Narh Nedir?

NARH a. (fars. narh).
1. Özellikle temel gereksinim maddeleri için resmi makamlarca saptanan ve uyulması zorunlu satış fiyatı. (Bk. ansikl. böl.).
2. Narh koymak, temel gereksinim maddeleri için değişmez, belli bir fiyat saptamak,

—ÂNSİKL. ikt. Mal ve hizmet satış fiyatlarının kamu otoritelerince saptanması. Narhlar, uygulama biçimlerine göre hem tüketiciyi hem de üreticiyi korumaya yönelik olabilir. Bir mal ve hizmetin satınalınabileceği en yüksek fiyatı gösteren tavan narhı tüketiciyi korumak amacını güder. Bir mal ve hizmetin satılabileceği en düşük fiyatı gösteren taban narhı ise üreticileri korumayı amaçlar. Bir de, narh konulan malın fiyatının ne aşağısında ne de üzerinde satış yapılmasını yasaklayan sabit fiyat narhı vardır (kent içi yolcu taşımacılığında olduğu gibi).

—Tar. OsmanlI devletinde narh, ihtisap uy: gulamalarının en önemlisiydi. Narh uygulamalarıyla devlet, kent halkını fiyat artışlarına karşı korumayı, böylece kentlerde toplumsal ve siyasal istikrarı sağlamayı amaçlıyordu. Narhın saptanması ve düzenlenmesi kadıların sorumluluğundaydı. Ancak kadılar narhı saptarken, ilgili esnafın şeyh, kethüda, yiğitbaşı, ehlivukuf ve nizam ustaları ile tarafsız müslümanların görüşlerini alırlardı. Narh fiyatı genellikle, sözkonusu malın maliyet fiyatının üstüne °/o 10 oranında bir kâr konularak saptanırdı. Bazı durumlarda bu oran °/o 20'ye hatta °/o 40'a kadar çıkabilirdi. Narh için ayrı siciller tutan kadılar, gerektiğinde düzenleyip ilan ettikleri narh defterlerini bu sicillere geçirirlerdi. Narh defterlerinin kimi genel, kimi de özel nitelikte olurdu. Genel olanlar yiyecek, içecek, giyecek gibi tüm gereksinim maddelerini içerirken, özellerde yalnız bazı mallar yer alırdı. Narh İstanbul'da uygulanacaksa İstanbul kadısı hazırladığı narh defterini bir takrirle (önerge) sadrazama gönderir, onun tarafından gelen onay buyruğu üzerine bunu aynen sicil defterine işledikten sonra saptanan narhı esnafa ve ayrıca Eyüp, Üsküdar, Galata kadılarına bildirirdi. Narh yalnız yiyecek, içecek, giyecek türünden temel gereksinim maddelerine değil, gerektiğinde lale soğanı gibi bunların dışında kalan şeylere de konurdu. Yiyecek ve giyecek maddelerini kent ve pazarlarda satmak için getirenler bunları “getirici (ya da misafir) narhı” üzerinden kapatan aracılara, onlar "aracı narhı” ile esnafa, esnaf da “oturucu (ya da mukim) narhı" uyarınca dükkânlarında halka satarlardı. Bu tür maddeleri dışardan getirenler, ellerindeki malı dükkân açıp satamaz, bunu yapmaya kalkışanlar da cezalandırılırdı. Takvimi vekâyı devletin resmi yayın organı olarak çıkmaya başladıktan (1831) sonra narh defterlerinin birer örneği bu gazetede de yayımlanırdı, ihtisap nezaretinin kaldırılması üzerine (1855), onun yerine kurulan Şehremaneti bu görevi devraldı. Ancak, narh koyma yetkisi yine kadılarda kaldı. Daha sonra kadılardan alınan bu yetki, Şehremaneti yönetimine verildi (1857). Böylece belediyeler tarafından saptanan narhlar, esnafa bildirildiği gibi, halka duyurmak için gazetelerle de ilân edilirdi. 1866'dan başlayarak önemini yitiren narh uygulaması yalnız ekmek için sürdürüldü. Ancak, XX. yy. başlarında yeni bir ulusal ekonomi arayışı içine girilmesi ve karaborsacıların çoğalması üzerine, başta et olmak üzere, narh uygulama alanı yeniden genişletildi.