtme harç, sıkıştırılmış havayla püskürtülen, hidrolik bağlayıcı esaslı harç.

—Mad. oc. ve Bayınd. Püskürtme beton, nem etkisiyle meydana gelebilecek bozulmaları önlemek amacıyla, galeri çeperlerini korumak için kullanılan serpme beton. (Püskürtme beton aynı zamanda tahkimat görevi de yapar.)

—ANSİKL. Bayınd. Bir arazide püskürtme işlemi, 3-6 m kalınlığında toprak dilimlerine (geçiş) 5-15 cm çapında delikler açma yoluyla gerçekleştirilir Kullanılacak şerbetin türü ve bileşimi, püskürtülen miktar deliklerin sıklığı, püskürtme basıncı, arazinin özelliklerine (çatlak kayaçlar, boşluklar, alüvyonlar), beklenen sonuca (sağlamlaştırma ve/ya da sızdırmazlık sağlama) ve gerçekleştirilecek yapının türüne (düşey kabuk, yatay zemin ya da bir yeraltı yapısını sandıklaması gereken toprak kütlesi) bağlıdır.
Kütlesinde çatlaklar bulunan kayaçlar- da, püskürtme iki yolla yapılabilir: delme işlemi ilerledikçe inerek çalışma (delme ve püskürtme işlemleri, baştan sona kadar birbirini izler) ya da zeminden yüzeye doğru çıkarak ve püskürtme yapılan bölgeyi bir bölmeyle sınırlandırarak çalışma. Bir geçişe karşılık gelen delme uzunluğu, bir (ya da iki) vanayla sınırlandırılmıştır. Yaygın olarak kullanılan şerbet, su içinde çimento asıltısıdır. Genç çatlaklar ya da oyuklar sözkonusu olduğunda, çimento şerbetine kum, kimi zaman da kimyasal katkı maddeleri eklenir.
Alüvyonlu arazilerde, çeperlerin göçmesini önlemek ve vanayı tıkamak için, püskürtme işlemi sırasında deliğin içine boru salmak gerekir. Genellikle plastik gereçten olan boru, kil-çimento karışımı bir şerbetle yere gömülür. Boruya her 30 cm'de bir açılan delikler, şerbetin boru içinde dönmesini önleyen kauçuk birer manşetle kapatılır. Püskürtme işlemi, 30 cm'lik dilimler halinde, iki vana arasında gerçekleştirilir.
Kullanılan şerbetler, iri kum ve çakıllarda bentonit çimentosu esaslı kararlı asıltılar; orta irilikteki kumlarda kil pelteleri ya da kimyasal pelteler (sodyum silikatlar ve tepkin maddeler); ince kumlarda polimerleşebilir reçinelerdir.
Araziyle yapı arasında kalan boşluklara da, yapıştırmak ya da tıkamak için çimento ya da harç püskürtülebilir: barajlarda düşey derzler arasında kalan öğeler, galeri kaplamaları (yerinde dökülür ya da önüretimli vusuarlarla gerçekleştirilir).

—Boyac. Elektrostatik püskürtme. Bu teknik elektrostatik çökeltmeye yakındır ve katı tepecikler içeren havanın iyonlaşması, sürülecek malzeme yüklü hava akımına yakın, aktif bir ayrıtı bulunan bir tüp, bir tel ya da birkaç noktayla sağlanır: kaplanacak cisimler ise topraklanmış karşı -elektrodu oluştururlar. Malzeme sıvı ise (boya) püskürtme ve damlacıkların yüklenmesi, çıktıkları ağız yüksek gerilim altına sokularak, aynı anda gerçekleştirilir. Pek çok durumda bir gaz akımı, sürülecek malzemenin taşınmasına katkıda bulunur. Bu teknik, metalden eşyaların korunması ve süslenmesinde kullanılır (boyama ve pudralama). Elektrik yükü, toz halinde plastik tabakanın kaynayıncaya ve polimerleşinceye kadar cisme yapışık kalmasını sağlar.

—Hidr. bağl. Püskürtme ilkesi, kuru yada nemli gereçleri homojenleştirmeye, mekanik pompalar ya da sıkıştırılmış hava yardımıyla bükülmez ya da esnek borular içinde taşıdıktan sonra, kaplanacak yüzey üzerine basınçlı havayla serpmeye dayanır. Kuru püskürtmede, çimento ve agrega karışımı (susuz), püskürtücüye giden boru içinde sıkıştırılmış havayla itilir; gerekli su, karışıma püskürtücüde katılır (gerektiğinde katkı maddeleriyle birlikte). Islak püskürtmede, harç, beton ya da alçı, nemli halde, ya pompalanarak ya da sıkıştırılmış havayla püskürtücüye kadar taşınır. Bu yöntemlerle püskürtülen başlıca malzemeler şunlardır:
—alçı, saf hamur biçimindedir ve ıç ve kimi kez dış sıvaların yapımında ıslak olarak püskürtülür;
—hidrolik bağlayıcı harç’ı; boyutu 2 ya da 3 mm, ender olarak da 5 mm olan kum taneleri içerir. Islak olarak püskürtülen hazır sanayi harçlarının kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu harçlar, çoğunlukla bina sıvalarının ve kaplamaların (galeriler, tüneller, yangına karşı korunma, ateşe dayanıklı malzeme) yapımında ve derzleme, takviye ya da onarım işlerinde kullanılır.
—beton'un içerdiği agrşgaların maksimum büyüklüğü, gerçekleştirilecek katmanın kalınlığı, boruların çapı ve uygulanan yöntemle sınırlıdır. Uygulamada, ıslak yöntemde 10 mm, kuru yöntemde 25 mm büyüklüğünde agregalar kullanılır. Birkaç katın üst üste püskürtülmesiyle katmanın toplam kalınlığı 30 cm'yi aşabilir. Püskürtme beton, yeni yapılarda kullanılabildiği gibi, yenileme ve sağlamlaştırma işlemlerinde de bu gereçten yararlanılabilir.
Püskürtme tekniğinin birçok üstünlüğü vardır: malzemenin daha tıkız ve daha yoğun olması, kaplanacak yüzeye daha iyi yapışma, daha iyi bir çalışma düzeni, iş süresinin kısalması, zor ulaşılabilir yerlerdeki ya da karmaşık biçimli yapıların gerçekleştirilebilmesi, maliyetin genellikle daha düşük olması.

—Isıl mot. Buharlaştırmayla karışım hazırlama yerine ya motorun yanma odasına ya da emme supabının arkasına, yani manifolda yakıt püskürtme yoluna gidilir. Böylece, benzin taneciklerinin havada asıltı halinde bulunduğu bir aerosol elde edilir; elektriksel olaylar yoğuşmayı önlediğinden karışım uzun süre kararlı kalır. Püskürtmeyle elde edilen karışım daha yoğun olur; bu da hem özgül gücün artmasını hem de vuruntu tehlikesine yol açmadan sıkıştırma oranının yükseltilmesini sağlar. Bütün çalışma koşullarında ve bütün rejimlerde hava-benzin karışımının oranı daha iyi ayarlanabildiğinden püskürtme, egzos gazlarında bulunan kirletici bileşiklerin oranını azaltmaya da olanak verir. Gerçekte iki ayrı debiyi ayarlayan bir sistem sözkonusudur: giriş manifolduna yerleştirilen ve açıklığı gaz pedalının konumuna göre değişen bir kelebekle kumanda edilen hava debisi ve motorun silindir sayısı kadar pistonu bulunan bir yakıt pompasının beslediği enjektörün debisi. Bu pompa bütün koşullarda hava-yakıt karışımının oranını tam olarak ayarlar. Uygulamada böyle bir ayarlamayı gerçekleştirmek güçtür. Bu yüzden bütün mekanik kumanda sistemlerini^ yerini, daha düzenli çalışan elektronik kumanda sistemleri almıştır. Enjektör bir iğne ile bunu tüm püskürtme süresince kaldıran bir elektromıknatıstan oluşur, iğnenin kalkma miktarı ve enjektör çıkışındaki geçiş kesiti sabittir. Yakıt besleme basıncı değişmez.

• Doğrudan püskürtme, Diesel motorlarında uygulanan sistemden farklıdır. Püskürtme sıkıştırma zamanında gerçekleşir; pompanın basıncı daha düşüktür (50 bar düzeyinde); ancak, belli bir sürede püskürtülen benzin miktarı çok daha azdır, bundan dolayı, porçıpa ve enjektör parçalarının yapımında aranan duyarlılık maliyet fiyatlarının artmasına yol açar. Ayrıca, sürekli yakıtla temas eden bu organların yağlanması oldukça dikkat gerektiren bir iştir.

• Dolaylı püskürtmediğin doğrudan püskürtmeden daha basit bir donanım yeterlidir. Ayrıca, bu püskürtme sisteminin doğrudan püskürtmenin üstünlüklerinden başka, yanma odasına girmeden önce gazların iyi karışması gibi bir üstünlüğü de vardır; bu da yakıt karışımının homojenliğini artırır. Karışım oranı motorun rejimine ve yüklenme durumuna bağlıdır. Kalkış sırasında karışımı zenginleştirmek ve kimi zaman yükseltiye göre oranını ayarlamak iyi sonuçlar verebilir. Yakıt, beslenecek silindir sayısı kadar enjektöre ve yalnız birkaç barlık basınçla gönderilir.

—Petr. san. En çok kullanılan püskürtme teknikleri su ya da gaz püskürtmedir. Bu teknikler, akışkanların ve kayacın genişleme enerjisi elverişli bir üretim debisi sağlamak için yetersiz hale geldiğinde yatağın basıncını korur.
Su püskürtme (ya da water ttooding), belli sayıdaki püskürtme kuyusuna büyük miktarda basınçlı su enjekte edilerek gerçekleştirilir, böylece de ham petrolün üretim kuyularına doğru göç etmesi sağlanır Gaz püskürtme de aynı ilkeye göre yapılır. En yeni teknikler, üretimi engelleyen ya da çıkarılacak ham petrol ile püskürtülen akışkan arasındaki akışmazlık oranını düşüren yüzey gerilim kuvvetlerim azaltacak akışkanları oluşum içine püskürtmeye dayanır. (DESTEKLİ ÇIKARMA)