Iskat Nedir?

ISKAT a. (ar. ıskat). Esk.
1. Düşürme, düşürülme: Iskat-ı cenin (çocuk düşürme).
2. Yok etme, silme.
3. Ölünün ruhunun azap çekmemesi için dağıtılan sadaka.
4. Geçersiz kılma, iptal.
5. Iskat etmek, düşürmek, alaşağı etmek, aşağı atmak.

—isi. Iskat-ı salat, ölen bir müslümanın kazaya bıraktığı (yaşamı sırasında kılmadığı) beş vakit namazla vitir namazının bağışlanması umuduyla yapılan bir uygulama. (Bk. ansikl. böl.) || Iskat-ı savm, ölen bir müslümanın yaşamı sırasında tutamadığı farz ve vacip olan oruçlarının bağışlanması umuduyla yapılan uygulama (Bk. ansikl. böl.)

—Med. huk. Medeni haklardan ıskat — KISITLAMA. || Mirastan ıskat, saklı paylı (mahfuz hisseli) mirasçının mirasçılıktan çıkarılması. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. isi. Iskatı salat. Ölünün erginlik çağından sonraki yaşamı süresince yükümlü bulunduğu bütün namazların toplamı bulunarak her vakit namazının karşılığında bir ya da birkaç yoksula bir fitre (bir günlük yiyecek gereksinimi) verilir. Ölünün mirasından ayrılan mal ya da para (mirasın en çok üçte biri) bütün namaz vakitlerinin tutarını karşılamıyorsa, eldeki malın tutarı kadar para ya da altın, gümüş gibi akçeler (ıskat akçesi), en çok on yoksulun katılacağı "devir" işlemi ile elden ele gezdirilir ve bu işlem bütün malların karşılığı olan ıskat tutarına ulaşılıncaya kadar sürdürülür. Örneğin, ıskat tutarı 4 000 000 TL olmakla birlikte elde ancak 50 000 TL varsa, bu para devir sırasında 8 defa dolaştırılarak 80 defa el değiştirmiş olur Devir işlemi bittikten sonra ölünün günahının bağışlanması için dua edilir ve ıskat akçesi devire katılan yoksullar arasında bölüştürülür.
Eğer bir müslüman, ölümünden sonra kalan malının bir bölümünün ıskat-ı salat için yoksullara dağıtılmasını vasiyet etmişse, bu vasiyetin yerine getirilmesi gerektir. Böyle bir vasiyet olmasa bile, ıskat-ı salat yapılması caizdir. Aslında ne Kuran’da ne de Hz. Muhammet'in hadislerinde devir konusunda herhangi bir emir ya da öğüt bulunmamakla birlikte, bazı hanefi fıkıhçıları böyle bir uygulamanın, ölünün bağışlanmasına yol açabileceğini belirtirler. Bu nedenle hanefiler arasında devir yaptırmak bir gelenek olmuştur.

• Iskat-ı savm. Ölünün erginlik çağından sonraki yaşamı süresince tutmadığı farz olan ramazan oruçlarıyla vacip olan kefaret ve adak oruçlarının toplamı bulunarak her orucun karşılığında bir ya da birkaç yoksula bir fitre tutarında mal yardımı yapılır. Bir müslüman, ölümünden sonra malının bir bölümünün ıskat-ı savm için yoksullara dağıtılmasını vasiyet etmişse vârisler bu vasiyeti, mirasın üçte birini aşmamak koşuluyla, yerine getirmekle yükümlü sayılırlar. Ancak, eldeki olanaklar ıskat-ı savm için yeterli değilse, yükümlülük olanaklar ölçüsünde kalır. Ayrıca vârisler isterlerse devir işlemi de yaptırabilirler.

—Med. huk. Mirastan ıskat, saklı paylı mirasçılar için sözkonusu olur. Saklı paylı mirasçılar miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufu (işlemi) ile mirasçılıktan çıkarılabilirler. Yasaya göre mirasçılıktan çıkarılma nedenleri şunlardır:
1. mirasçının miras bırakana ya da yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemesi;
2. mirasçının miras bırakana ya da ailesine karşı yasa gereğince yükümlü olduğu ödevleri yerine getirmede büyük bir kusur işlemesi (Türk Med. k. md. 457). Bu nedenlerle miras- çılıktan çıkarılan mirasçı terekemden pay alamayacağı gibi tenkis' davası da açamaz; mirasın bölüşülmesinde, sanki hiç yokmuş (miras bırakandan önce ölmüş) gibi, dikkate alınmaz. Tereke, miras bırakanın öteki yasal mirasçıları arasında paylaşılır. Mirastan ıskat tasarrufu (işlemi), ölüme bağlı tasarrufların yapıldığı biçimde yapılmalı ve mirasçılıktan çıkarılma (ıskat) nedeni açık olarak belirtilmelidir.